اما قبل از پرداختن به گوشه‌ای از صحبت‌های استاد قرائتی در این آیین نکوداشت، نگاهی به درس‌هایی از قرآن داریم. چطور شد پای استاد به تلویزیون باز شد و چرا باید آیین نکوداشت برای فعالیت‌های این روحانی رسانه‌ای خاطرانگیز و برجسته برگزار می‌شد؟
عمر «درس‌هایی از قرآن» به چهل و چهار سال می‌رسد؛ برنامه نوستالژیکی با محتوا و پرطرفدار که همیشه برای مخاطب پیام دارد. مجری و گرداننده این برنامه حجت‌الاسلام محسن قرائتی است که او به نکته جالبی درباره حقوق خود از تلویزیون اشاره می‌کند که خواندنی است.
روحانی با لحن ساده و گویا/ شیخِ شوخِ کاشانی
روحانی که با لحن ساده و گویا برای مخاطبین صحبت می‌کند؛ همان گویش زیبای کاشانی که اولین‌بار اردیبهشت‌ماه سال 61 بود که به "نمایندگی ولی‌فقیه" در سازمان نهضت سوادآموزی منصوب شد. حضور او در این سازمان تا سال 1389 ادامه داشت و الان سال‌هاست که اداره ستاد اقامه‌نماز را برعهده‌دارد. او در این سالها تألیفات خواندنی زیادی در زمینه تفسیر قرآن داشته است. آن طور که گفته می‌شود، او هرگز وسوسه نشد تا به مجلس و وزارت و ریاست گمارده شود. از جمله ویژگی‌های حجت‌الاسلام محسن قرائتی این است که سالها بر خلاف اغلب آخوندها مردم را خنداند و به دنبال شادی حلال برای مردم است.
اما چطور شد که پای "استاد" به تلویزیون باز شد و «درس‌هایی از قرآن» روی آنتن رفت؟ قرائتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به پیشنهاد استاد مطهری و پذیرش امام(ره) به تلویزیون رفت. این برنامه از سال 58 کار خود را شروع کرد تا امروز که به تعبیر خود "استاد" عمر این برنامه هم‌سن انقلاب است. حجت‌الاسلام قرائتی درباره درآمد خودش در تلویزیون و برنامه «درس‌هایی از قرآن» می‌گوید: "هر آنچه که نیاز مخاطب است، بیان می‌کنم و این‌گونه نیست که موضوع از سوی شبکه یا جایی مطرح شود و من درباره آن بگویم. سه هفته دیگر حضورم در رسانه‌ملی چهل‌ساله می‌شود یعنی هم‌سن انقلاب!"
جالب است که استاد قرائتی در این سالها هیچ دریافتی بابت «درس‌هایی از قرآن» از تلویزیون نداشته است؛ او در این باره می‌گوید: "تا امروز دریافتی از برنامه درس‌هایی از قرآن نداشتم و فقط آن زمانی که حج عمره 100 هزار تومان بود، مهمان صدا وسیما شدم و حج رفتم".
ماجرای دعوت به تلویزیون قبل از انقلاب
وی درباره دعوت تلویزیون قبل از انقلاب، گفت: "قبل از انقلاب برای اجرای برنامه به رادیو و تلویزیون دعوت شده بودم اما چون نمی‌خواستم بازوی دستگاه طاغوت باشم نپذیرفتم. کم‌کم به شهر‌های مختلف سفر کردم و کلاس آموزشی تشکیل دادم تا اینکه در یکی از سمینارهایی که مقام معظم رهبری و شهید بهشتی حضور داشتند برنامه اجرا کردم. آنجا مقام معظم رهبری(دامه برکاته) مرا مورد تفقد قرار دادند و به منزل خودشان دعوت کردند.
حجت‌الاسلام قرائتی، تصریح کرد: بعد از آن هم مسجد امام حسن(ع) را که در آن نماز جماعت اقامه می‌کردند و از مساجد فعال علیه طاغوت در مشهد بود در اختیارم گذاشتند تا کلاس برگزار کنم. در سفری تبلیغى به اهواز هم با علامه شهید مطهرى(قدس سره) آشنا شدم. ایشان روش کلاس‌دارى مرا دیدند و پسندیدند و بعد از پیروزى انقلاب، با پیشنهاد ایشان و موافقت امام خمینى(ره) براى اجراى برنامه به تلویزیون معرفى شدم.
