مسئله فیلترینگ دقیقا نبودن مسئله است

اشاره: فضای مجازی به عنوان یک ابزار قدرتمند در شکل‌دهی به فرهنگ عمومی نقش مهمی ایفا می‌کند و این فضا با ارائه فرصت‌ها و چالش‌های جدید به تحول فرهنگی جامعه کمک می‌کند؛ برای بهره‌گیری بهینه از این فضا نیازمند به آگاهی و مدیریت هوشمندانه هستیم تا بتوانیم از مزایای فضای مجازی بهره‌مند شویم و با چالش‌های آن مقابله کنیم؛ در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با مجتبی نیازی معاون پژوهش پژوهشگاه فضای مجازی پردیس قم به گفت‌وگو نشسته که در ادامه می‌آید:

رسا ـ صحبت هایی مطرح می شود در مورد برداشتن فیلترینگ نظر شما در این مورد چیست؟ آیا با برداشتن فیلتر مشکلات فضای مجازی بر طرف می شود؟

ما در کشور با چالشی در زمینه اعمال مدیریت فضای مجازی روبه رو بودیم و طی سالیان مختلف یک تصمیم را تحت عنوان فیلترینگ پیاده کردیم، مسئله فیلترینگ دقیقا نبودن مسئله است، ما در حوزه فیلترینگ یک بحران داریم یعنی بحران تبدیل نامسئله به مسئله که نکته خیلی مهمی است.

شما به هر منطقی یک اعمال مدیریتی می کنید و تصمیمی می گیرید اما این تصمیم در سند حکمرانی شما چه وزن و جایگاهی دارد؟ اگر بخواهیم به سبد حکمرانی از 1 تا 100 عددی دهیم، وزن فیلترینگ به 10 یا 15 نمی رسد؛ یعنی با مسائل مهمتری روبه رو هستیم مانند مسئله زیرساخت که فناوری این قضیه دست ما قرار بگیرد، مدیریت جریان محتوایی و مسائل بسیار مهمتری وجود دارد تا اعمال حاکمیت و حکمرانی خود را داشته باشیم.

فرآیندی که هوش مصنوعی با پیوند با اینترنت طی می کند، مسائل بسیار مهمی است که به آن کم توجهی شده و کم اهمیت ترین موضوعی که در مورد مدیریت فضای مجازی وجود داشت را تبدیل به پراهمیت ترین کردیم و بحث اهم مسائل کشور را تقلیل دادیم.

اینکه در این موضوع چه کسی مقصر است موضوعی جداست ولی اصل این پرونده که حکمرانان، مردم و مخصوصا نخبگان و طبقه میانی که در مقام مشورت ناظر به حکمران قرار می گیرند و جنبه هدایتگری دارند به این مسئله دمیدند که گویا مسئله اول فضای مجازی کشور فیلترینگ است، درصورتی که اگر ذات قضیه را توجه کنیم، متوجه می شویم که مسئله فیلترینگ، مسئله مهمی نیست و ابزاری برای حکمران است که مواقعی از آن استفاده می کند و مواقعی دیگر استفاده نمی کند و در لحظات مختلف برای آن تصمیم می گیرد.

مجموعا برداشتن یا برنداشتن فیلترینگ هیچ کمک آنچنانی به مشکلات اساسی ما در فضای مجازی نمی کند و فقط دوباره به یک نامسئله متورم شده می پردازد و فیلتر و رفع فیلتر اتفاق ویژه ای نیست.

رسا ـ رهبر معظم انقلاب در مورد فضای مجازی بحث های حکمرانی فضای مجازی و جلوگیری از ولنگاری فرهنگی را مطرح می کنند چگونه این نظرات تحقق پیدا می کند؟

رهبر معظم انقلاب درباره اینترنت سالیان مختلف فرمایشات متعددی داشتند و یک نظم و نظام و شاکله ای دارند؛ هفتاد، هشتاد درصد فرمایشات رهبری در مورد اینترنت ناظر به لایه محتوایی است دقیقا همان نقطه ای که ما کمترین توجه را داریم، تولید محتوای فاخر، دینی و انقلابی و جهت دهی افکار عمومی از طریق محتوای وزین حدود هشتاد درصد بیانات رهبر معظم انقلاب در مورد فضای مجازی را تشکیل می دهد ولی ده درصد توان مجموعه حکمرانی و مردم به این سمت نیست.

بیشتر ما در لایه های ورود می کنیم که آن لایه ها لزوما برای امروز و آینده ما مفید نیست؛ دال محوری بیانات رهبر معظم انقلاب اعمال حکمرانی است، اگر بخواهیم کشور را مدیریت کنیم باید بتوانیم که ناظر به فضای مجازی عاملیت داشته باشیم و نظرات و قوانین خود را در آنجا حاکم کنیم، با دمیدن به مسئله ای بنام فیلترینگ و گسترده کردن آن در این زمینه عقب افتادیم.

