دهه «رکود، عبرت، تجربه»/ بورس و سرمایه‌هایی که بر باد رفت

یکی از شاخص های اقتصاد که در دهه 90 بیش از همه دچار نوسان و در اواخر دهه دچار افول شد و به عنوان یک نماد شکست دولت دوازدهم در اذهان عمومی ثبت گردید، وضعیت بازار سرمایه و شاخص بورس بود که سرمایه های زیادی از مردم را که برای اولین بار جذب این بازار شده بودند، به باد داد.

به طور کلی شاخص کل بازار سرمایه در طی دهه 90 از ارتفاع حدود 26 هزار واحدی در سال 90 توانست در پایان سال 99، حدودا به ارتفاع 1 میلیون 300 هزار واحدی برسد.

چارت شاخص کل بازار سرمایه نشان می هد در طی دهه 90 بازار سرمایه توانسته در طی دهه گذشته تقریبا بازدهی 8 هزار درصدی از خود ثبت کند.

بازدهی شاخص کل بازار سرمایه در دهه 90

اگر چه روند بازار سرمایه همواره در طی دهه 90، به جز سال های 93 و 95 صعودی بوده است، اما ریزش سنگین بازار سرمایه که از مرداد سال 99 آغاز شد، یکی از ریزش های کم سابقه و یا بی سابقه بازار سرمایه به حساب می آید.

بازدهی سالانه شاخص کل بازار سرمایه در دهه 90 نشان  می دهد در طی این سال ها شاخص بورس  از سال 90 تا سال 99 به ترتیب بازدهی %11، %47، %108، %21-، %28، %4-، %25، %85، %187 و %155 را از خود به ثبت رسانده است.

گفتنی است در طول این سال ها به غیر از سال 93 که شاخص کل افت 20 درصدی را نشان می‌دهد و در سال 95 که افتی 4 درصدی داشته، همواره روند رو به رشدی را در طی این دهه ثبت کرده است.

پرونده ی بورس در سال 98 -99 

اما بی شک مهمترین برهه دهه 90 برای بازار سرمایه حدفاصل سال های 98-99 است. روزهایی که اتفاقات عجیب و غریبی در بازار سرمایه افتاد. اتفاقاتی که شاید همچنان بعد گذشت حدود 3 سال از آن تبعاتش گریبان گیر بورس است و کارشناسان بسیاری وضعیت این روزهای بازار سرمایه را به اعتماد از دست رفته ای ربط می دهند که ریشه های آن در سال 99 شکل گرفت.

کمتر کسی با دیدن صف‌های شلوغ کارگزاری‌های بورسی در فروردین و اردیبهشت سال 99 می‌توانست این روزهای سوت و کور بازار را پیش‌بینی کند. در این یکی دو سال صحبت‌های زیادی در مورد بازار سرمایه شده است اما بارزترین نکته‌ای که به چشم می‌خورد، سرمایه مردمی است که در رشد و ریزش عجیب بازار سرمایه در طول سال های 98 تا 1400 هر روز آب‌تر شد.

گفتنی است فعالان بازار به خوبی به خاطر دارند که بازار سرمایه چه رشد عجیبی را در بین سال های 98-99 تجربه کرد اما با فاصله ی کوتاهی، با ریزش سنگینی مواجه شد. یکی از دلایلی که شاید ریزش سنگین بازار در آن برهه چندان قابل هضم برای سرمایه گذاران نبود، دعوت برخی مسئولین وقت برای ورود آحاد مردم به بازار سرمایه بود.

تعداد کد های بورسی در ابتدای سال 99 به 4 میلیون کد رسید

در سال 97 تعداد کدهای معاملاتی 100 هزار کد بود که در سال 98 به 900 هزار رسید. اما تنها در سه ماهه ابتدای سال 99 این رقم به 4 میلیون کد بورسی رسید.

شاخص 2 میلیون واحدی با حجم معاملات 20 هزار میلیاردی در چشم به هم زدنی مانند خوابی شیرین و رویایی جای خودش را با کابوس شاخص 1 میلیون واحدی با ارزش معاملات 2 هزار میلیاردی عوض کرد و در این بین اکثر فعالان بازار و به خصوص افراد ناآشناتر و تازه‌ورود به این بازار، سرمایه خود را هر روز کمتر از دیروز می‌دیدند.

اما جدا از دعوت برخی مسئولین وقت برای ورود به بازار سرمایه، نکته ای که شاید خسارت دیگری را به اعتماد سرمایه گذاران وارد کرد، عرضه سهام برخی از شرکت ها در قالب صندوق های سهامی توسط دولت بود. 

برخی کارشناسان معتقدند دولت سهام مذکور را در سقف های قیمتی و با قیمتی بالاتر از ارزش ذاتی آن ها به فروش رساند و همین امر موجب شد تا بعد از بازگشایی قیمت این صندوق های سهامی کاهش پیدا کند و به سهامدارانی که دید کوتاه مدتی داشتند زیان های قابل توجهی وارد کند.

ارزش معاملات بیانگر اعتماد بر باد رفته در بورس

یکی از نکاتی که برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه باید به آن توجه کرد، ارزش معاملات است که از این طریق به میزان سهام داد و ستد شده در یک روز کاری پی خواهیم برد و تا حدی می‌توان حجم نقدینگی حاضر در بازار را تخمین زد.

به‌ همین دلیل است که میزان ارزش معاملات در بورس روزانه برای کارشناسان و فعالان حرفه‌ای بازار سهام اهمیت دارد. در واقع ارزش معاملات خرد به نوعی میزان تمایلات و علاقه ی سرمایه گذاران را برای حضور در این بازار را نشان می دهد. از طرفی زمان که شاهد رشد های و صعود بازار سرمایه هستیم، ارزش معاملات در روندی صعودی قرار گرفته و در زمانی که بازار نزولی می شود همواره شاهد افت ارزش معاملات خواهیم بود. 

نمودار زیر به خوبی نشان  می دهد که پس از صعود شارپی و ریزش سنگین بازار سرمایه، ارزش معاملات از حدود 25 هزار میلیارد تومان به نزدیک 3 هزار میلیارد تومان نزول کرد و تا امروز ارزش معاملات نتوانسته به سقف قبلی خود برسد.

بازار به P به E تاریخی رسید، ولی باز هم خریدار ندارد

تجربه ی رشد و ریزش سال 98-99 به قدری برای طیف کثیری از سرمایه گذاران تلخ بود، که تا امروز نیز به اعتقاد کارشناسان اعتماد به بازار سرمایه برنگشته است. بررسی نمودار P به E تاریخی بازار سرمایه نشان  میدهد اگر چه بازار به سطوح ارزنده ای رسیده اما همچنان شاهد ورود پول حقیقی به میزانی که در سال 98 بودیم، نیستیم. 

همانطور که در تصویر زیر مشخص است P  به E بازار سرمایه با رشدی عجیب در سال 99 حتی از 40 واحد نیز فراتر رفت که نشان از حباب بزرگ بازار داشت. این در حالی است که p  به E تاریخی بازار (خط زرد) حدود بازده 8 تا 12 است.

هم اکنون نیز اگرچه مجددا بازار به سطوح ارزنده ی تاریخی خود رسیده است اما اعتمادی که در سال های قبل از بورس رخت بر بست یکی از عوامل مهم است که اجازه ی ورود سرمایه جدید به بازار را نمی دهد.