خاطره اولین حضورش در تلویزیون
این استاد اخلاق خاطره اولین حضورش در تلویزیون را این‌گونه تعریف کرد: "روزى که به سازمان صداوسیما رفتم، با بهانهگیرى و وسواس بسیار از من تست گرفتند و زمانى که در امتحان قبول شدم، پیشنهاد کردند بدون لباس روحانیت برنامه اجرا کنم. روی حرفشان هم مصّر بودند و می‌گفتند ما به جز دو روحانى (حضرت امام و آیت‌الله طالقانى) به دیگران اجازه حضور در این سازمان را نمی‌دهیم. من هم قبول نکردم و گفتم نظر آنان را به اطلاع حضرت امام(ره) می‌رسانم. به هر حال پذیرفتند با لباس روحانیت برنامه اجرا کنم. در واقع این برنامه تلویزیونى که از باقیات الصالحات شهید مطهری است و با حمایتهاى امام(ره) پا گرفت، طبق نظر‌سنجی هاى سازمان صداوسیما از برنامه‌هاى موفق بوده است".
چطور شد نام برنامه را «درس‌هایی از قرآن» گذاشتند؟
حجت‌الاسلام قرائتی درباره اینکه چطور شد نام این برنامه تلویزیونی را «درس‌هایی از قرآن» گذاشتند، خاطرنشان کرد: پیشنهاد خودم بود که «درس‌هایی از قرآن» عنوان این برنامه تلویزیونی بشود. این نام در یک لحظه به ذهنم رسید. به هر حال قرآن کتاب اصلی مسلمانان است و ریشه مکتب ما هم حرف‌های قرآن است. شیعه و سنی ندارد، سند نمی‌خواهد و مشکوک نیست. همه که نمی‌توانند مفسر قرآن شوند. باید گفت «درس‌هایی از قرآن» یعنی از این آیه چند تا درس می‌گیریم. حساب تفسیر جداست.
عمر «درس‌هایی از قرآن» به چهل سال می‌رسد؛ یک برنامه نوستالژیک با محتوا و پرطرفدار که همیشه برای مخاطب پیام دارد. امیدواریم تلویزیون بتواند برنامه‌های شاخص خود را توسعه بدهد و به جای موازی‌کاری، برنامه‌های دینی و مذهبی را به کسانی واگذار کند که با گویاترین بیان‌ها، بهترین و غنی‌ترین محتواهای دینی را در اختیار مخاطب قرار دهند. شاید مصداق اصلی و حقیقی یک برنامه درست و دقیق و با پیام، «درس‌هایی از قرآن» باشد.
اما در جلسه نکوداشت چه گذشت؟
در ابتدای جلسه پیمان جبلی رئیس صداوسیما برای عرض خیرمقدم پشت تریبون قرار گرفت و در یک جمله کوتاه اعلام کرد مفتخریم امروز نکوداشت حجت‌الاسلام قرائتی را برگزار می‌کنیم اما این نکته را هم بدانید یکی از رموز موقیت «درس‌هایی از قرآن» حجت‌الاسلام متوسل هم هست که سال‌های سال در کنار استاد حضور داشتند.
پس از آن حجت‌الاسلام قرائتی که این روزها درد و رنج بیماری را هم تحمل می‌کنند روی یک صندلی در جایگاه نشست و مثلِ همیشه تابلوی درس‌های از قرآن هم در پشتِ سر او به عنوان دکور اصلی برنامه قرار گرفت. او در ابتدای صحبت‌های خود به این نکته اشاره کرد: از خداوند متعال، انبیاء، اولیاء، مراجع، علما و شهدا تشکر کنیم؛ پدر و مادر، همسر و هرکسی که ما را کمک کرده و در جهت دین‌مداری و سبک زندگی ایرانی اسلامی قرار داده است. اگر جایز بود اینجا ضعف‌ها و نقص‌هایی را می‌گفتم تا این تجلیل‌ها تنظیم شود. این تنظیم مهم است. چرا که به فرموده بزرگان، وقتی بین مردم درجات‌مان بالا می‌رود بایستی تواضع‌مان هم بیشتر شود.
وی به ویژگی‌هایی اشاره کرد که در طول سال‌های فعالیتش به آن توجه داشته است؛ حجت‌الاسلام قرائتی تأکید کرد: نکاتی را اینجا مطرح می‌کنم شاید برای اساتید دانشگاه، طلبه‌ها و منبری‌ها رمز موفقیت باشد؛ هیچ‌وقت در طول عمرم طی نکردم چقدر به من بدهید و هرچه قدر دادند قبول کردم و ندادند خورده‌ای نگرفتم؛ پول برای من سرنوشت‌ساز نیست. چقدر واقعاً برای زکات فیلم، شعر و کتاب نوشته شده؟ واقعاً این نکات در عرصه کارهای فرهنگی ما فراموش شده و حتی بعضاً ندیده‌ایم این نکات در خطبه‌های نمازجمعه هم پررنگ باشد.