بخش زیادی از فرمایشات رهبر معظم انقلاب به گونه ای است که مسیرها و فرآیندها را کسانی مسئول هستند باید پیگیری می کردند و به راهکارهای منطقی می رسیدند؛ شورای عالی فضای مجازی راهکار رهبر معظم انقلاب بود و امکانات قانونی در اختیار این حوزه قرار دادند؛ اما متاسفانه ما در همه این فضاها نتوانستیم به یک ایده و ایده های متعدد حکمرانی برسیم.

از جمله آسیبی که به آن دچار شده ایم نگاه کردن بیش از حد به نمونه های خارجی است؛ یادگیری از نمونه های خارجی مانند تیک تاک و شبکه های اجتماعی می تواند برای ما درس آموز باشد ولی لزوما به درد ما نمی خورد؛ چین باتوجه به جمعیتی که دارد یکی زیست بوم کامل است و آمریکا مالک فناوری خود است و ایده های حکمرانی و مسیرهای آنها کاملا متفاوت از ما است و ما باید براساس مزیت ها رقابتی خود ایده های حکمرانی تولید می کردیم که بتوانیم عاملیت و جهت دهی حکمرانی فضای مجازی را دست بگیریم که دغدغه و فرمایش رهبر معظم انقلاب را دست بگیریم.

متاسفانه با عدم توجه کافی به اندیشه، تفکر و ایده های جدید فرمایشات رهبر معظم انقلاب آنگونه که باید پیگیری نشد.

رسا ـ شبکه ملی اطلاعات یکی دیگر از دغدغه های رهبر معظم انقلاب است آیا دولت نباید روند این برنامه را سرعت بخشد؟

یک تصویر اشتباه از شبکه ملی اطلاعات وجود دارد و آن تصویر این است که در داخل کشور یکسری خطوط اینترنت احداث می شود و اینترنت جهانی را خاموش می کنیم، این تصویر نادرست و مبهم است؛ بخش زیادی از شبکه ملی اطلاعات بخش فنی بسیار پیچیده است و بخشی از شاخص های پیشرفت این پروژه محقق شده است.

اکنون شبکه ملی اطلاعات در بخشی از حوزه ها مانند سرعت اینترنت، توسعه و زیرساخت رشد 150 درصدی نسبت به شاخص های که دارد داشته است؛ شبکه ملی اطلاعات نمی خواهد مشکل اینترنت ما را حل کند بلکه یک بحث زیرساختی و فنی است که به حکمران کمک می کند و امنیت شبکه بانکی و سایر نهاد ها را بالا می برد و برای اینکه اطلاعاتی را بین یکدیگر رد و بدل کنند از سرور خارجی استفاده نمی کنند؛ شبکه ملی اطلاعات در این حوزه ها کمک می کند تا امنیت شبکه تامین شود و بخش زیادی از ایجاد شبکه ملی اطلاعات پیش رفته است.

نکته اصلی این است که بحث زیرساخت آنقدر نمی تواند مشکل زیرساخت شما را حل کند بلکه تسهیل گر حکمرانی است؛ اگر خط اینترنت را به روستاها بکشانیم مشکل فضای مجازی حل نمی شود؛ توسعه زیرساخت لزوما باعث ایجاد حکمرانی نمی شود.

رسا ـ آینده فضای مجازی و نقش حکمرانی در این فضا را چگونه ارزیابی می کنید؟

ما در حوزه فیلترینگ کلیدواژه مهمی به نام ملال روبه رو هستیم و حقیقتا مردم در زمینه فضای مجازی دچار ملال شده اند، دردآلودترین سیاست ها، سیاست های تعلیق است و اگر سیاست ها تعلیق در پیش گرفته شود تکلیف آدم ها مشخص نیست، اگر آدم ها به سمت مشخصی حرکت کنند خیلی برای آنها بهتر خواهد بود تا اینکه همیشه معلق باشند.

متاسفانه اتفاقی که فیلترینگ رقم زد مردم را در هاله های از تعلیق نگاه داشت و این باعث ناراحتی مردم می شد، باید از مسئله درس مهمی بگیریم؛ همراهی و درک مردم نسبت به مصوبات عامل اصلی اجرایی شدن قانون، مصوبه و سیاست است، اگر نتوانید مردم را قانع کنید مردم لزوم به سیاست ها تن نمی دهند و حمایت نمی کنند.

نکته مهم این است که یک قانون و مصوبه طوری تدوین کنیم که مردم همراهی کنند و مردم منافع و راحتی قانون را کاملا احساس کنند و نباید مسئله ساده ای مانند فیلترینگ که در همه جای دنیا وجود دارد به بحرانی برای کشور تبدیل شود و هزینه اجتماعی درست کند و به منافع مورد نظر نرسد.