نقش آفرینی طلاب خواهر؛ از نخبگی در حوزه تا فرصت های ملی و بین المللی

طلاب خواهر در سالهای اخیر توانستهاند جایگاه علمی و پژوهشی خود را در حوزه علمیه ارتقا دهند و نشان دهند که میتوانند در عرصههای علمی، آموزشی و مدیریتی حضوری مؤثر داشته باشند. با این حال، تحقق کامل ظرفیتهای بانوان طلبه در سطح ملی و بینالمللی هنوز با چالشها و محدودیتهایی همراه است و نیازمند فراهم شدن زیرساختها و حمایتهای جدیتر است.
در چنین شرایطی، تجربه و مسیر موفقیت برخی از بانوان نخبه میتواند الگوی ارزشمندی برای طلاب جوان و علاقهمندان به پژوهشهای دینی باشد. یکی از این نمونههای برجسته، بانو سمیه آهنگران است؛ بانویی که به عنوان نخبه حوزوی در سطح کشور معرفی شد و با تلاش، پشتکار و حضور فعال در حوزه و دانشگاه توانسته است جایگاه علمی و پژوهشی خود را تثبیت کند.
خانم آهنگران بیش از ۱۵ سال در عرصههای تدریس، پژوهش و فعالیتهای فرهنگی در حوزه علمیه خواهران فعال بوده و در کنار تحصیلات حوزوی، تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته فقه و حقوق اسلامی ادامه داده است. ایشان با گذراندن مقاطع سطح ۲ تا سطح ۴ حوزوی و کارشناسی، ارشد و دکتری در دانشگاه، نمونهای شاخص از توازن بین علم، اجتهاد و پژوهش کاربردی هستند.
در طول مسیر حرفهای خود، خانم آهنگران مسئولیتهایی همچون معاونت پژوهش حوزه علمیه را بر عهده داشته و در ساماندهی مقالات، پایاننامهها و برگزاری کارگاههای پژوهشی ویژه طلاب و اساتید، نقش مؤثری ایفا کردهاند. علاوه بر این، موفقیتهای علمی و پژوهشی ایشان در جشنوارههای متعدد استانی و کشوری، از جمله «پیشگامان پیشرفت» و جشنوارههای «علامه حلی»، «رشد» و «بانوی کرامت»، نشاندهنده تعهد و توانمندی بالای ایشان در عرصههای علمی و مدیریتی است.
با توجه به تجربههای گسترده خانم آهنگران، این گفتوگو فرصتی است تا چالشها، فرصتها و راهکارهای موفقیت بانوان طلبه در عرصههای علمی، اجتهادی و اجتماعی مورد بحث قرار گیرد. در ادامه، ایشان دیدگاههای خود را درباره نقشآفرینی بانوان در پژوهش و اجتهاد، جایگاه علمی آنان در حوزه علمیه، فرصتهای ملی و بینالمللی، مفهوم نخبگی و توصیههای کاربردی به طلاب جوان ارائه میدهند. این مصاحبه میتواند منبع الهام و راهنمای عملی برای طلاب و علاقهمندان به فعالیتهای علمی و پژوهشی در حوزه و دانشگاه باشد.
گفت و گوی تفصیلی خبرنگار خبرگزاری رسا در فارس با سمیه آهنگران بانوی نخبه معرفی شده توسط حوزه علمیه خواهران کشور؛
سوابق علمی و پژوهشی
رسا - ابتدا تاریخچهای از سوابق علمی، پژوهشی و فعالیتهای شاخص خود را بیان بفرمایید.
بیش از ۱۵ سال است که توفیق خدمت در عرصههای مختلف تدریس، پژوهش و فعالیتهای فرهنگی در حوزه علمیه خواهران را داشتهام. خداوند این فرصت را برای من فراهم کرد که در کنار تحصیلات دانشگاهی، تحصیلات حوزوی را نیز ادامه دهم.
در مقطع سطح ۲ در جامعهالزهرا(س) قم، سطح ۳ در رشته تفسیر در مرکز تخصصی جامعالنور شیراز و سطح ۴ در رشته تفسیر تطبیقی در همین مرکز تحصیل کردم. در دانشگاه نیز کارشناسی فقه و حقوق اسلامی را در دانشگاه امام صادق(ع) گذرانده و در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، رشته حقوق خصوصی را دنبال کردهام.
حدود ۸ سال معاونت پژوهش حوزه علمیه را بر عهده داشتم که طی آن افتخار داشتم در کنار اساتید و طلاب عزیز، در ساماندهی مقالات، پایاننامهها و برگزاری کارگاههای پژوهشی ویژه طلاب و اساتید استان سهیم باشم.
در جشنواره «پیشگامان پیشرفت» طی سالهای ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ موفق به کسب رتبه اول شدم. همچنین در جشنوارههای علمی همچون علامه حلی، رشد و بانوی کرامت، چه در سطح استان و چه در سطح کشور، موفق به کسب عناوین برتر شدم.
در زمینه پژوهش تاکنون ۶ عنوان کتاب تخصصی به چاپ رساندهام و دو اثر دیگر نیز به صورت گروهی با همکاری دانشگاه تربیت مدرس تألیف شده است. در حال حاضر به عنوان عضو هیئت علمی گروه حقوق دانشگاه و همزمان در حوزه علمیه، دروس مرتبط با دو گرایش «تفسیر» و «فقه و حقوق» را تدریس میکنم و امیدوارم در این مسیر خدمتگزار شایستهای برای طلاب باشم.
