انقلاب اسلامی فرهنگ خودباوری و هویت ملی را در جهان احیا کرد

به گزارش خبرنگار  گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا،در چهاردهمین پیش‌نشست همایش ملّی مدیریت تراز انقلاب اسلامی در اندیشه و سیره آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (مدظله) که با موضوع کارکرد‌های فرهنگی انقلاب اسلامی در جهان اسلام با محوریت اندیشه‌های مقام معظم رهبری، در سالن امام رضا (علیه السلام) دانشگاه معارف اسلامی برگزار شد، حجت‌الاسلام علی عابدی‌تبار، پژوهشگر و دانش آموخته کارشناسی ارشد مدرسی انقلاب اسلامی دانشگاه معارف اسلامی، به اهمیت سه عنوان کلیدی بحث یعنی فرهنگ، انقلاب اسلامی و جهان اسلام پرداخت.

حجت‌الاسلام عابدی‌تبار با تشبیه فرهنگ به هوایی که همگان تنفس می‌کنند تأکید کرد که اگر این هوا پاک باشد، تأثیرات مثبت آن به همه می‌رسد، اما اگر آلوده باشد، زندگی همگان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و با اشاره به تمرکز دشمنان نظام جمهوری اسلامی بر تهاجم فرهنگی به‌عنوان ابزاری برای نفوذ در جوامع، خاطرنشان کرد: فرهنگ شامل باورها، ایمان و عادات مردم است و الهام‌بخش تمام حرکت‌های آحاد جامعه محسوب می‌شود. 

وی افزود: انقلاب اسلامی با شکافتن سقف فلک فرهنگی در دنیا و طرح‌ریزی مباحث فرهنگی نوین، چهره‌ای فرهنگی از خود در جهان به‌جا گذاشته است.

این پژوهشگر انقلاب اسلامی را شبیه‌ترین حادثه به معجزات انبیا در عصر حاضر توصیف کرد که در شرایطی به وقوع پیوست که کسی انتظار انقلابی از جنس اسلام را نداشت و با اشاره به جمعیت بیش از ۱.۸ تا ۲ میلیاردی مسلمانان، انقلاب اسلامی را احیاگر جهان اسلام دانست که توانست در مقابله با فرهنگ غرب، بحران‌ها و چالش‌های جهان اسلام را به چالش بکشد.

حجت‌الاسلام عابدی‌تبار برای بررسی کارکرد‌های فرهنگی انقلاب اسلامی، سه ملاک و شاخص را معرفی کرد: نخست، اعترافات و اطلاعات مستقیم و آشکار؛ دوم، تحلیل‌ها و استدلال‌ها با توجه به دشواری دسترسی به اطلاعات مستقیم یا محرمانه بودن اسناد و سوم، مقایسه‌های فرهنگی قبل و بعد از انقلاب اسلامی که از طریق بررسی تقارن، توالی حوادث و تشابهات قابل درک است.

وی به عنوان نمونه‌هایی از اعترافات، به نقل قولی از یک مجله آمریکایی در سال ۲۰۱۱ اشاره کرد که بهار انقلاب عربی را بهار ایران و بهار اسلام آیت‌الله خامنه‌ای دانسته بود و همچنین به سخنان نتانیاهو که گفته بود: به هر سو می‌نگرم خمینی و خامنه‌ای را می‌بینم که پشت مرز‌های اسرائیل خیمه زده‌اند.

این پژوهشگر کارکرد‌های فرهنگی انقلاب اسلامی را در چهار حوزه باورها، ارزش‌ها، رفتارها و نمادها تقسیم‌بندی کرد و بحث خود را با تمرکز بر حوزه باورها آغاز نمود.

در بخش باور‌های ملی، وی احیای فرهنگ خودباوری را اولین و اساسی‌ترین کارکرد انقلاب اسلامی برشمرد؛ و اظهار داشت: انقلاب اسلامی روح خودباختگی حاکم در دوران پهلوی و قاجار را متوقف و آن را به خودباوری تبدیل کرد.

