به‌بهانه قهرمانی تیم ملی کشتی آزاد ایران در مسابقات جهانی ۲۰۲۵
پهلوانان نمی‌میرند؛ از هراس‌آفرینی برای پهلوی تا غرور آفرینی برای ایران
روایت هراس رژیم پهلوی از غلامرضا تختی، جهان‌پهلوان ایران، و قهرمانی تیم ملی کشتی در مسابقات جهانی ۲۰۲۵، دو روایت متمایز از پیوند ورزش و سیاست در تاریخ معاصر است.
غلامرضا تختی، جهان‌پهلوان ایران، و قهرمانی تیم ملی کشتی در مسابقات جهانی ۲۰۲۵، دو روایت متمایز از پیوند ورزش و سیاست در تاریخ معاصر ایران را روایت می‌کنند. اسناد ساواک از نگرانی‌های رژیم پهلوی نسبت به احتمال پناهندگی تختی به دلیل گرایش‌های سیاسی‌اش حکایت دارند، در حالی که موفقیت‌های اخیر کشتی‌گیران ایرانی، وفاداری آن‌ها به هویت ملی را در برابر چالش‌های سیاسی نشان می‌دهد. این دوگانگی، نقش ورزش را به‌عنوان عرصه‌ای برای بازنمایی هویت ملی و تقابل‌های سیاسی در ایران برجسته می‌کند.
غلامرضا تختی (۱۳۰۹-۱۳۴۶)، ملقب به جهان‌پهلوان، نه‌تنها به دلیل مدال‌های المپیک ۱۹۵۲ و ۱۹۶۰، بلکه به سبب جایگاهش به‌عنوان نمادی از پهلوانی و عدالت‌خواهی، در تاریخ ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. اسناد ساواک، شامل گزارش‌هایی از سال ۱۳۴۵، نظارت شدید رژیم پهلوی بر او را نشان می‌دهند. این اسناد به نگرانی از عدم بازگشت تختی به ایران پس از شرکت در مسابقات جهانی در آمریکا یا انگلیس اشاره دارند، به‌ویژه به دلیل ارتباط او با دانشجویان ایرانی وابسته به جبهه ملی و سوابقش در حمایت از این گروه از زمان دولت مصدق. تختی در سال ۱۳۳۹ به شورای مرکزی جبهه ملی دوم پیوست و در سال ۱۳۴۲ به هیئت اجرایی موقت آن انتخاب شد. این فعالیت‌ها، او را در نظر ساواک به فردی "ناراضی" و تهدیدکننده تبدیل کرد، به‌گونه‌ای که حتی از سفرهای خارجی او جلوگیری شد. این رویکرد، نشان‌دهنده فاصله تختی از رژیم پهلوی و عدم پیوند هویت ورزشی او با سیاست‌های حکومتی است.
در مقابل، قهرمانی تیم ملی کشتی ایران در مسابقات جهانی ۲۰۲۵، نمونه‌ای از وفاداری ورزشکاران به کشور در بستر نظام جمهوری اسلامی است. کشتی، به‌عنوان پرافتخارترین رشته ورزشی ایران، همواره نمادی از هویت ملی بوده است. این موفقیت‌ها، علی‌رغم چالش‌هایی مانند تحریم‌های بین‌المللی، دخالت‌های سیاسی در ورزش و فشارهای خارجی، نشان‌دهنده تعهد ورزشکاران به تقویت غرور ملی است. برخلاف دوران تختی که رژیم پهلوی به دلیل محبوبیت او نگران تهدید سیاسی بود، در دوره معاصر، ورزشکاران به‌عنوان نمایندگان وحدت ملی مورد حمایت قرار می‌گیرند، هرچند گاه با انتقادات داخلی مواجه می‌شوند.
از منظر تاریخی، این دو مقطع بازتاب‌دهنده تفاوت در ساختارهای سیاسی و اجتماعی ایران‌اند. در دوران پهلوی، رژیم از محبوبیت چهره‌هایی مانند تختی هراس داشت، زیرا می‌توانستند به نمادهای مقاومت مردمی تبدیل شوند. نظارت ساواک و محدودیت‌های اعمال‌شده بر تختی، بخشی از سیاست گسترده‌تر کنترل مخالفان بود. در جمهوری اسلامی، ورزش به‌عنوان ابزاری برای نمایش مقاومت در برابر فشارهای خارجی به کار گرفته می‌شود، و ورزشکاران، با وجود چالش‌ها، به تقویت هویت ملی کمک می‌کنند. این تفاوت، ریشه در اهداف سیاسی متمایز هر دوره دارد.
