بحران گرد و غبار وارداتی بر سر کرمانشاه/ مردم فقط خاک می‌خورند!
محیط زیست کرمانشاه با چالش‌های متعددی از جمله گرد و غبار، زباله‌های رها شده و تخریب زیستگاه‌ها دست و پنجه نرم می‌کند و این در حالی است که حفاظت از طبیعت، وظیفه‌ای همگانی است.
استان کرمانشاه با تنوع بی‌نظیر زیستی، کوه‌ها و جنگل‌ها، زیستگاه‌های حیات وحش، منابع آبی و موقعیت خاص مرزی، یکی از نقاط استراتژیک زیست‌محیطی کشور به شمار می‌آید؛ استانی که هم ظرفیت‌های چشمگیر طبیعت را در دل خود جای داده و هم با چالش‌هایی گسترده دست و پنجه نرم می‌کند؛ از تهدید حریق و تخریب طبیعت در روزهای داغ تابستان گرفته تا نفوذ بی‌وقفه گردوغبار از آن‌سوی مرزها.
در چنین شرایطی، حفاظت از طبیعت تنها بر دوش دستگاه‌های اجرایی نیست؛ بلکه نیازمند مشارکت آگاهانه مردم، توسعه زیرساخت‌های محیط‌بانی، بازنگری در قوانین، بهره‌برداری علمی از پسماند، و تقویت فرهنگ عمومی احترام به محیط زیست است. زیست‌بوم کرمانشاه به عنوان مرزی زنده میان توسعه و تخریب، هر روز با آزمونی تازه روبه‌روست؛ آزمونی که پاسخ به آن نه فقط برای آینده استان، بلکه برای امنیت زیستی کشور تعیین‌کننده خواهد بود.
در گفت‌وگوی پیش رو با سعید دزفولی‌نژاد، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه، به مهم‌ترین موضوعات و دغدغه‌های این حوزه پرداخته‌ایم؛ از وضعیت خطرناک آتش‌سوزی‌ها در تابستان و کمبود نیروی محیط‌بان گرفته تا پروژه‌های نوین مدیریت پسماند شهری، آغاز همکاری با کارخانه سیمان برای استفاده از سوخت RDF، وضعیت منطقه چالابه، و بازدیدهای عمومی از موزه تاریخ طبیعی کرمانشاه.
همچنین به سراغ موضوعاتی چون منشأ خارجی گردوغبار، وضعیت مناطق حفاظت‌شده، نقش فرهنگ‌سازی در کاهش تخریب طبیعت، ضرورت بازنگری در قوانین محیط زیست، و تجربه‌های موفق یا ناکام در همزیستی گردشگری و محیط‌زیست رفته‌ایم؛ همه در قالب پرسش‌هایی صریح و پاسخ‌هایی دقیق که می‌تواند تصویری روشن از شرایط امروز محیط زیست در کرمانشاه ارائه دهد.
آتش‌سوزی و رها کردن زباله؛ تهدیدی جدی برای طبیعت کرمانشاه
تسنیم: چگونه می‌توان با افزایش مشارکت مردمی و تقویت امکانات محیط‌بانی، از بروز حریق و تخریب طبیعت در فصل تابستان جلوگیری کرد؟
دزفولی‌نژاد: با گرم شدن هوا و فرا رسیدن فصل گردشگری، حضور مردم در طبیعت افزایش می‌یابد. متاسفانه، درصد کمی از افراد به طبیعت احترام نمی‌گذارند و با رها کردن زباله‌ها و روشن کردن آتش بدون احتیاط، به محیط زیست آسیب می‌رسانند. رها کردن زباله باعث آسیب زدن به طبیعت می‌شود و برخی از وسایل رها شده می‌توانند مانند ذره‌بین عمل کرده و با متمرکز کردن نور خورشید، باعث ایجاد حریق در طبیعت شوند.
یکی از تهدیدهای جدی در نیمه اول سال و فصل تابستان، حریق‌هایی است که در مناطق تحت مدیریت محیط زیست استان اتفاق می‌افتد و بخش عظیمی از انرژی و توان همکاران را می‌گیرد. از همشهریان و هم‌استانی‌های محترم خواهشمندیم زمانی که به طبیعت می‌روند، حتی‌المقدور از روشن کردن آتش خودداری کنند و اگر هم بالاجبار آتشی را روشن کردند، حتماً پس از استفاده، از خاموش شدن کامل آن اطمینان حاصل کنند.