چالشها و فرصتهای بانوان در عرصه علمی
رسا- ورود یک زن به عرصههای تخصصی حوزوی و دانشگاهی چه چالشها و چه فرصتهایی دارد؟ شما شخصاً با چه موانعی روبهرو بودید؟
بیتردید این مسیر با چالشهای فراوانی همراه است. زنان دارای نقشهای متعددی همچون مادری، همسری، دختری و در صورت اشتغال، نقش اجتماعی نیز هستند. همین تعدد نقشها کمبود وقت را به یکی از اصلیترین موانع برای بانوان تبدیل میکند؛ چراکه باید پاسخگوی نیازهای همه این نقشها باشند.
آنچه در تجربه شخصی خود آموختهام این است که کلید موفقیت در چنین شرایطی، «مدیریت زمان» و «اولویتبندی امور» است. من سعی کردم فعالیتهای غیرضروری و عواملی که آرامش ذهنیام را برهم میزد حذف کنم و با توجه به اهداف اصلی زندگی، برنامهریزی دقیقی داشته باشم.
اگر بانوان هدفمند باشند و اهداف علمی و معنوی خود را با خانواده در میان بگذارند، بدون شک حمایت همسر و فرزندان را به همراه خواهند داشت. این همراهی، مسیر تحصیل و پژوهش را هموارتر کرده و در نهایت، امکان ایفای موفق همه نقشها را فراهم میکند.
جایگاه بانوان در حوزه علمیه
رسا- آیا بانوان توانستهاند در عرصههای اجتهادی یا پژوهشی جایگاه متناسب خود را در حوزه علمیه پیدا کنند؟
در یک دهه اخیر شاهد تلاشهای جدی حوزه علمیه برای پررنگتر شدن نقش بانوان بودهایم. هرچند این اقدامات ارزشمند بوده و جهش علمی چشمگیری ایجاد کرده است، اما همچنان نیازمند برنامههای منسجمتر و آییننامههای دقیقتری هستیم تا فعالیتهای بانوان، انعکاس اجتماعی گستردهتری پیدا کند.
طلاب خواهر نسبت به هویت علمی خود آگاهی خوبی دارند و انگیزه بالایی برای ارتقای جایگاه پژوهشی خویش دارند. با این حال، آنچه کمرنگ است «انعکاس این هویت علمی در جامعه» است. به نظر میرسد بسترهای بیشتری برای انتشار مقالات، آثار علمی و معرفی بانوان پژوهشگر باید فراهم شود تا شاهد حضور پررنگتر آنان در عرصههای علمی کشور باشیم.
فرصتهای ملی و بینالمللی
رسا- چه فرصتهایی پیش روی بانوان حوزوی برای نقشآفرینی ملی و بینالمللی وجود دارد؟
بانوان طلبه ظرفیتهای فراوانی برای نقشآفرینی در سطح ملی و بینالمللی دارند. در عرصه ملی، اگر فضا برای حضور آنان در مسئولیتهای مدیریتی و اجتماعی فراهم شود، میتوانند در تصمیمگیریهای کلان کشور اثرگذار باشند. حضور بانوان متعهد و متخصص در مدیریتها، هویت دینی جامعه را تقویت کرده و سلامت معنوی را تضمین میکند.
در عرصه بینالمللی نیز حضور زنان طلبه در مجامع علمی و گفتمانهای جهانی، میتواند اندیشه و تمدن اسلامی را به دنیا معرفی کند. این ارتباطات علمی و فرهنگی نه تنها موجب شناساندن جایگاه بانوان مسلمان میشود، بلکه میتواند چهرهای واقعی و روشن از اسلام را در سطح بینالملل به نمایش بگذارد.
مفهوم نخبگی در علوم حوزوی
رسا - شما به عنوان یک نخبه شناخته شدهاید؛ تعریف شما از «نخبگی» در علوم حوزوی چیست؟
نخبگی در حوزه صرفاً به معنای داشتن توانایی علمی بالا نیست؛ بلکه ترکیبی از مهارت فردی، تسلط بر معارف دینی و توانایی انتقال این معارف به جامعه در قالب آموزش، تبلیغ و پژوهش است. فرد نخبه باید در همه عرصهها بدرخشد و در کنار کسب دانش، ارزشهای دینی را نیز در رفتار و عمل خویش متجلی سازد.
طلبه نخبه باید از توانمندیهای متعددی برخوردار باشد؛ از مهارتهای پژوهشی و آموزشی گرفته تا قدرت برقراری ارتباط با جامعه و انعکاس ارزشهای دینی. خوشبختانه در حوزه علمیه افرادی هستند که با تلاش، پشتکار و بهرهگیری از دورههای تخصصی متعدد، به چنین جایگاهی دست یافتهاند.
توصیه به طلاب جوان
رسا - توصیه شما به طلاب جوانی که تازه وارد حوزه میشوند چیست؟
به همه جویندگان علم توصیه میکنم حوزه علمیه را با نگاهی عمیق و هدفمند انتخاب کنند. حوزه بستری است که علاوه بر رشد علمی، میتواند آرامش روحی و زندگی خانوادگی مطلوبی برای بانوان فراهم کند.
طلاب جوان باید بدانند هیچ موفقیتی بدون «اراده قوی» و «تلاش مستمر» حاصل نمیشود. آشنایی با معارف الهی نیازمند صبر، پشتکار و بصیرت است. اگر این مسیر با نیت خالص و همت بالا همراه باشد، ثمرات دنیوی و اخروی ارزشمندی خواهد داشت. امیدوارم همه طلاب جوان با توکل بر خداوند، در این مسیر علمی و معنوی موفق و سربلند باشند.