از منظر روایی، داستان تختی و تیم ملی کشتی دو روایت متفاوت از هویت پهلوانی را ارائه می‌دهند. تختی، با ترکیب موفقیت ورزشی و تعهد به عدالت‌خواهی، به نمادی فراتر از ورزش تبدیل شد، اما این ویژگی‌ها او را در تقابل با رژیم قرار داد. در مقابل، کشتی‌گیران اخیر، با تمرکز بر موفقیت‌های ورزشی، به‌عنوان سفیران ملی عمل می‌کنند و وفاداری‌شان به کشور، حتی در شرایط دشوار، به تقویت انسجام اجتماعی کمک کرده است. هر دو روایت، نقش ورزش را به‌عنوان پلی میان هویت ملی و سیاست نشان می‌دهند، اما در بسترهای متفاوتی از نظارت و سرکوب در رژیم پهلوی تا نمایندگی امر ملی در نظام کنونی.
ورزش در ایران، فراتر از رقابت‌های میدانی، همواره در تقاطع سیاست و فرهنگ قرار داشته است. نگرانی‌های ساواک درباره تختی و وفاداری ورزشکاران معاصر، دو روی یک سکه‌اند: ورزش به‌عنوان ابزاری برای نمایش هویت ملی و در عین حال، عرصه‌ای برای چالش‌های سیاسی. این دوگانگی، درس‌هایی برای درک تاریخ معاصر ایران ارائه می‌دهد، جایی که پهلوانان، چه در میدان کشتی و چه در عرصه سیاست، نقش بی‌بدیلی در شکل‌دهی به هویت جمعی ایفا کرده‌اند.
در ادامه متن اسناد از نظر می‌گذرد:
تاریخ: ۲/۳/۱۳۴۵
متن: یکی از همکاران افتخاری در سازمان تربیت بدنی گزارش داده که دانشجویان ایرانی مقیم انگلیس، در آخرین مسابقه کشتی با حضور غلامرضا تختی، او را تشویق کرده‌اند که از بازگشت به ایران خودداری کرده و در انگلیس اقامت گزیند. تختی این پیشنهاد را، که از سوی دانشجویان وابسته به جبهه ملی مطرح شده بود، نپذیرفته است. با این حال، به دلیل نارضایتی تختی از وضعیت کنونی و احتمال خروج او با تیم ملی کشتی به خارج، ممکن است دیگر به ایران بازنگردد.
نظریه منبع: احتمال دارد جبهه ملی، تختی را برای اقامت در انگلیس و پیوستن به دانشجویان این گروه تشویق کرده باشد.
نظریه رهبر عملیات: با توجه به اظهارات پیشین تختی مبنی بر توقف فعالیت‌های ورزشی و محدودیت سفر خارجی او توسط ساواک در سال گذشته، ممکن است وی از فرصت حضور در تیم ملی برای خروج از کشور استفاده کند. با توجه به سوابق فعالیت او به نفع جبهه ملی، احتمال فریب‌خوردن وی از سوی این گروه وجود دارد.
موضوع: غلامرضا تختی، فرزند رجب، قهرمان کشتی
بر اساس اطلاعات واصله، غلامرضا تختی پس از مدتی کناره‌گیری از مسابقات کشتی، فعالیت خود را از سر گرفته و با موفقیت در وزن خود، به‌زودی برای شرکت در مسابقات جهانی به آمریکا اعزام خواهد شد.
نظریه رهبر عملیات: با توجه به نارضایتی تختی از وضعیت کنونی، ممکن است پس از خروج از ایران، تحت تأثیر عناصر جبهه ملی، از بازگشت به کشور خودداری کرده و به دانشجویان این گروه در انگلیس بپیوندد.
سوابق: تختی از زمان دولت دکتر مصدق به جبهه ملی گرایش داشته و پس از بازسازی این گروه، در کمیته ورزشکاران با آن همکاری کرده است. وی در کنگره جبهه ملی در دی‌ماه ۱۳۴۱ با ۱۰۰ رأی به عضویت شورای مرکزی انتخاب شد و از حامیان سرسخت مصدق و جبهه ملی است.
همچنین نگاهی خواهیم داشت بر تصاویری کمتر دیده شده از تاریخ کشتی ایران:
ارسال نظرات