شماره اول فصلنامه علمی پژوهشی «مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، فصلنامه علمی پژوهشی «مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی» به صاحب امتیازی وزارت آموزش و پرورش با مدیرمسئولی حسن ملکی و سردبیری مصومه صمدی منتشر شد.

این فصلنامه در 6 مقاله و 177 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

بازنمائی ادراک و تجربه خود مراقبتی در دانش آموزان دوره دوم متوسطه: مطالعه ای به روش پدیدارشناختی

 غلامرضا امیدی، عبدالله حجتی، علی ایمان زاده

چکیده: یکی از بهترین رویکردها در زمینه سلامت نوجوانان، توجه به خودمراقبتی و اصول آن می باشد. هدف این پژوهش بازنمائی تجربه خودمراقبتی در دانش آموزان دوره دوم متوسطه است.

روش: پژوهش حاضر،کیفی از نوع پدیدارشناسی تفسیری است. جامعه پژوهش دانش آموزان دختر مدارس دوره متوسطه دوم مرند بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری مبتنی بر هدف، تعداد 25 نفر؛ نمونه‌ی پژوهش را تشکیل دادند. تصمیم‌گیری برای پایان نمونه‌گیری، مبتنی بر اشباع ایده‌ی نظری است. از ابزار مصاحبه نیمه ساختار یافته برای گردآوری داده ها استفاده شد. مصاحبه ها ضبط شده و به روش استرابرت و کارپینتر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. به منظور صحت و استحکام داده ها و اطلاعات در پژوهش حاضر از 4 معیار مقبولیت، قابلیت اعتماد، تائیدپذیری و انتقال پذیری استفاده شد.

یافته ها: از ادراک و تجربه خود مراقبتی در دانش آموزان دوره دوم متوسطه 7 مضمون اصلی شامل معنا و مفهوم خودمراقبتی، حدود و ثغور خودمراقبتی، ضرورت برنامه خودمراقبتی، آموزش خودمراقبتی، برنامه درسی خودمراقبتی، پیامدهای خودمراقبتی و راهبردهای ارتقای خودمراقبتی و 28 مضمون فرعی شناسائی شدند.

نتایج: علیرغم وجودآموزه های دینی جامع در باب خودمراقبتی، ادراک دانش آموزان از خودمراقبتی چندان کامل نبوده و می توان با اتخاذ رویکردهای آموزشی مناسب در ارتقای خودمراقبتی دانش آموزان، گام های خوبی را برداشت.

 وظیفه‌مندی و نقشهای آموزش و پرورش در ترویج دوستی و برادری میان مذاهب اسلامی و مبانی آن

محمد داودی

چکیده:  هدف این مقاله بررسی وظیفه‌مندی و نقشهای آموزش و پرورش در ترویج دوستی و برادری میان مذاهب اسلامی و استخراج مبانی آنها از منابع اسلامی است .

روش : روش مورد استفاده برای دست یابی به هدف فوق روش اجتهادی - استنباطی است. برای دستیابی به این هدف، نخست قرآن و سیره و سنت پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) و فقه و کلام اسلامی مطالعه و مبانی وظیفه مندی و نقش آفرینی آموزش و پرورش در این زمینه استخراج و همراه با مستندات آنها تبیین و تشریح شد. سپس با روش استنباطی، لزوم نقش آفرینی و وظیفه‌مندی آموزش و پرورش اثبات و در پایان نقشهایی که باید در این زمینه ایفا کند، مشخص شد.