یکی از شهروندان به این نکته اشاره کرد که چرا مانند پایگاه هلال احمر در پارک کوهستان، پایگاهی برای حفاظت محیط زیست وجود ندارد. اراضی ملی استان به دو بخش تقسیم می‌شوند؛ بخش اعظم آن تحت مدیریت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان است و بخش دیگری که حدود 240 هزار هکتار است، به لحاظ ذخایر گیاهی و جانوری تحت مدیریت محیط زیست قرار دارد.
پاسگاه‌های محیط‌بانی 24 ساعته فعال‌اند
البته ناگفته نماند که همکاران محیط زیست در مناطق خارج از مناطق تحت مدیریت نیز، در صورت مشاهده موارد تخلف، با حساسیت پیگیری می‌کنند. اما تمرکز اصلی بر روی مناطق تحت مدیریت خودشان است. با توجه به وسعت مناطق تحت مدیریت (240 هزار هکتار) و لزوم رصد شبانه‌روزی آن‌ها در طول 12 ماه سال، محیط زیست با کمبود نیروی محیط‌بان مواجه است. با این حال، با تمام توان این کار را انجام داده و انجام خواهد داد.
محیط زیست در مناطق تحت مدیریت خود مجاز به احداث پایگاه محیط‌بانی است. در خارج از مناطق تحت مدیریت، سایر متولیان منابع طبیعی مانند شهرداری، مجاز به احداث پایگاه هستند. در حال حاضر، علاوه بر ادارات شهرستان‌های استان که فعال هستند، هفت پاسگاه یا پایگاه محیط‌بانی فعال نیز در سطح استان وجود دارد که به صورت 24 ساعته فعالیت می‌کنند. گشت‌های محیط‌بانی نیز به صورت 24 ساعته در مناطق تحت مدیریت فعال هستند.
کرمانشاه کانون تولید گرد و غبار نیست؛ اما قربانی آن است!
تسنیم: یکی از معضلات جدی در استان کرمانشاه به ویژه در فصل گرما نفوذ ذرات گرد و غبار به جو است. آیا می‌توان منشأ خارجی گرد و غبار را کنترل کرد و از اثرات مخرب آن کاست؟
دزفولی‌نژاد: بر اساس آخرین مطالعات و بررسی‌ها، استان کرمانشاه کانون تولید گرد و غبار نیست، بلکه تحت تاثیر گرد و غباری قرار می‌گیرد که منشاء آن کشورهای همسایه، به ویژه عراق است. این گرد و غبار معمولاً در 6 ماه اول سال هوای استان را درگیر می‌کند.
با وجود اینکه اداره کل حفاظت محیط زیست کرمانشاه نمی‌تواند منبع گرد و غبار را که خارج از کشور است مهار کند، اما می‌تواند با اطلاع‌رسانی و تعامل با سایر دستگاه‌های ذیربط و همراهی مردم، آثار و تبعات این پدیده را به حداقل برساند.
سازمان حفاظت محیط زیست از طریق دفتر روابط خارجی خود، پیگیر این مسئله است. منابع تولید گرد و غبار که کشور ما را تحت تاثیر قرار می‌دهند، صرفاً عراق نیستند و کشورهایی مانند سوریه، عربستان و غیره نیز در این زمینه نقش دارند. بیشترین مساحت و کانون‌های تولید گرد و غبار در عربستان مستقر است و حدود 33 درصد کل گرد و غباری که وارد کشور ما می‌شود از ناحیه این کشور است.
در سه ماهه اول سال جاری، به دلیل آلودگی هوا ناشی از گرد و غبار، چندین روز مدارس در استان کرمانشاه تعطیل شدند. با این وجود، باید تاکید کرد که استان کرمانشاه کانون داخلی تولید گرد و غبار ندارد و آنچه که استان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، کانون‌هایی هستند که خارج از مرزهای ما قرار دارند.
