یادداشت؛
خصوصیّتهای برجسته آیتالله مدرس در نگاه رهبر معظم انقلاب
آیتالله سید حسن مدرس در نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی نمادی از آگاهی دقیق سیاسی، احساس مسئولیت عمیق نسبت به سرنوشت ملت و شجاعت بینظیر در مقابله با ظلم و استعمار است که این ویژگیها او را به پیشتاز نهضتهای مردمی و عالمی متعهد تبدیل کرده و جایگاهی ویژه در تاریخ معاصر ایران بخشیده است.
به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، آیتالله سید حسن مدرس یکی از چهرههای ماندگار تاریخ معاصر ایران و نمادی از استقامت، آگاهی و مسئولیتپذیری است که در عرصههای سیاسی و اجتماعی کشور به ویژه در دورههای بحرانی با شجاعت و آگاهی تمام، مقابل ظلم و استعمار ایستاد. رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت امام خامنهای،بارها و به شکلهای مختلف با نگاهی عمیق و دقیق به تحلیل و تبیین خصوصیّتهای این شخصیت بزرگ پرداختهاند. در این یادداشت با بهرهگیری از بیانات ایشان به بررسی این ویژگیها پرداخته و نقش مدرس را در تاریخ سیاسی ایران تحلیل خواهیم کرد.
آگاهی؛ بنیان اصلی خصوصیّت مدرس
یکی از برجستهترین خصوصیّتهایی که رهبر معظم انقلاب برای مدرس برمیشمرند آگاهی عمیق او نسبت به مسائل داخلی و خارجی است. رهبر معظم انقلاب بیان میکنند که «خصوصیّت مدرّس اوّلاً عبارت بود از آگاهی؛ چیزی را که خیلی از آدمهای دلسوز، آن روز نمیفهمیدند و درک نمیکردند، او میفهمید، آگاه بود، توطئهی خارجیها را و حکومت دستنشانده را میشناخت، پایان کار را از آغاز میدید.»(1)
این آگاهی نه فقط در حد یک فهم سطحی بلکه به معنای درک کامل و پیشبینی آینده بود. در دورهای که بسیاری از فعالان سیاسی و حتی افراد دلسوز جامعه، عمق و گستره نفوذ و توطئههای قدرتهای استعماری را نمیدیدند یا نادیده میگرفتند، مدرس به روشنی خطرات پیشرو را تشخیص میداد و براساس آن، مسیر مقاومت و ایستادگی را انتخاب کرد.
آگاهی او نسبت به قراردادهای استعماری مانند قرارداد ۱۲۹۹ (وثوقالدوله) که اگر عملیاتی میشد، ایران را به سرنوشت هند مستعمره تبدیل میکرد، نمونه بارز این بصیرت بود. ایشان در بیانات خود تأکید کردهاند: «اگر قرارداد ۱۲۹۹ در ایران با مقاومت امثال مرحوم مدرس و بعضی از آزادیخواهان دیگر مواجه نمیشد و این قرارداد عملیاتی میشد، استعمار ایران حتمی بود - مثل هند - مردانی نگذاشتند این اتفاق بیفتد.»
این سطح از آگاهی موجب شد مدرس بتواند نه تنها خطرات آن زمان را بفهمد بلکه با تبیین و روشنگری، دیگران را نیز به هوشیاری و مقاومت دعوت کند.
بار سنگین سنگر دفاع از ملت
ویژگی بعدی که رهبر معظم انقلاب به آن اشاره میکنند، «احساس مسئولیّت» است. مدرس صرفاً به عنوان یک فرد عالم و روحانی بلکه به عنوان نمایندهای مسئول در مجلس و یک شخصیت تأثیرگذار اجتماعی، بار سنگین مسئولیت در قبال سرنوشت مردم و کشور را بر دوش داشت.
ایشان میفرمایند: «ثانیاً احساس مسئولیّت؛ یعنی به عنوان یک عالم، به عنوان یک نمایندهی مجلس، به عنوان یک شخص متنفّذ در جامعه، احساس مسئولیّت میکرد.»
این احساس مسئولیت، مدرس را از سادهترین رفتارهای سیاسی فراتر برد و موجب شد که او در همه عرصهها به ویژه در دفاع از حقوق مردم و استقلال کشور پیشتاز باشد. نه تنها با گفتار بلکه با عمل، خطرات را به جامعه گوشزد کرد و خود در خط مقدم مبارزه با ظلم، استبداد و نفوذ بیگانگان قرار گرفت.
این مسئولیتپذیری ریشه در ایمان و تعهد عمیق او به دین و مردم داشت؛ چرا که مدرس عالمی باتقوا و متعهد بود و این دو مولفه، در هم تنیده، او را به پیشتازی در مبارزه واداشت.
سلاح مدرس در مواجهه با ظلم
از دیگر ویژگیهای بارز مدرس که رهبر معظم انقلاب تأکید ویژهای بر آن دارند، «شجاعت» اوست. مدرس در دورهای زندگی میکرد که ایستادگی در برابر حاکمان استبدادی و قدرتهای خارجی مستلزم جانفشانی بود.
ایشان فرمودهاند: «و ثالثاً شجاعت؛ نمیترسید، از مرگ نمیهراسید، از زحمتها و سختیهای زندگی فرار نمیکرد.»
این شجاعت مدرس را در برابر تهدیدها، تبعیدها و فشارهای متعدد بیمناک نکرد و باعث شد تا او همچون کوهی استوار در مقابل ظلم و فساد مقاومت کند. چنین روحیهای تنها از دل ایمان راسخ، اعتماد به نفس عمیق و مسئولیتپذیری بالا برمیخیزد.