حجت‌الاسلام قرائتی خاطرنشان کرد: در جمع مدیران فرهنگی و رؤسای صداوسیما صحبت می‌کنم؛ ما باید خاکِ آموزش و پرورش و دانشگاه‌هایمان را تغییر دهیم. علومی مفید است بخوانند و علومی که سرگرمی است نخوانند. کاری بکنیم این مدارک تحصیلی (دیپلم، لیسانس و...) مهارت‌آفرین باشد نه اینکه مدارک‌مان هیچ کاربردی برای افراد نداشته باشد. بارها شنیده‌ام و دیده‌ام برخی از روحانیون ما که می‌گوییم در دانشگاه اصول و عقاید درس بدهند یا تبلیغ بروند نه روانشناسی تبلیغ می‌دانند و نه روانشناسی آموزش! مهارت را بیاموزید. حتی این مهارت در عرصه تبلیغ و عرصه فرهنگ باشد. چرا که در قرآن کریم داریم اگر ترسو هستید مبلّغ نباید ترسو باشد.
او به ساخت برنامه با فضای ساده و بی‌آلایش اشاره کرد: من همیشه طرفدار صحبت‌های ساده و رفتارهای ساده و بی‌آلایشم. با مردم باید با صداقت و شفافیت و ساده رفتار کرد. مردم دوست دارند ما مثل خودشان باشیم در برنامه‌سازی؛ خیلی از برنامه‌ها را می‌توان ساده گفت و ساخت. بحث‌ها را می‌توان ساده مطرح کرد. من در ابتدا برنامه‌ام در تلویزیون یک ساعت بود بعدها شد 50 دقیقه و الان 27 دقیقه؛ مردم حوصله‌شان به طول و تفسیر نمی‌رسد. من وقتی به تلویزیون رفتم با خودم گفتم یک شبه به همه مردم ایران خیلی حرف‌ها را می‌زنم فهمیدم اشتباه کردام. تبلیغ تلویزیونی بخشی از کار است و تبلیغ چهره به چهره و تن به تن اهمیت دارد. قرآن کریم مملوء از قصه‌های قرآنی است؛ این قصه‌ها را دریابید. در رادیو شاهدش هستیم و فکر نکنید اگر مدیر فرهنگی هستید به این مفاهیم نیاز ندارید.
این استاد و مفسر قرآن کریم تأکید کرد: از خنده‌های حکیمانه استفاده کنید نه دلقکانه؛ نوارهای زیادی از بنده درست کردند که استفاده شد. به لطف خدا سه قلعه مهم را فتح کردم با خنده؛ ما درِ خنده را نبندیم مردم با خنده‌های حکیمانه بخندانیم. از طرفی دیگر بارها دیده‌ام برخی از فیلم‌هایمان وجود خارجی ندارد. مثلِ مسئله‌های برخی مراجع که طلبه‌ها مطرح می‌کنند که اصلاً نیازی نیست. گاهی برخی از فیلم‌هایمان که خنده‌دار است بدآموزی دارد. برخی از چیزها را پخش می‌کنیم که به آنها نباید گوش کرد و آنها را دید.
وی با اشاره به اینکه از ازدواج آسان، قناعت، راحت زندگی کردن و زکات در فیلم‌ها و سریال‌ها بگویید، خاطرنشان کرد: قناعت، ازدواج آسان، راحت زندگی کردن و غذای ساده درست کنید و سفر آسان و زکات و خیلی چیزها می‌توان در فیلم‌ها و سریال‌ها صحبت کرد. مثلاً بارها دیده‌ایم برخی از مجریان به لباس و ظاهر آن‌قدر توجه دارند که از محتوا غافل‌اند یا برخی از برنامه‌ها و سریال‌ها به همین صورت؛ روی این مسائل کار کنید که خدایی ناکرده تبدیل به کم‌کاری و غفلت نشود. بیاییم در تبلیغات، فیلم‌ها و خنده‌هایمان بازنگری کنیم و سعی کنیم از چهره‌های هنجارشکن در تلویزیون استفاده نکنیم و آنها را راه ندهیم.
در پایان از 44 سال فعالیت مجاهدانه حجت‌الاسلام قرائتی در رسانه ملی تقدیر شد و هدیه‌ای هم به همسر این استاد اهداء شد.