فرصت ها و آسیب های پژوهش های حوزوی با هوش مصنوعی

حجت الاسلام سید داود موسوی از پژوهشگران حوزوی بوده که در فعالیت های خود از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده می کند و همچنین در دوره‌های مختلفی نحوه استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی جهت تحقق و پژوهش را تدریس می کند. 

سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، در گفت‌وگو با این پژوهشگر حوزوی در خصوص فرصت ها و آسیب های استفاده از فناوری های هوشمند در عرصه پژوهش را جویا شده است که شرح این مصاحبه تقدیم شما مخاطبین می شود:

رسا ـ در ابتدا قدری از سوابق تحصیلی و تخصصی خود ارائه دهید.

ابتدا از این فرصت که در اختیار حقیر قرار گرفت، ممنونم. بنده سید داود موسوی، اهل نـور مـازندران، مدرس و پژوهشگر هوش مصنوعی، و عضو بنیاد ملی نخبگان هستم. پس از تحصیل در رشته مهندسی فناوری اطلاعات (IT)، وارد حوزه علمیه قم شدم. بنابر رسالت طلبگی، پیشینه تحصیلی حوزوی و دانشگاهی، اقتضای عصر جدید و محوریت فناوری در نظم نوین جهانی، مدت‌هاست در حوزه فناوری، به‌ویژه فضای مجازی و هـوش مصنوعـی، از منظر علمـی و کاربردی متمرکز شدم و به آموزش و پژوهش پرداخته‌ام. گفتنی است بر اساس همین دغدغه، اکنون مشغول تحصیل در رشته تخصصی مطالعات دین و فضای مجازی (گرایش هوش مصنوعی) هستم.

به دنبال مطالعات و تحقیقات در این سال‌ها، در حال نگارش کتب و مقالاتی در حوزه هوش مصنوعی هستم که برخی از آن‌ها چاپ شده یا در مرحله ارزیابی قرار دارد. همچنین توفیق داشتم در مراکز معتبری همچون وزارت دفاع، برخی مراکز تخصصی حوزوی و فرهنگی، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها و... کارگاه‌های متعددی برگزار کنم و الحمد لله در سطوح مختلف از دانشجو و طلبه تا اساتید و اعضای هیئت علمی حوزه و دانشگاه مورد استقبال واقع شد و سعی کردیم در عرصه گفتمان‌سازی و تحقیقات علمی مورد نیاز، قدمی هر چند کوچک برداریم.

رسا ـ بهره‌گیری از هوش مصنوعی در عرصه پژوهش چه ضرورتی دارد؟

همان‌طور که مستحضر هستید، پس از انقلاب دیجیتال و توسعه فناوری اطلاعات و اینترنت، امروز شاهد نفوذ جدی و گسترده فناوری نوین هوش مصنوعی در همه ابعاد زندگی بشر و تحولاتی شگرف هستیم. یکی از عرصه‌های مهمی که هوش مصنوعی، به شدت می‌تواند مؤثر باشد، «حوزه پژوهش» است. چنانکه رشد چشم‌گیر علمی غرب، گواه بر این موضوع است. از این‌رو، بدیهی است که با توجه به قدرت بالای هوش مصنوعی، اهل دانش و نگارش، علاوه بر نگاه علمی و نظری به ابعاد مختلف هوش مصنوعی، باید از بُعد ابزاری آن نیز به عنوان «یک شریک استراتژیک» استفاده بهینه نمایند.

البته متأسفانه برخی این تصور نادرست را نسبت به هوش مصنوعی دارند که ابزارهای هوشمند، صرفا با دریافت یک موضوع، قادر به ارائه مقاله‌ای در سطح مجلات معتبر است و وقتی با پاسخ مورد انتظار مواجه نمی‌شوند، در قضاوتی ناعادلانه، آن را ناکارآمد می‌پندارند. حال آنکه با رعایت نکات کاربردی لازم، می‌توان خروجی ارزشمندی از آن دریافت نمود. همچنین درست در مقابل، برخی با مشاهده عملکرد مؤثر هوش مصنوعی، ضمن اعتماد به آن، دچار تنبلی و معرفت سطحی نسبت به موضوعات می‌شوند. بنابراین لازم است بهره‌گیری از هوش مصنوعی، با واقع‌بینی و ملاحظه قابلیت‌ها و محدودیت‌های آن همراه باشد. در واقع باید هوش مصنوعی، در جایگاه یک «دستیار هوشمند» استخدام بشود.

رسا ـ فوائد به‌کارگیری هوش مصنوعی در عرصه پژوهش چیست؟

کاربست هوش مصنوعی در این عرصه می‌تواند سبب تسریع، تسهیل و تعمیق پژوهش، کاهش هزینه‌های آن، دقت بیشتر و کاهش خطا، صرفه‌جویی در زمان، دسترسی به منابع معتبر بین‌المللی گردد. همچنین داده‌های حجیم و پیچیده را به راحتی و سریع تحلیل می‌کند و حتی در ایده‌پردازی، خلاقیت و پیش‌بینی نتایج پژوهش کارآیی دارد.

رسا ـ آسیب‌ های به‌کارگیری هوش مصنوعی در عرصه پژوهش را در چه می بینید؟

چنانکه اشاره شد، هوش مصنوعی با وجود مزایای فراوان آن در عرصه پژوهش، چالش‌هایی را نیز در این عرصه پیش‌رو دارد که حتما ضروری است مد نظر پژوهشگران قرار بگیرد. امکان خطا، سوگیری‌های سیاسی و اعتقادی و... مطابق سیاست‌های سازندگان، جمع‌آوری داده و نقض حریم خصوصی، تنبل شدن افراد، کاهش عمق معرفتی، سرقت ادبی، ایجاد فضای بی‌اعتمادی به پژوهشگران،‌... از جمله چالش‌های استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در این زمینه است. 

رسا ـ برخی تجربیات دانش‌پژوهان را هم ذکر کنید.

در فعالیت‌های پژوهشی مکررا شاهد کارآمدی ابزارهای هوش مصنوعی بودیم؛ در تجربیات مختلفی برای جمع‌آوری اطلاعات پایه برای تحقیقی که هیچ‌گونه پیشینه‌ای نداشت، ترجمه متن فقهی تألیفی به زبان عربی، تبدیل بیان گفتاری در متن پیاده شده درس خارج به بیان رسمی، نگارش ساختار متن اصلی مقاله، بازنویسی و اصلاح اشکالات مقاله جهت پذیرش در نشریات و... با کمک هوش مصنوعی، سریع و به راحتی انجام شد و به نتیجه مطلوب رسید.

رسا ـ در پایان اگر نکته ای دارید بفرمایید.

همواره طبیعت هر فناوری جدید، این است که در کنار مزایا، معایبی را هم با خود به‌همراه دارد و از طرفی، مانع رشد فناوری هم نمی‌توان شد. بنابراین با رعایت ملاحظاتی، نباید فرصت فناوری را از دست داد. امروز هم موظف هستیم با کاربست فناوری نوین هوش مصنوعی،‌ در میدان رقابت جهانی و تقابل تمدنی بین‌ جبهه حق و باطل، پیشتاز باشیم و با تلاش و همت مضاعف، به پیشرفت و تعالی علمی کشور کمک کنیم و با توجه به تأکیدات رهبر فرزانه انقلاب بر لزوم استفاده از فناوری‌های نوین، فردایی درخشان، قدرتمند و عزتمند را برای ایران عزیز رقم بزنیم.

در پایان، مجددا از اینکه این فرصت را در اختیار بنده قرار دادید، سپاسگزارم و برای شما آرزوی موفقیت دارم.