کرمانشاه به سمت صفر کردن دفن زباله پیش می‌رود؟
تسنیم: درباره پروژه RDF بفرمایید. آیا تفاهمنامه تبدیل زباله به سوخت، آغازی برای پایان دفن زباله در کرمانشاه است؟
دزفولی‌نژاد: در کلانشهر کرمانشاه، روزانه بین 600 تا 700 تن زباله خانگی تولید می‌شود. با وجود شرکت بازیافت و تولید مواد عالی، 70 درصد پسماند تولیدی به کود کمپوست تبدیل می‌شود، حدود 10 درصد از زباله تولیدی بازیافت می‌شود و حدود 20 درصد باقی‌مانده تحت عنوان RDF (سوخت مشتق شده از زباله) جداسازی می‌شود.
تفاهمنامه‌ای در راستای استفاده از سوخت RDF در کارخانه سیمان غرب کرمانشاه در اسفند ماه منعقد شده و کارهای عملیاتی آن در حال انجام است. انتظار می‌رود در آینده نزدیک، این تفاهمنامه به قرارداد تبدیل شده و دفن زباله در کلانشهر کرمانشاه به حدود صفر برسد.
در مورد سکوی جمع‌آوری زباله خانگی در حوالی میدان شهدا، مکاتبات لازم با شهرداری انجام شده و پیگیری‌ها برای ساماندهی آن و جلب رضایت شهروندان ادامه دارد. اخطاریه لازم در قالب یک نامه با بازه زمانی مشخص به شهرداری ارسال شده تا نسبت به مدیریت آن اقدام کنند.
ضرورت اجرای تفکیک از مبدا و تدوین طرح جامع استانی
تسنیم: آیا کرمانشاه در مسیر مدیریت صحیح پسماند قرار دارد؟ چگونه می‌توان با اجرای برنامه تفکیک از مبدا و طرح جامع پسماند، چالش‌های زیست‌محیطی کلانشهر کرمانشاه را کاهش داد؟
دزفولی‌نژاد: در کلانشهر کرمانشاه، با وجود شرکت بازیافت مواد و تولید کود عالی، مشکلی بابت مدیریت پسماندهای خانگی بعد از جمع‌آوری و انتقال به این شرکت وجود ندارد.
آنچه که در حال حاضر چالش ایجاد کرده، بحث سطل‌های زباله است که در مناطق مختلف مستقر شده‌اند. شهرداری مکلف شده است که برنامه تفکیک از مبدا را ارائه دهد. با اجرای این برنامه، بخشی از مشکل مطرح شده توسط شهروندان مرتفع خواهد شد.
در کنار این، پیگیری طرح مطالعاتی تحت عنوان طرح جامع مطالعات پسماند استان کرمانشاه در حال انجام است. این طرح، نقشه راه مدیریت پسماند در کل استان خواهد بود. شهرداری باید اهتمام ویژه‌ای به پاکیزه نگه داشتن کلانشهر کرمانشاه و مدیریت مخازن زباله بورزد.
افزایش چشمگیر حیات وحش در مناطق حفاظت‌شده کرمانشاه
تسنیم: آیا مناطق حفاظت‌شده کرمانشاه به پناهگاهی امن برای حیات وحش تبدیل شده‌اند؟
دزفولی‌نژاد: در استان کرمانشاه، پنج منطقه حفاظت‌شده، سه پناهگاه حیات وحش و دو اثر طبیعی ملی وجود دارد که مدیریت، صیانت و حفاظت از آن‌ها به محیط زیست واگذار شده است. محیط زیست در مدیریت این مناطق، قائم مقام منابع طبیعی است.
در صورت وقوع حریق، شکار غیرمجاز یا سیل در این مناطق، با متخلفین طبق قانون برخورد می‌شود. همچنین، در خصوص بوته‌کنی، تخریب و تصرفاتی که در مناطق رخ می‌دهد، طبق قانون برخورد شده و چندین پرونده در محاکم قضایی استان مفتوح است.
در مجموع حدود 240 هزار هکتار از مناطق استان تحت مدیریت محیط زیست قرار دارد که در اقصی نقاط استان پراکنده هستند. برای حفاظت و صیانت از این مناطق، حدود 90 نفر محیط‌بان در قالب هفت پاسگاه محیط‌بانی فعالیت می‌کنند.