این پژوهشگر دفاع مقدس و ایستادگی هشت ساله با دست خالی، و همچنین جوان‌گرایی در نظام را از نمود‌های این خودباوری دانست و به تأثیر آن بر جنبش‌هایی، چون جهاد اسلامی فلسطین و حماس اشاره کرد. 

بازآفرینی هویت ملی؛ دومین باور کلیدی در انقلاب اسلامی

حجت‌الاسلام عابدی‌تبار دومین باور کلیدی انقلاب اسلامی را بازآفرینی هویت ملی توصیف کرد و گفت: انقلاب اسلامی توانست عنصر اسلامیت را با ایرانیت عجین کرده و هویت به یغما رفته جهان اسلام و ایران اسلامی را زنده کند.

وی با اشاره به وضعیت ایران پیش از انقلاب اسلامی که به‌عنوان یکی از اقمار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قدرت‌های جهانی شناخته می‌شد، تصریح کرد: انقلاب اسلامی با تقویت عشق به وطن، باعث شد در دوران دفاع مقدس برای هر متر از خاک میهن شهید تقدیم کنیم.

روحیه تعاون و همبستگی؛ سومین باور کلیدی انقلاب اسلامی

در ادامه نشست، این پژوهشگر سومین باور کلیدی انقلاب اسلامی را روحیه تعاون و همبستگی معرفی کرد و اظهار داشت: پیش از انقلاب اسلامی، مردم نقش برجسته‌ای در حکمرانی و جریانات اجتماعی نداشتند. اما انقلاب اسلامی با احیای خودباوری، نقش‌آفرینی مردم و همبستگی آنان را در جهان اسلام تقویت کرد و آن را به‌عنوان نوعی امنیت ملی می‌داند.

وی با اشاره به تأثیر این روحیه در حمایت گسترده از فلسطین، حتی در کشور‌های اروپایی و آمریکایی، افزود: این روحیه تعاون، ریشه در موقعیت ژئوپلیتیک و فرهنگ اسلامی ایران دارد، اما در دوران قاجار و پهلوی به آن بی‌توجهی شده بود.

پایان دادن به انحطاط فکری؛ نخستین باور مذهبی انقلاب اسلامی

حجت‌الاسلام عابدی‌تبار به پایان دادن به انحطاط فکری به‌عنوان نخستین باور کلیدی انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: پس از عملکرد امپراتوری‌های واتیکان و عثمانی به نام دین، و با تکمیل نظریه افیون بودن دین در عصر رنسانس و حتی طرح نظریه "خدامردگی" نیچه، نوعی بیزاری نسبت به حکومت دینی ایجاد شده بود. در چنین فضایی، وقوع انقلابی به نام خدا، معجزه‌ای شبیه معجزات انبیا بود که خط بطلانی بر انحطاط فکری ملل اسلامی کشید.

این پژوهشگر با یادآوری وضعیت قبل از انقلاب اسلامی افزود: در آن دوران، خانواده‌ها به سمت فروپاشی و زندگی‌ها به سوی فردگرایی سوق داده می‌شدند، در حالی که نفوذ فرهنگ استکباری و وارداتی به‌شدت رو به افزایش بود. خدا رحم کرد که انقلاب در آن برهه اتفاق افتاد، وگرنه معلوم نبود از اسلام چه چیزی باقی می‌ماند.

احیاگری خودباوری دینی و مردم‌سالاری دینی؛ دومین و سومین باور مذهبی انقلاب اسلامی

در ادامه تشریح باور‌های مذهبی انقلاب اسلامی، حجت‌الاسلام عابدی‌تبار دومین باور کلیدی را احیاگری خودباوری دینی معرفی کرد و گفت: این خودباوری ترکیبی از خودباوری مردم در قالب جمهوریت و خودباوری دینی مبتنی بر اسلام است که منجر به پیشرفت‌هایی نظیر صنعت هسته‌ای و موشکی با اتکا به جوانان متدین شده است. خودباوری دینی در دفاع مقدس نیز برگرفته از روح عاشورا بود.

