سنت‌های نوروز
حضرت آیت الله مظاهری
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
«قال ربّ اشرح لی صدری و یسّر لی امری واحلل عقدة من لسانی یفقهوا قولی»
عید نوروز و سنّت‌های پسندیده آن مورد تأیید اسلام عزیز است. شادی و رفت و آمد خویشان با یکدیگر و نظافتی که قبل از عید انجام می‌شود، مورد تأیید و سفارش اسلام است و بسیار پسندیده می‌باشد.
اما برخی از حواشی عید نوروز که در حدود بیست روز اتّفاق می‌افتد، ناشایست است و باید از آن اجتناب شود.
رفت و آمد خیلی خوب است. به شرط آنکه تفاخر و چشم و هم‌چشمی و به رخ کشیدن زندگی‌های تجمّلی در آن نباشد. متأسفانه در بسیاری از دید و بازدیدها فخرفروشی وجود دارد. خانه و وسایل خانه، به رخ مهمانان کشیده می‌شود و این تفاخر است و گناه آن بسیار بزرگ می باشد.
اگر در مجالس دید و بازدید، غیبت و تهمت و شایعه‌پراکنی و فتنه‌انگیزی باشد، عید آن افراد به عزا تبدیل می‌شود.
امیرالمؤمنین می‌فرمایند: «کُلُّ یَوْمٍ لَا یُعْصَى اللَّهُ فِیهِ فَهُوَ عِیدٌ»[1]، یعنی هر روزی که در آن گناه نشود، عید است.
در برخی دید و بازدیدها به جای اینکه میوه و شیرینی تناول شود، غیبت می کنند و به قول قرآن کریم، گوشت برادر مرده خود را می‌خورند و عید خود را به عزا تبدیل می‌کنند.
متأسفانه تجمّل‌گرایی در عید نوروز جایگاه عجیبی دارد. تجمّل‌گرایی در مصرف میوه و شیرینی خاص و گران قیمت بسیار ناپسند است. در برخی موارد مشاهده می‌شود که زن و مرد، وقت گران‌بهای خویش را در صف خریدن یک جعبه گز یا شیرینی صرف می‌کنند. این کار به خصوص برای زنان نکوهیده است. خوب اگر این پذیرایی ساده برگزار شود یا به صورتی که خرید آن زحمت نداشته باشد، چه اشکالی دارد؟
همه این کارها تجمّل‌گرایی است و به دنبال آن چشم و هم‌چشمی پدید می‌آید. چون مثلاً صبح یک خانواده به دیدن خانواده دیگر می‌روند و نوع پذیرایی آنان را می‌بینند و عصر همان روز که قرار است آن خانواده به بازدید بیایند، حتماً باید پذیرایی مفصّل‌تر و گران‌تری آماده کنند تا آز آن‌ها عقب نمانند. همه این کارها گناه است. و مصیبت بالاتر اینجا است که همه باید مبتلا به این تجمّل‌گرایی و چشم و هم‌چشمی باشند و اگر یک خانواده بخواهد چنین نباشد، نمی‌شود.
پیامبر اکرم «صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم» در خصوص افراد آخر الزمان فرموده‌اند: «یُعَیِّرُونَهُ بِضِیقِ الْمَعِیشَة» [2] یعنی به او می‌گویند: دیدی دیگران چه تشریفاتی داشتند؟ و او را به خاطر ساده‌زیستی سرزنش می‌کنند.
سال 1388، سال ساده زیستی بود. اگر همه و همه در صحنه آمده بودند و با یک بسیج همگانی، این تجملات و تشریفات و اشرافی‌گری را ریشه کن می‌کردند و به جای اسراف و تبذیر و تجمّل گرائی، قانون مواسات را پیاده می‌کردند، اکنون فقر در جامعه نداشتیم.
یکی دیگر از موارد تجّمل‌گرایی در تعطیلات نوروز، اصرار برخی خانواده ها برای رفتن به مسافرتِ همراه با مشقّت است. مسافرت‌هایی که در برخی موارد همراه با گناهانی مثل بی‌حجابی و بی‌عفّتی و اختلاط زن و مرد است. و اگر این موارد نباشد، لااقل زحمت بسیاری برای خانواده ایجاد می‌کند و مرد خانواده را مقروض و بدهکار می کند. تفریح و شادی لازم است، خوب است، باید باشد، ولی تجمّل‌گرایی و خرج‌های اضافه و ایجاد زحمت برای خود و خانواده ناپسند است و بسیاری از این مسافرت‌ها، تفریح و شادی نیست. چند روز خستگی و بی‌خوابی است تا به شهر و خانه خود برگردند.
اسلام، تجمل‌گرائی را یک بلای عظیم بر می‌شمرد و در مقابل مردم را به یک لذت معنوی دعوت می‌نماید. و آن عمل به قانون مواسات است. قانون مواسات یعنی اگر پول و ثروت داری، به اندازه یک زندگی متوسط خرج کن و ما بقی پول خود را به افراد نیازمند ببخش.
اگر کسی بتواند یک خانه برای افراد محتاج تهیه کند، چه لذتی دارد. کسی که بتواند یک جهیزیه برای دختری که به خاطر جهیزیه ازدواج نکرده است، تهیه کند، به دنیا ارزش دارد.
البته اسلام عزیز این لذت را در مقابل گناه اسراف و تبذیر قرار نمی‌دهد و اساساً این دو را طرف تناسب نمی‌داند. چنانکه برای اسراف و تبذیر و تجمل گرائی، وعده کیفر و عذاب شدید دارد و برای گره‌گشائی از امور مردم و دستگیری از هم‌نوعان و افراد نیازمند، می‌فرماید لااقل ثواب یک حج و یک عمره مقبول دارد. و می‌دانید حج و عمره مقبول، در هر یک میلیون نفر، برای یک نفر هم مشکل است حاصل شود.
