سوریه درگیر مداخلات خارجی؛ از بحران تا ویرانی

 بحران سوریه از سال ۲۰۱۰ آغاز شد. این کشور که در آن زمان تحت دولت بشار اسد و در موقعیتی نسبتا پایدار قرار داشت، در آستانه بهار عربی که در کشور‌های شمال آفریقا و خاورمیانه شعله‌ور شده بود، قرار گرفت. اعتراضات اولیه در سوریه به منظور اصلاحات سیاسی، آزادی‌های مدنی و رفع فساد اقتصادی آغاز شد. در حالی که تظاهرات‌ها ابتدا مسالمت‌آمیز بودند، اما به  خشونتی کشیده شد که در سراسر این کشور گسترش یافت.

آنچه که در تحلیل دقیق‌تر این وقایع آشکار می‌شود، مداخلات پنهانی و برنامه‌ریزی‌شده ایالات متحده و دیگر کشور‌های غربی است. آمریکا و متحدانش به وضوح از اعتراضات علیه دولت بشار اسد حمایت کردند. در حالی که بسیاری از ناظران بین‌المللی این حمایت‌ها را به عنوان حق مردم برای اعتراض به «دیکتاتوری و فساد» تفسیر کردند، واقعیت این است که بسیاری از گزارش‌ها نشان می‌دهند که این کشور‌ها به طور غیرمستقیم از گروه‌های مسلح و معترض علیه دولت اسد پشتیبانی می‌کردند. این حمایت‌ها شامل ارسال تسلیحات، تجهیزات نظامی و آموزش‌های نظامی برای مخالفان بود.

در حالی که دولت اسد می‌توانست به تدریج اصلاحات سیاسی را اجرا کند، مداخلات خارجی، به ویژه از سوی ایالات متحده، درواقع به طور عمده‌ای باعث دامن زدن به بحران و بی‌ثباتی بیشتر در این کشور شد. کشور‌های غربی به جای تقویت روند اصلاحات داخلی، جنگی داخلی را که به سختی کنترل‌شدنی بود، در سوریه به راه انداختند. در نتیجه، این بحران به سرعت به جنگی خونین و طولانی تبدیل شد که بستر را برای بروز و گسترش گروه های تکفیری و تروریستی فراهم کرد که چندین سال به صورت روزانه جان هزاران نفر را می‌گرفت.

تشکیل ائتلاف‌های بین‌المللی و جنگ داخلی (۲۰۱۲-۲۰۱۴)

در حالی که سوریه درگیر جنگ داخلی بود، گروه‌های تروریستی مختلفی از جمله جبهه النصره، القاعده، و بعد‌ها داعش (دولت اسلامی عراق و شام) به عنوان بازیگران اصلی جنگ داخلی وارد میدان شدند. این گروه‌ها که به شدت افراطی بودند، به سرعت بخش‌های وسیعی از سوریه را تحت کنترل خود درآوردند. همزمان کشور‌های غربی که از گروه‌های مخالف بشار اسد حمایت می‌کردند، ائتلافی بین‌المللی برای مقابله با داعش تشکیل دادند.

آمریکا در این دوران به وضوح به حمایت از گروه‌های مسلح مخالف اسد ادامه داد. اما نکته قابل توجه این است که در این بین، همزمان با جنگ داخلی، گروه‌هایی چون داعش که بعداً به یکی از خطرناک‌ترین و وحشیانه‌ترین گروه‌های تروریستی در تاریخ معاصر تبدیل شد، در سوریه و عراق گسترش یافتند. سیاست‌های آمریکا و متحدانش در حمایت از گروه‌های مخالف، به طور غیرمستقیم به گسترش نفوذ و قدرت این گروه‌های تروریستی کمک کرد. در این دوران، علی‌رغم حضور آمریکا در صحنه جنگ، وضعیت به مراتب پیچیده‌تر شد و جنگی با حضور نیرو‌های متعدد خارجی و داخلی، مردم سوریه را با مشکلات بی‌شماری مواجه ساخت.

در مقابل، روسیه و ایران که از ابتدای بحران در کنار دولت اسد ایستاده بودند، تلاش کردند تا به این جنگ پایان دهند و سوریه را از فروپاشی نجات دهند. روسیه، از سال ۲۰۱۵، با استقرار نیرو‌های هوایی خود در سوریه، به حملات هوایی علیه تروریست ها ادامه داد و کمک‌های نظامی فراوانی را برای ارتش سوریه ارسال کرد. ایران نیز با اعزام نیرو‌های سپاه پاسداران و مستشاران نظامی، از دولت اسد حمایت کرده و به تقویت هلال شیعی در منطقه پرداخته بود. مسکو و تهران با حمایت‌های نظامی خود به ایجاد توازن در میدان جنگ پرداختند و به وضوح نشان دادند که در پی حفظ سوریه به عنوان یک کشور مستقل و با ثبات هستند.

داعش و گسترش بحران (۲۰۱۴-۲۰۱۷): رقابت‌های جهانی و پشتیبانی از تروریسم

در سال ۲۰۱۴، داعش با اعلام خلافت خود خوانده خود در سوریه و عراق به یکی از بازیگران اصلی بحران تبدیل شد. داعش که ابتدا از گروه‌های شورشی در عراق بود، پس از تسلط بر بخش‌های وسیعی از سوریه، به یک تهدید بزرگ برای منطقه و جهان تبدیل شد. در این زمان، آمریکا و ائتلاف بین‌المللی به رهبری واشنگتن اعلام کردند که قصد دارند داعش را شکست دهند و جلوی گسترش نفوذ این گروه را بگیرند.