بر اساس آخرین سرشماری‌های حیات وحش که حداقل دو بار در سال انجام می‌شود، در طی یک سال اخیر، افزایش چشمگیری در تعداد حیات وحش در مناطق تحت مدیریت مشاهده شده است. این امر نشان از حفاظت، حراست و پایش موثر همکاران محیط زیست در این مناطق دارد.
موزه تاریخ طبیعی کرمانشاه؛ گنجینه‌ای پنهان در دل شهر
تسنیم: مردم چگونه می‌توانند از موزه تاریخ طبیعی و تنوع زیستی کرمانشاه بازدید کنند؟ و آیا بازدید برای عموم آزاد است؟
دزفولی‌نژاد: در سال گذشته، بیش از 3 هزار نفر از موزه تاریخ طبیعی و تنوع زیستی کرمانشاه بازدید کرده‌اند که بیشتر آن‌ها از ادارات و مدارس بوده‌اند. این موزه در داخل اداره کل حفاظت محیط زیست استان، واقع در چهارراه خیابان بنت الهدی، جنب اداره کل دادگستری استان قرار دارد.
رسیدگی به پرونده‌های زیست‌محیطی در کرمانشاه
تسنیم: آیا قوانین محیط زیستی نیاز به بازنگری دارند و نقش فرهنگ‌سازی در کاهش تخلفات چقدر است؟
دزفولی‌نژاد: در حوزه محیط زیست انسانی، پرونده‌های زیادی در خصوص واحدهای آلاینده در محاکم قضایی مفتوح است. همچنین، پرونده‌های متعددی در حوزه شکار و زنده گیری پرندگان وجود دارد.
قوانین در حوزه محیط زیست بازنگری می‌شود و مقامات قضایی نیز در این زمینه تصمیم‌گیری می‌کنند. از مقامات قضایی استان به دلیل رابطه و تعامل بسیار خوب با همکاران محیط زیست در رسیدگی به پرونده‌های متخلفین تشکر می‌شود.
در مورد بحث سگ‌گردانی، امکان ورود به همه موارد وجود ندارد، اما در بحث فرهنگ‌سازی باید بیشتر ورود پیدا کرد. از سایر دستگاه‌های ذیربط مانند آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و صدا و سیما تقاضا می‌شود در کنار محیط زیست قرار بگیرند.
هیچ مجوزی برای پارکینگ در چالابه صادر نشده است
تسنیم: منطقه حفاظت شده چالابه با وجود اینکه بسیار مورد استقبال گردشگران قرار می‌گیرد اما وضعیت چندان مناسبی ندارد و از طرف دیگر مدتهاست افرادی تحت عنوان پارکینگ از مردم هزینه دریافت می‌کنند. برنامه‌ای برای ساماندهی آن وجود دارد؟
دزفولی‌نژاد: منطقه چالابه پارک جنگلی نیست، بلکه منطقه حفاظت‌شده‌ای تحت مدیریت محیط زیست است. این منطقه، ورودی منطقه حفاظت‌شده بیستون است.
سازمان حفاظت محیط زیست، برنامه حفاظت مشارکتی را در دستور کار دارد و قصد دارد از مردم بومی و محلی در راستای حفاظت و صیانت از مناطق استفاده کند. طرح حفاظت مشارکتی منطقه چالابه که در زون تفرج منطقه حفاظت‌شده بیستون قرار دارد، مناقصه‌اش برگزار شده و برنده‌اش تعیین شده است. طرح به سازمان متبوع در تهران فرستاده شده و در دست بررسی است. به محض اعلام سازمان، پیگیری‌های لازم انجام خواهد شد.
در زون تفرج قرار است تمهیداتی در نظر گرفته شود، از جمله احداث پایگاه اطفاء حریق و پایگاه امداد و نجات. همچنین، شرکت مجری در راستای صیانت از منطقه، از جمله جلوگیری از حریق، بوته‌کنی و قطع اشجار به محیط زیست کمک خواهد کرد.
اراضی موجود در مناطق تحت مدیریت محیط زیست، یا اراضی ملی هستند یا در قالب مستثنیات وجود دارند. محیط زیست هیچ‌گونه مجوزی جهت احداث یا بهره‌برداری پارکینگ در منطقه چالابه صادر نکرده است.
منبع: تسنیم
ارسال نظرات