شجاعت مدرس به ویژه در شرایط حکومت رضاخان و پس از آن، زمانی که نیروهای استبدادی تلاش داشتند چهرههای موثر و نورانی همچون او را از صحنه عمومی حذف کنند، بیش از پیش برجسته شد. او نه تنها از مقابله با استبداد دست نکشید بلکه به عنوان یک عالم دین و نماینده مجلس، پیامآور استقلال و آزادی بود.
نماد عالم دینی متعهد و پیشتاز در نهضتهای مردمی
رهبر انقلاب اسلامی در تحلیلهای خود مدرس را نمادی از یک عالم دینی برشمردهاند که در طول تاریخ، علما به عنوان پیشوایان نهضتهای مردمی علیه ظلم و استبداد نقشآفرینی کردهاند.
ایشان تأکید کردهاند: «امام بزرگوار ما مکرّر میفرمودند که علما در طول سالیان متمادى پیشوایان نهضت مردم بودهاند علیه ظلم و استبداد. و اینها است که به شخصیّتى مثل سیّدحسن مدرّس و مرحوم آیتاللّه کاشانى منتهى شد.»(2)
این تأکید نشان میدهد که مدرس نه تنها یک سیاستمدار و نماینده مجلس بود، بلکه روحانیای بود که در متن جامعه حضور داشت و به واسطه تعهد دینی و انقلابی خود، هدایتکننده نهضتهای عدالتخواهانه و استقلالطلبانه بود.
مدرس در دوران رضاخان و فضای سرکوب سیاسی
رهبر معظم انقلاب به طور مشخص به فضای سخت سیاسی دوران رضاخان اشاره میکنند که تلاش میشد چهره مدرس به دلیل خصوصیات برجسته و تأثیرگذاریاش به جامعه معرفی نشود.
ایشان میگویند: «در دوران حکومت رضاخانی و بعد از آن تا قبل از انقلاب، نمیخواستند که این چهرهی منوّر نشان داده بشود؛ هم به خاطر همین خصوصیّات و هم بیش از اینها به خاطر اینکه یک روحانی بود، یک عالم دین بود؛ یک عالم دین و این قدر ممتاز در فهم و در احساس مسئولیّت و در شجاعت.»(3)
این واقعیت تاریخی نشان میدهد که قدرتهای استبدادی همواره از ظهور و بروز شخصیتهای حقیقتگو و متعهد به استقلال و عدالت واهمه داشتند. مدرس به عنوان کسی که درک عمیقی از خطرات داشت و با شجاعت و مسئولیتپذیری در برابر ظلم ایستاد، تهدیدی برای این نظامها بود.
تأثیر و جایگاه مدرس در تاریخ ایران
با توجه به خصوصیّتهای یاد شده مدرس به عنوان نمادی از استقامت، بصیرت و شجاعت، در تاریخ معاصر ایران به یک چراغ راه تبدیل شده است. رهبر معظم انقلاب بارها به این نکته اشاره کردهاند که بدون مقاومت مردانی مانند مدرس، ایران امروز، با شرایط دیگری روبرو بود.
بیانات ایشان درباره اهمیت مقاومت مدرس و تأثیر آن بر حفظ استقلال ایران گواه این مدعاست: «مردانی نگذاشتند این اتفاق بیفتد.»
از این منظر مدرس نه تنها شخصیتی تاریخی بلکه الگویی بیبدیل برای نسلهای آینده است که باید با آگاهی، مسئولیتپذیری و شجاعت، در برابر تهدیدات داخلی و خارجی مقاومت کنند.
جمعبندی
خصوصیّتهای آیتالله سید حسن مدرس در نگاه رهبر معظم انقلاب را میتوان در سه محور اصلی خلاصه کرد؛ نخست آگاهی که به معنای درک دقیق واقعیتهای سیاسی و اجتماعی، شناخت توطئههای داخلی و خارجی و توانایی پیشبینی مسیر تحولات است. دوم، احساس مسئولیت که تعهد عمیق به وظایف دینی، اجتماعی و سیاسی را در بر میگیرد و پایبندی به دفاع از حقوق ملت و استقلال کشور را شامل میشود و سوم، شجاعت که عدم ترس از سختیها، خطرات و مرگ و ایستادگی بینظیر در برابر استبداد و استعمار را نشان میدهد.
علاوه بر این مدرس نماینده کامل عالم دینی متعهد و پیشتاز نهضتهای مردمی علیه ظلم بود که در شرایط سرکوب و سانسور، با وجود فشارها و محدودیتها، چراغ راه آزادی و عدالت باقی ماند. یادآوری این خصوصیّتها به ویژه در شرایط کنونی کشور، میتواند الهامبخش همه کسانی باشد که دغدغه عدالت، استقلال و آزادی ملت ایران را دارند. مدرس همچنان یک الگوی جاودانه برای مقابله با استبداد و استعمار است؛ الگویی که آگاهی، مسئولیت و شجاعت را همزمان داراست و بیچونوچرای در مسیر حق قدم مینهد.
...................................
پی نوشت:
(1) ۱۳۶۷/۰۹/۱۱خطبه نماز جمعه
(2) ۱۳۹۱/۰۷/۲۳ بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالی
(3) ۱۳۷۰/۱۲/۱۴بیانات در دیدار جمعى از روحانیّون، ائمّهى جماعات و وعّاظ سراسر کشور در آستانهى ماه مبارک رمضان
ارسال نظرات