بدون دست بردن در اصول فقه نمی توان فقه نظام ساز پدید آورد

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا آیت الله ابوالقاسم علیدوست استاد درس خارج حوزه علمیه قم در همایش «فلسفه فقه نظام ساز» که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با مشارکت خبرگزاری رسا برگزار شد، با اشاره به عنوان همایش «فلسفه فقه نظام ساز» گفت: منظور از فقه فقط شریعت نیست بلکه دانش کاشف شریعت است.

وی ادامه داد: ارائه ای که آیت الله رشاد از نظام واره خود داشتند نشان می دهد که در ذهن وی نیز کاشف شریعت بودن فقه ملاک است اما من بر روی واژه نظام بحث دارم زیرا که واژه پر استفاده ای است و باید تبیین شود و وقتی کلمه «ساز» پس از آن می آید نیز محل بحث می شود.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم تصریح کرد: فقه نظام ساز گاهی به معنای تعیین کننده قواعد اجتماعی دیده می شود یعنی فقهی که ناظر به رفتارهای اجتماعی جامعه است که قواعدی را بر اساس آن کشف می کند؛ گاهی این فقه به جایی می رسد که طراحی نظام های اجتماعی و اجرایی می کند؛ چند نفر در کشور هستند که در تمام فنون و مهارت ها نظر می دهند و رسانه هم دارند و وقتی بحث رسالت فقه را ارائه می دهند سؤال می کنند چرا حوزه ها در برابر خلق چک و پول کاری نمی کنند؟

وی ادامه داد: اخیرا شاخه هایی برای فقه در حوزه های علمیه درست شده است که بگویم به فال نیک نمی گیرم. وقتی بیاییم به نام فقه نظام ساز یا فقه حکمرانی باری را بر دوش فقه بگذاریم که رسالت فقه نیست، سبب مشخص نبودن انتظارات می شود. در اینجا باید دقیقا بحثی برای رسالت فقه صورت بگیرد و انقسامات فقه معاصر باید حساب شده صورت بگیرد و دقیقا بفهمیم چه انتظاری از فقه داریم.

آیت الله علیدوست با اشاره به عبارات «فقه تمدنی» و «فقه حکمرانی» اضافه کرد: متولیان و متکفلان از حوزه باید بر روی واژه هایی که به کار می برند دقت کنند و حساسیت را متوجه باشند و انتظاری را برای فقه ایجاد نکنند که اگر فلان چیز هم گران شد تقصیر فقه بیافتد؛ باید فرض را بر این بگذاریم فقه نظام ساز به معنای فقهی که منسجم و دارای سیستم، آغازی روشن و سرانجامی روشن است که همه اجزا آن نیز کنار هم دیده شده است.

عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: قانون گذاری کشور در خصوص خانواده به استحکام خانواده کشیده شده و در حد یک ضرورت مشخص بوده است؟ رفتارهایی که در معاملات بانکی داشته ایم آیا نظام مند است؟ نظام ساز به این معنا است؟

وی خاطرنشان کرد: برای بحث بر روی فلسفه فقه نظام ساز باید بر روی اصول فقه متمرکز شویم زیرا می تواند فقه نظام مند را شکل دهد و باید ساختار اصول فقه قدری تغییر کند؛ باید به واقعیت تن داد و باید مسائل زیادی در اصول فقه آورده شود و بدون دست بردن در اصول فقه نمی توان فقه نظام ساز پدید آورد.

آیت الله علیدوست با اشاره به آثار شهید آیت الله صدر اظهار داشت: منطقه الفراغ یکی از بحث های آن مرحوم است که البته در آثار گذشتگان با عباراتی دیگر دیده می شود اما به نام شهید صدر سکه خورده است؛ وقتی بحث نظام و فقه احکام و نظریات در کتاب اقتصادنا بحث می کند به فلسفه فقه نظام ساز نزدیک می شود و وقتی استنباط دوم خود را مطرح می کند که فقیه از مبنای خود دست بر می دارد و به فتوای دیگر مراجعه می کند از نظر ما مورد پذیرش نیست.

وی با بیان اینکه کسانی که با مؤسسات شهید صدر مرتبط هستند و علاقه به این شخصیت دارند ما را در جریان نوآوری های ایشان راهنمایی کنند، گفت: کارهایی که انجام می گیرد در خصوص فقه نظام ساز و فلسفه آن صورت می گیرد باید امتداد داشته باشد زیرا متأسفانه در بسیاری از مباحث فلسفی وقتی بحثی می شود امتدادی ندارد اما در فلسفه ماتریالیسم وقتی بحثی آورده می شود مصداق و مثال ذکر شده است.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه در امتداد فلسفه ملاصدرا کار نکردیم، تصریح کرد: در فلسفه فقه هم همین است و در مواردی حجاب مشمئز کننده معاصرت حاکم است که بسیاری از دستاوردهای علمی دیده نشده است.