حرکت شتابان ایران به سوی پیری

به گزارش سرویس جمعیت و تعالی خانواده خبرگزاری رسا، احمد دلبری امروز در اولین کنگره ملی و بین‌المللی سیاست‌گذاری در حوزه سالمندی که در تالار دارالفنون دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد، اظهار کرد: سالخوردگی جمعیت یکی از مهم‌ترین پدیده‌های جهانی است که به سرعت در سراسر جهان در حال گسترش بوده و به مهم‌ترین چالش جمعیتی در قرن 21 بدل شده و تبعات بهداشتی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی متعددی در بر دارد. روند فزاینده سالمندی جمعیت بیش از آن حدی است که برای کشورهای جهان پیش‌بینی شده بود و آن را باید به عنوان انقلابی خاموش دانست که چهره کشورها را تغییر می‌دهد.

وی افزود: جمعیت آینده به مراتب سالخورده‌تر از گذشته و آنچه تاکنون تجربه کردیم، خواهد بود. البته سرعت سالمند شدن کشورها با هم متفاوت است و عمدتاً تابع سوابق باروری و سبک کنونی آن است. برخی کشورهای توسعه یافته در اواخر قرن 19 و 20 شاهد سالمندی بودند؛ برای مثال در کشور فرانسه 114 سال طول کشید تا نسبت جمعیت بالای 65 سال از 7 به 14 درصد افزایش یابد در حالی که این میزان روند افزایشی سالمندی در ایران، کمتر از 20 سال طول می‌کشد که سرعت بسیار بالاتری نسبت به سایر کشورهاست و فرصت کافی برای ایجاد زیرساخت‌ها برای مواجهه با این فرایند نوپدید جمعیتی را نخواهیم داشت.

دلبری با بیان اینکه بیشترین تحولات سالمندی جمعیت از 1420 به بعد رخ می‌دهد و کشور از این دهه وارد سالخوردگی می‌شود، ادامه داد: با توجه به اهمیت تغییراتی که سالخوردگی جمعیت در سطوح خرد، میانی و کلان جامعه ایجاد می‌کند نیازمند برنامه‌ریزی و سیاستگذاری مبتنی بر شواهد و با نگاهی آینده‌پژوهانه هستیم. سالمندی جمعیت اگرچه نشان‌دهنده موفقیت سیستم‌های بهداشتی و درمانی و بیمه‌ای است اما افزایش جمعیت و تعداد سالمندان دغدغه‌ای اساسی است.

رئیس انجمن علمی سالمندشناسی و طب سالمندی ایران بیان کرد: فشارهای مالی، ورشکستگی صندوق‌های مالی، مشکلات مراقبت‌های بهداشتی، نبود نیروی انسانی متخصص در حوزه سالمندی و سقوط بازارهای مالی نمونه‌ای از این چالش‌های سالخوردگی جمعیت هستند. نظام‌های پرداخت بازنشستگی برای تعداد محدودی از سالمندان در نظر گرفته می‌شود و اغلب دولت‌ها پاسخگوی نیازهای عظیم سالمندان نخواهند بود، بنابراین روند تحولات سالخوردگی جمعیت به گونه‌ای است که حکومت‌ها در جهان نمی‌توانند به تنهایی از پس آن برآیند.

دلبری با بیان اینکه توان مالی صندوق‌های بازنشستگی با چالش جدی در ایران مواجه شده و با کاهش نسبت جانشینی روبرو است، تصریح کرد: باید به ازای هر بازنشسته بیش از 3 تفر شاغل باشند که حق بیمه بپردازند تا مشکل ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی پیش نیاید اما نسبت بازنشستگی برای سازمان تامین اجتماعی در سال 1398 برابر با 3.6 و برای صندوق بازنشستگی کشور 0.5 بوده است.

وی با بیان این‌که سالمندی جمعیت با افزایش فقر و نابرابری در توزیع درآمد همراه است، هشدار داد: یک‌چهارم خانوارهای سالمندسرپرست در فقر درآمدی به سر می‌برند. با شروع دروره سالمندی نرخ اشتغال به شدت کاهش می‌یابد و درآمد ناشی از کار سرپرست خانوار کاهش می‌یابد، در حالی که هزینه‌های بهداشت و درمان سالمندان افزایش می‌یابد و سهم مهمی از هزینه سالمندان را به خود اختصاص می‌دهد که این اوضاع شیوع فقر در سالمندان را افزایش می‌دهد.  در میان سالمندان تهرانی 94 درصد حداقل به یک بیماری مزمن مبتلا هستند و بیش از 20 درصد آنان به دیابت مبتلا بوده و از حیث سلامت روان نیز 33 درصد از سالمندان احساس کسالت و بی‌حوصلگی کرده و 21 درصد احساس ناامیدی می‌کنند.

رئیس مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم توانبخشی با بیان اینکه مالکیت مسکن در میان سالمندان در یک دهه اخیر کاهش یافته است، بیان کرد: کمتر از یک‌چهارم سالمندان در بازار کار مشغول به‌کارند‌. 

وی افزود: کیفیت زندگی، وضعیت سلامت و سرمایه اجتماعی سالمندان در سطح متوسط است و تنها یک‌سوم سالمندان از بیمه مکمل برخوردارند. تعداد سالمندان فقیر نیز به علت نداشتن شغل پایدار و امنیت شغلی و مشاغل بدون پوشش بیمه بازنشستگی، افزایش خواهد یافت.

وی با اشاره به مشکلات تک فرزندی کودکان این نسل متذکر شد: در سال 1420 به بعد، فرزندان سالمندان به عنوان یک نسل ساندویچی مطرح هستند که بار مراقبت از سالمندان تنها بر دوش یک یا دو فرزند است. افزایش سرعت سالمندی در بازه زمانی کوتاه، زنانه شدن چهره سالمندی، افزایش جمعیت سالمندان کهنسال و گسترش سالمندی در مناطق روستایی از سایر ابعاد مسئله‌آفرین جمعیت در ایران هستند.

دلبری با بیان اینکه ارتقای رفاه، کیفیت زندگی و رضایت از زندگی سالمندان مفاهیم چندبعدی است که نیاز به بسته‌های حمایتی مالی و غیرمالی دارد، تصریح کرد: تشخیص به موقع بیماری سالمندان برای درمان، بسترسازی اوقات فراغت و ارائه خدمات فرهنگی و ورزشی می‌تواند کمک‌کننده باشد همچنین بر عوامل محافظت‌کننده کیفیت زندگی باید تاکید بیشتری شود.

وی با تاکید بر لزوم اجرای سند ملی سالمندی، توسعه سیستم‌های پیشگیرانه و مدیریت بیماری‌های مزمن، گسترش پوشش مراقبت‌های طولانی مدت خانگی و مرکز تخصصی، توسعه و افزایش تعداد نیروهای متخصص در حوزه سالمندی، آماده‌سازی محیط‌های دوستدار سالمند، قانون‌گذاری و تصویب و شناسایی پشتوانه مالی برای پرداخت مستمری سالمندان بالای 65 سال، قانون‌گذاری برای اصلاح نظام تامین اجتماعی و سیستم تامین مالی صندوق‌های بازنشستگی و ... را از راهکارهای بهبود وضعیت سالمندان در ایران عنوان کرد.