نقش مهم میدان در دیپلماسی موفق

حجت‌الاسلام سید سجاد ایزدهی عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا با اشاره به توصیه های رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان وزارت امور خارجه، دیپلماسی را ابزار رسیدن به غایت توصیف کرد و گفت: دیپلماسی نیازمند الزاماتی برای تحقق غایت است؛ اگر دیپلماسی مبتنی بر قدرتی پیشینی و تأثیراتی در میدان نباشد، گفت‌وگوی تنها، اتفاقی را رقم نمی‌زند.

این عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: قبل از گفت‌وگو باید قدرتی ایجاد شده باشد و دیپلماسی وقتی شكل می‌گیرد كه قرار باشد اتفاقی رقم بخورد و آن را تثبیت كند؛ شروع مذاكره قبل از دیپلماسی با لابی و فراهم شدن مقدمات كار و تضمین نتیجه مد نظر، بی فایده است؛ مذاكره برای مذاكره نتیجه لازم را نخواهد داشت.

وی در توصیف مذاكره كننده موفق اظهار داشت: مذاكره كننده‌ای موفق است كه دستش پر باشد و از قبل قدرت و بازدارندگی را ایجاد كرده باشد و طرف مقابل را به سمتی كه می‌خواهد بكشاند؛ تقاضا كردن و التماس كردن در حوزه دیپلماسی نه فقط نتیجه نمی‌دهد بلكه نتیجه‌ای معكوس دارد؛ بویژه اگر طرف مقابل گزینه زور را در دستور كار قرار داده باشد؛ التماس كردن در مقابل زور، پذیرش آن و الزامات آن است.

حجت‌الاسلام ایزدهی ذات دیپلماسی التماسی را دارای پارادوكس ارزیابی كرد و ابراز داشت: دیپلماسی التماسی در ذات خود دیپلماسی نیست بلكه التماسی در پوشش گفت‌وگو با بیگانه به اسم دیپلماسی است؛ دیپلماسی هیچ وقت با التماس محقق نمی‌شود و اگر هم بشود نتیجه قابل قبول و موفقی را نمی‌تواند به ارمغان آورد.

این عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به سابقه دیپلماسی التماسی در سیاست‌های خارجه جمهوری اسلامی اشاره كرد و گفت: اگر در دوره‌هایی در جمهوری اسلامی این اتفاق افتاد، نتیجه قابل قبولی به ارمغان نیاورد؛ زمانی دیپلماسی جواب می‌دهد كه میدان به آن ضمیمه شود، یعنی میدان به دیپلماسی كمك كرده باشد، و الا دیپلماسی بما هو دیپلماسی برای تحقق غایت نه فقط كافی نیست بلكه عملاً مضر است.

وی سنخ تعامل را خردمندانه عنوان كرد و افزود: تعامل و ارتباط دوجانبه باید مبتنی بر خرد مقبول در عرصه بین‌الملل باشد؛ اگر قرار باشد كه با نظام سلطه تعامل داشته باشیم این تعامل باید یك منطق پیشینی و خرد موجه داشته باشد؛ طبعاً خرد موجه در تقابل با نظام سلطه، نخست نپذیرفتن ظلم و مقاومت در برابر آن است و در عین حال در حوزه كلام هم تعامل حداكثری برای رسیدن به یك نتیجه است.

حجت‌الاسلام ایزدهی ادامه داد: به ضرورت گفت‌وگو بما هو گفت‌وگو نمی‌تواند خردمندانه بودن آن را تضمین كند، چون طرف مقابل یعنی نظام سلطه، بر اساس خرد موجه جهانی حركت نمی‌كند، او برای اعمال سلطه مذاكره می‌كند، اما طرف مقابل باید با دانستن این رویه تا جایی كه می‌تواند در مرحله عمل و نظر كار كند تا بتواند به نقطه اصلی برسد؛ بنابراین خردمندانه بودن در كلام در عین حال كه درست است و باید باشد، در عین حال باید مبتنی بر پیشینه و رفتار پیشینی در میدان باشد تا بتواند در نهایت اعمال آن را تضمین كند.

این عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی درباره ارتباط مؤثر با همسایگان و خنثی كردن نقشه دشمنان گفت: فرض بر این است كه امنیت مرزهای كشور باید تضمین شود؛ این مرزها شامل مرزهای رفاه و تكامل و پیشرفت نیز هست؛ مرزهای همسایگان نیز نخستین مرزهایی است كه از آن‌ها سخن به میان می‌آید؛ ارتباطات باید به گونه‌ای باشد كه حسن همجواری و استقلال طرف مقابل را تضمین كند و تهدید دشمن برای منطقه را از بین ببرد.

وی توضیح داد: باید با همسایگان دوستی حداكثری و دشمنی حداقلی داشت و تعاملات اقتصادی و فرهنگی به گونه‌ای رقم بخورد كه سود و ضرر هر دو طرف در یك راستا باشد؛ این منافع دو جانبه صورت مسأله تهدید و نا امنی و جنگ را از بین ببرد.

حجت‌الاسلام ایزدهی درباره امنیت منطقه‌ای ابراز داشت: كشوری می‌تواند در امنیت باشد كه منطقه آن در امنیت باشد، وقتی منطقه در امنیت قرار خواهد گرفت كه حسن هم جواری یا یك نوع تعاملات چند جانبه بین كشورها برقرار شود و در نهایت بتواند امنیت همه را تضمین كند.

این عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خاطرنشان كرد: هر نظامی مبتنی بر نظام دیپلماسی خود باز تعریف می‌شود؛ اگر منطق دیپلماسی انقلاب اسلامی مبتنی بر سلطه ناپذیری و مقابله با نظم موجود استكباری است، جمهوری اسلامی وقتی می‌تواند دیپلماسی خود را محقق كند كه در عرصه انقلاب اسلامی آن را توسعه دهد؛ یعنی به جای اینكه دیپلماسی خود را به جمهوری اسلامی محدود كند آن را به حوزه انقلاب اسلامی ببرد و بعد منطقه مقاومت كه اكنون در حوزه انقلاب اسلامی وجود دارد را نیز توسعه دهد.

وی افزود: اگر این اتاق بیفتد بسیاری از مباحث حوزه گفتار خود به خود حل می‌شود؛ البته به شرطی كه گفتمان اصلی برای دیپلماسی محقق باشد و گفتمان مقاومت چاره كار است، آن هم نه مقاومت در عرصه‌های نظامی و تسلیحاتی، بلكه مقاومت در عرصه كلام در منطقه وسیع مقاومت در مقابل سلطه؛ اگر در مقابل ستمگر كرنش كنید، او بدتر می‌شود؛ اگر مقاومت كنید، هزینه كرنش كمتر و فایده بیشتری خواهد داشت.

محمود لطیف