گزارش «واشتنگتن پست» از وضعیت مواد مخدر در ایران سال ۱۳۵۰

در سال ۱۳۵۰ خورشیدی سرویس خارجی روزنامه واشنگتن پست مطلبی به قلم جاناتان سی. رندال، خبرنگار خود در ایران، منتشر کرد که در آن به تحلیل وضعیت مواد مخدر ایران در آن سال پرداخته بود. این گزارش که با نگاهی تردیدآمیز به نقش دولت و خاندان سلطنتی در معامله مواد مخدر می‌نگرد، مصرف تریاک و هروئین را جزو بحران‌های پیش روی جامعه ایران ارزیابی می‌کند. در ادامه مشروح این گزارش را از نظر می‌گذرانیم:

مواد مخدر در ایران؛ واقعیتی پیچیده در شایعه

یک زن جوان غربی اخیراً حین رانندگی در قسمت دورافتاده‌ای از خیابان پهلوی (زیباترین خیابان تهران) برای کالاهای پیرمردی تیپاخورده که کنار پیاده‌رو بلیت لاتاری می‌فروخت، دلسوزی نشان داد. همراهش، دختر نوجوانی جذاب از خانواده‌ای مرفه به او گفت: «نگرانش نباش. با فروش هروئین کلی پول به جیب می‌زند.» زن غربی بعداً گفت که بلافاصله جا خورده، هم از ساده‌لوحی خودش هم از حرف‌های بی‌پرده دخترک.

صحبت از مواد مخدر در تهران امری است رایج. به حدی که درواقع مستلزم نوعی کنجکاوی بی‌رغبت است تا واقعیت را از داستان تشخیص بدهیم. برخی واقعیت‌ها مشخص‌اند، و دولت هرگز از مطبوعات تحت نظارت خود استفاده نکرده تا سیاست‌هایش را شفاف بیان کند یا منکر شایعاتی شود که از دست داشتن خانواده شاه در معاملات مواد مخدر می‌گویند.

دیپلمات‌های خارجی در تهران (و درواقع منابع آگاه علاقه‌مند به نظارت بر مواد مخدر در همه‌جا) در مورد این دست شایعات دست به عصا برخورد می‌کنند. بااین‌حال، سکوت خودخواسته حکومت به سؤالاتی جدی دامن زده است، نه‌تنها در میان نیروهای اپوزیسیون خارج از کشور و اپوزیسیون پنهان داخلی، بلکه در میان مقامات خارجی و بین‌المللی که نگران معاملات غیرقانونی مواد مخدرند.

گرچه مصرف تریاک قرن‌هاست  بخشی از زیست ایرانی است، اما هیچ مقام رسمی ایرانی دلش نمی‌خواهد در مورد هروئین حرفی بزند. ولی براساس آمار سازمان ملل متحد دست‌کم ۵۰۰۰ معتاد به هروئین در ایران وجود دارد. بنا به گزارش منابع آگاه، اکثر این افراد جزو پسران و دختران جوان طبقات متوسط و بالای ایران هستند.

بیشتر معتادان ایران دوزهای هروئین خود را یا دماغی مصرف می‌کنند یا می‌کشند. ایرانی‌ها می‌گویند از تزریق بدشان می‌آید، اما متخصصان خارجی معتقدند هروئین آن‌قدر در ایران ارزان هست که معتادان بتوانند از سختی تزریق مقادیر مشخص این مخدر چشم‌پوشی کنند.

کمیسیون رسمی سازمان ملل متحد در مورد مواد مخدر در گزارش سالانه اخیر خود اعلام کرده است که در کنار حدوداً ۳۳۰ هزار مصرف‌کننده تریاک در ایران که قریب به ۲۸ میلیون نفر جمعیت دارد، پدیده هروئین را نیز باید ملحوظ کرد. 

یکی از این گزارش‌ها می‌گوید: «خطرناک‌ترین گرایش، اعتیاد جوانان ایرانی است که هیچ ردی از کاهش نیز در آن دیده نمی‌شود. در سال ۱۹۶۹ یازده آزمایشگاه غیرقانونی هروئین کشف شده است.»

مورد دیگری که به همین میزان خطرناک است، تصمیم دولت در سال ۱۹۶۹ به لغو ممنوعیت چهارده ساله کشت تریاک بود. دولت این تصمیم خود را (که مقامات سازمان ملل و ایالات متحده معتقدند بسیار کنترل‌شده است) با این بهانه توجیه می‌کند که افغانستان و ترکیه دارند در مقیاسی عظیم تریاک و هروئین قاچاق می‌کنند و بنابراین ارز خارجی را به‌شدت پایین می‌کشند.

قبل از ممنوعیت، ایران ۲ میلیون مصرف‌کننده تریاک داشت. آن‌ موقع جمعیت کشور بالای ۲۰ میلیون نفر بود. بیش از ۳۰۰ هزار ایرانی‌ای که همچنان تریاک می‌کشند، بازماندگان پابه‌سن‌گذاشته همان گروه بزرگ‌تر هستند. تعدادی از جوانان نیز دارند عادات به تریاک‌کشی پیدا می‌کنند.

هیچ مقام خارجی شک ندارد که ایران قرار است (با این تصمیم تأسف‌برانگیزش) حول و حوش ۱۳۰ تن تریاک تولید کند. دولت احساس می‌کند این میزان برای تأمین نیازهای معتادانش لازم است.

بیش از ۸۴ هزار ایرانی بالای ۶۰ سال ذیل معتادین به تریاک قرار دارند. این افراد به طور روزانه دوزهای منظم تریاک دریافت می‌کنند: ۵ گرم برای کسانی که دود می‌کنند و ۲ گرم برای کسانی که می‌خورند.

بااین‌حال، تردیدها همچنان به قوت خود باقی است. معامله مواد مخدر تجارتی پرسود در سراسر جهان است و نه پلیس ایران و نه ژاندارمری برای نظارت بر آن حقوق مکفی دریافت نمی‌کند.

همین تردیدها در مورد اعدام بیش از ۱۰۰ ایرانی به اتهام معامله مواد مخدر نیز صادق است. به نظر اپوزیسیون ضدرژیم، این افراد با اتهامات ناروا اعدام شده‌اند، زیرا جان‌شان را به دلیل عقاید سیاسی‌شان داده‌اند و ربطی به مواد مخدر نداشته‌اند.