با این حال، در این دوران، آمریکا همچنان در حمایت از گروه‌های مخالف بشار اسد به فعالیت خود ادامه داد. این گروه‌ها که بسیاری از آنها یا به داعش پیوستند و یا با آن هم‌پیمان شدند، موجب پیچیدگی بحران در سوریه شدند. در حالی که هدف اصلی آمریکا مقابله با داعش بود، اما از سوی دیگر، مداخلات آن در سوریه به گسترش گروه‌های تروریستی کمک کرد و منجر به تضعیف دولت مرکزی سوریه شد. این روند باعث شد که نیرو‌های سوریه و متحدانشان بیشتر به سوی مبارزه با تروریست‌ها و شبه‌نظامیان مخالف اسد مشغول شوند و در نتیجه مبارزه اصلی با داعش به حاشیه رانده شود.

در همین حال، روسیه و ایران با حمایت‌های نظامی و پشتیبانی‌های سیاسی از دولت اسد به مقابله با داعش و سایر گروه‌های تروریستی پرداختند. این دو کشور همچنان در تلاش بودند تا سوریه را از گسترش تروریسم و ناامنی نجات دهند.

آغاز روند صلح و تلاش‌های بین‌المللی (۲۰۱۷-۲۰۱۹)

از سال ۲۰۱۷، به رغم تشدید درگیری‌ها، روند‌هایی برای برقراری صلح و کاهش تنش‌ها در سوریه آغاز شد. مهم‌ترین این تلاش‌ها، توافق‌های آستانه بود که میان روسیه، ایران و ترکیه به امضا رسید. هدف اصلی این توافق‌ها، ایجاد مناطق کاهش تنش در برخی از نقاط سوریه و کاهش میزان خشونت‌ها بود. در این دوره، ارتش سوریه موفق شد با کمک ایران و روسیه، مناطق زیادی را که قبلاً تحت کنترل مخالفان بودند، دوباره بازپس‌گیرد.

در این میان، آمریکا همچنان به حمایت از گروه‌های مخالف بشار اسد در مناطق شمالی و شرقی سوریه ادامه داد. این حمایت‌ها به ویژه از نیرو‌های دموکراتیک سوریه (SDF) که عمدتاً شامل کرد‌ها بودند، صورت می‌گرفت. آمریکا به نوعی در تلاش بود تا با این حمایت‌ها نفوذ خود را در سوریه حفظ کند و از گسترش قدرت روسیه و ایران جلوگیری نماید.

تحولات اخیر و حضور آمریکا در سوریه (۲۰۲۰-۲۰۲۴)

با آغاز دهه جدید، بحران سوریه وارد مرحله‌ای جدید شد. آمریکا و متحدان غربی همچنان به حضور نظامی خود در سوریه ادامه می‌دهند، به ویژه در مناطق شرقی و شمالی که تحت کنترل نیرو‌های دموکراتیک سوریه (SDF) و سایر گروه‌های مخالف است. اخیراً، گروه تحریر الشام که پیشتر به جبهه النصره وابسته بود، به یکی از گروه‌های برجسته در شمال غرب سوریه تبدیل شده است. این گروه به طور غیرمستقیم تحت حمایت آمریکا قرار گرفته است، که نشان‌دهنده ادامه سیاست‌های آمریکا برای تضعیف دولت بشار اسد و مقابله با نفوذ ایران و روسیه در سوریه است.

آمریکا در این دوره همچنان بر استفاده از گروه‌های مسلح به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف خود در سوریه تأکید می‌کند. حمایت از گروه‌هایی که به نظر می‌رسد به نوعی با تروریسم مرتبط هستند، نشان می‌دهد که سیاست‌های واشنگتن در سوریه تا امروز به جای کمک به صلح و ثبات، به گسترش بی‌ثباتی و جنگ ادامه داده است.

نقش مخرب آمریکا و ضرورت حمایت از سوریه

بحران سوریه، از سال ۲۰۱۰ تا به امروز، تحت تأثیر مداخلات و سیاست‌های کشور‌های خارجی، به ویژه ایالات متحده و متحدان غربی قرار داشته است. آمریکا به جای تلاش برای برقراری صلح و حمایت از اصلاحات داخلی در سوریه، از معترضان و گروه‌های مسلح علیه دولت بشار اسد حمایت کرده و به این بحران دامن زده است. در مقابل، ایران و روسیه که از ابتدا در کنار دولت اسد ایستادند، تلاش کردند تا سوریه را از فروپاشی نجات دهند و به ثبات آن کمک کنند.

امروزه، با وجود تلاش‌های روسیه و ایران، حضور نظامی آمریکا در سوریه همچنان ادامه دارد و این کشور‌ها از گروه‌هایی، چون تحریر الشام برای پیشبرد نقشه‌های خود استفاده می‌کنند. این واقعیت که آمریکا همچنان از گروه‌های شبه‌نظامی و افراطی حمایت می‌کند، نشان‌دهنده اهداف ژئوپلیتیکی آن است که نه تنها به صلح و ثبات سوریه کمک نکرده، بلکه به گسترش بحران و ویرانی در این کشور انجامیده است.

سوریه نیازمند کمک‌های واقعی و غیرمشروط از سوی کشور‌هایی است که به دنبال حفظ استقلال و تمامیت ارضی این کشور هستند. در این مسیر، حمایت‌های روسیه و ایران، هرچند که گاهی مورد انتقاد قرار گرفته‌اند، در نهایت به حفظ ساختار سیاسی سوریه و مقابله با تروریسم کمک کرده است. در حالی که مداخلات آمریکا و متحدان غربی تنها به تشدید بحران و ویرانی‌ها انجامیده است.