آقایان، خانم‌ها زندگی برای فقرا مشکل شده است. به اندازه‌ای که من افراد آبروداری سراغ دارم که ماه به ماه نمی‌توانند گوشت تهیه کنند. فقرا با این گرفتاری کجا می‌توانند گوشت بخورند؟ اگر شما می‌توانید در رفاه زندگی کنید، به فکر کسانی باشید که نمی‌توانند ما یحتاج اوّلیه خود را تهیه کنند و این افراد متأسفانه بسیار زیاد هستند.
رسیدگی به فقرای آبرومند یک وظیفه همگانی است. قرآن می‌فرماید:
«لِیُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ»[3]
هرکس به اندازه وسعش باید از دیگران دستگیری کند.
انسان حتّی نمی‌تواند فکر آن را بکند که برخی از خانواده‌ها ماه به ماه گوشت نمی‌خورند. بچّه خانواده فقیر باید پیاده از مدرسه به خانه بیاید، در راه چشم او به میوه‌های در مغازه‌ها می‌افتد و وقتی به خانه می‌رسد، در خانه آنان چیزی برای خوردن وجود ندارد. مادر او خجالت می‌کشد. و همین خجالت پدر و مادر از فرزند، آتش جهنّم را برای افراد تجمل‌گرا که می‌توانسته‌اند از دیگران دستگیری کنند و نکرده‌اند، فراهم می‌کند.
تبعیض و اختلاف طبقاتی که در جامعه حاکم است، بسیار غلط است. اگر همه به فکر یکدیگر باشند و درآمدهای اضافی را با هم تقسیم کنند، رفع تبعیض خواهد شد. متأسّفانه بسیاری از مردم فقط به فکر خود و خانواده خود هستند و به عنوان آبروداری کارهای تشریفاتی و تجمّل‌گرایی می‌کنند. ولی نمی‌دانند که بی‌‌آبروترین افراد نزد امام زمان «ارواحنافداه» کسی است که خودخور و خود محور باشد.
امام صادق«علیه‌السلام» می‌فرمایند: چنین کسی را به صف محشر می‌آورند، چشم‌های او از ترس به گودی فرو رفته است. غل و و زنجیر شده است، در پیشانی او نوشته شده است: «آیِسٌ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ» [4]، بعد خداوند او را رسوا می‌کند و می‌فرماید: نزد من منفور است. او خائن به من، پیامبر اکرم و ائمه طاهرین و خائن به مسلمانان و مؤمنین است.
بعد خداوند تفسیر می‌کند و می‌فرماید: او کسی است که می‌توانست حاجت مردم را برآورد و چنین نکرد.
اگر زندگی مصرفی و تشریفاتی خوب است، برای همه باید باشد و اگر بد است، برای همه نباید باشد. چه فرقی بین دختر شما و دختر همسایه و دختر اقوام شما است که این تفاوت در جهیزیه‌ها و مهریه‌ها وجود دارد؟ بلاهای اجتماعی که دامن همه را گرفته است، در اثر تبعیض و اختلاف طبقاتی نازل می‌شود. از آنجا سرچشمه می‌گیرد که کسی به فریاد افراد محتاج و نیازمند نمی‌رسد.
در قرآن کریم راجع به خمس و زکات اصطلاحی، هر کدام یک آیه وجود دارد که تحت شرایطی خمس و زکات اموال را واجب می‌شمرد. ولی راجع به رسیدگی به دیگران و دستگیری از نیازمندان بیش از هزار آیه وجود دارد و جامعه، این آیات شریف را و این تأکید قرآن کریم را زیر پا گذاشته است.
بنابر تصریح قرآن کریم، اگر یتیم در جامعه‌ای وجود داشته باشد و گرد یتیمی بر چهره او باشد، آن جامعه بی‌دین و بی‌ایمان است.
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ ، أَ رَأَیْتَ الَّذی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ ، فَذلِکَ الَّذی یَدُعُّ الْیَتیم» [5]
اگر کودکان یتیم شب عید لباس نداشته باشند و گرد یتیمی بر چهره آنان باشد، جامعه مسلمان نیست. همه باید فرزندان یتیم را مثل فرزندان خودشان تکریم کنند. و کفالت آنان را بر عهده بگیرند. همه باید دیگر گرا باشند و علاوه بر یتیمان، به هم? فقرا و نیازمندان رسیدگی کنند. و به جای تجمّلات و تشریفات زشتی که در مراسم عقد و عروسی و ازدواج افراد رخنه کرده است، مایحتاج ضروری و اولیه فقرا را تهیه کنند یا مقدمات ازدواج مستضعفین را فراهم کنند. قرآن می‌فرماید: وای بر آن کسانی که می‌توانند دستگیری کنند و نکنند.
«الَّذینَ هُمْ یُراؤُنَ ، وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ» [6] ماعون / 6-7
متأسفانه اجتماع ما مصرفی، تجملّی، اسرافی و تبذیری شده است. و اصلاح این امور نیاز به یک انقلاب دفعی دارد. دعا کنید ان شا الله حضرت ولی عصر«ارواحنافداه» تشریف بیاورند و این انقلاب دفعی حاصل شود و یک بهشت دنیا برای همه انسان‌ها پدیدار گردد. به امید آن روز ان شاء الله.
«والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته»
پنج شنبه 20/12/1388- مسجد حکیم اصفهان
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی‌نوشت‌ها
1- نهج‌البلاغه، کلمات قصار 428
2- مستدرک الوسائل، ج 11، ص 387
3- طلاق / 7
4- من لایحضره الفقیه، ج 4، ص 94
5- ماعون / 2-1
6- ماعون / 7-6
ارسال نظرات