وی به سومین باور مذهبی با عنوان باور به مردم‌سالاری دینی و کارآمدی حکمرانی دینی پرداخت و اظهار داشت: مردم‌سالاری دینی هدیه‌ای از انقلاب اسلامی به جهان است که بر اساس ایمان به خدا و اعتماد به مردم (یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ یُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ) بنا شده است. امامین انقلاب همواره بر نقش و جایگاه مردم در نظام تأکید داشته‌اند.

این پژوهشگر با اشاره به سخنان اخیر مقام معظم رهبری خاطرنشان کرد: اگر دشمنان فتنه خارجی ایجاد کنند، نیرو‌های نظامی پاسخ می‌دهند، اما مدیریت و پاسخ به فتنه‌های داخلی بر عهده مردم است.

وی با یادآوری دوران پهلوی تصریح کرد: در آن دوران، صبح‌ها کاردار انگلیس با لیستی از افراد برای انتصاب وارد کشور می‌شد و بعد از ظهر کاردار روس؛ در چنین شرایطی، مردم هیچ نقشی در تصمیمات کلان کشور نداشتند.

حجت‌الاسلام عابدی‌تبار افزود: خروجی این سه محور از باور‌های مذهبی انقلاب اسلامی، در ۴۴ سال حرکت کشتی انقلاب در دریای پرتلاطم، به‌وضوح در ارائه الگو به کشور‌های منطقه مانند عراق و لبنان قابل مشاهده است.

در ادامه نشست، وی به تشریح حوزه ارزش‌ها در انقلاب اسلامی پرداخت و آن را به دو بخش ارزش‌های ایجابی و ارزش‌های سلبی تقسیم کرد.

حجت‌الاسلام عابدی‌تبار در بخش ارزش‌های ایجابی ابتدا به ترویج مردم‌سالاری دینی به عنوان یک ایده نو اشاره کرد و گفت: انقلاب اسلامی از لحاظ فرهنگی اوج فلک را شکافت و ایده نوینی مطرح کرد. او تفاوت قدرت در حکومت‌های سکولار (جنبه ابزاری و تحکیم) با مردم‌سالاری دینی (جنبه ارزشی و در خدمت مردم) را تبیین کرد.

این پژوهشگر با اشاره به مصادیق این ارزش، به برگزاری بیش از ۳۸ انتخابات تا سال ۱۴۰۰، رأی آری مردم به اساس انقلاب و تعبیر حق‌الناس بودن رأی مردم و کرامت‌بخشی به زنان به‌عنوان نمونه‌هایی از مردم‌سالاری دینی اشاره نمود.

وی با اشاره به پیوند ارزش جهاد و شهادت با آرمان‌های انقلاب، خاطرنشان کرد: تا پیش از انقلاب ایران، اسلام از میدان نبرد‌ها غایب بود و حتی در واژگان نیز به جای کلمه جهاد از تعابیری، چون "نِزال" و "کِفاح" استفاده می‌شد.

در بخش ارزش‌های سلبی (ارزش‌هایی که انقلاب اسلامی آنها را نفی کرد)، حجت‌الاسلام عابدی‌تبار به نفی اسلام متحجر و جریان‌هایی مانند انجمن حجتیه، نفی اسلام سکولار، اسلام آمریکایی و غرب‌گرا اشاره کرد.

وی در پایان با اشاره به این نکته که انقلاب اسلامی در سه زمینه هدف، برنامه و عملکرد حرف برای گفتن دارد، افزود: می‌توان نفی اشرافی‌گری را به‌عنوان یکی از محور‌های ادبیات امامین انقلاب برشمرد و یادآور شد که امام خمینی (ره) بار‌ها کوخ‌نشین‌ها را بر کاخ‌نشین‌ها ترجیح می‌دادند.