 یافته ها: در این تحقیق سه مبنا برای وظیفه‌مندی و نقش‌آفرینی آموزش و پرورش در ترویج برادری میان مذاهب اسلامی به دست آمد: 1) مسلمان بودن پیروان همه مذاهب اسلامی، 2) اهل نجات بودن اکثر آنها و 3) برادری همه مذاهب اسلامی. بر اساس این مبانی وظیفه‌مندی و لزوم نقش آفرینی آموزش و پرورش رسمی اثبات شد. همچنین مشخص شد مهمترین اقداماتی که آموزش و پرورش کشورهای اسلامی در این زمینه باید انجام دهند عبارتند از: آشنا کردن متربیان با آموزه برادری اسلامی، برطرف کردن شبهات، پرورش روحیه احترام به عقاید دیگران، احساس مسنولیت نسبت به سرنوشت مسلمانان، پرورش قدرت تفکر، حقجویی و پرهیز از تعصبهای نابجا، پرورش مهارتهای گفتگوی منطقی، آگاهی بخشی نسبت به پیامدهای تفرقه و اختلاف.

آموزش خداباورانه علم در ساحت نگرش به مثابه راه حلی برای تلفیق تعلیم و تربیت دینی با آموزش علوم تجربی در برنامه درسی ملی

 سید هدایت سجادی

چکیده: هدف این پژوهش بررسی و معرفی پیشنهاد(فرضیه) آموزش خداباورانه علم در ساحت نگرش، به مثابه راه حلی برای تلفیق تعلیم و تربیت دینی با آموزش علوم طبیعی در برنامه درسی ملی است، و به این پرسش کلی می¬پردازد که آیا این راه حل-«آموزش خداباورانه علم در ساحت نگرش»- شایستگی لازم برای تحقق اهداف برنامه درسی ملی، و نیز قابلیت رفع ابهامات و تعارضات درونی برنامه درسی ملی را دارد؟

روش: در این پژوهش از روش تحلیل مفهومی و نیز از روش تحلیل استنتاجی بهره گرفته شده است. در بررسی برنامه درسی ملی و نیز معرفی پیشنهاد «آموزش خداباورانه علم درساحت نگرش» از روش تحلیل مفهومی، و در بخش الهام¬بخشی و کاربردهای این فرضیه در رفع ابهامات و تعارضات برنامه درسی ملی از روش استنتاجی استفاده شده است.

یافته ¬ها: این پژوهش نشان می¬دهد، که در بررسی برنامه درسی ملی و به طور خاص بیانیه حوزه تربیت و یادگیری علوم تجربی، ابهامات و تعارضاتی میان بخش¬های اساسی برنامه درسی ملی، اهداف، ضرورت و کارکرد حوزه، قلمرو حوزه، و جهت¬گیری¬های کلی در سازماندهی محتوا و آموزش حوزه وجود دارد.از طرف دیگر، پیشنهاد آموزش خداباورانه علم در ساحت نگرش، به مثابه برساخته ای سازگار و منسجم، و همخوان با نظریه¬های علم دینی، می¬تواند راه حلی کارآمد برای رفع تعارضات موجود در حوزه تربیت و یادگیری علوم تجربی تلقی شود و ناسازگاری¬ها و تعارضات اهداف گنجانده شده در برنامه درسی را با سایر بخش¬های برنامه، از جمله جهت¬گیری¬های کلی در سازماندهی محتوا و آموزش حوزه، حل نماید.

نتیجه¬ گیری: در نهایت نشان داده می¬شود  که «آموزش خداباورانه علم در ساحت نگرش»، در راستای تعلیم و تربیت دینی و حل معضل تطبیق¬پذیری دین در برنامه درسی، به طور کلی تعارض ساحت نظر و عمل را در تطبیق¬¬ پذیری اهداف اسناد بالادستی در برنامه درسی آموزش علوم، تا حدی حل می¬کند، و تعلیم و تربیت دینی در آموزش علوم تجربی را به سطح عملی¬تر و اجرایی تری می¬کشاند.

 شناسایی مولفه های تربیت اقتصادی در قرآن کریم و میزان انعکاس آن در اسناد بالادستی

داود طهماسب زاده شیخلار، مریم فتاحی مرکید، علی ایمان زاده 

چکیده: پژوهش حاضر با هدف شناسایی مولفه های تربیت اقتصادی در قرآن کریم و میزان انعکاس آن در اسناد بالادستی انجام یافته است.

روش: روش تحقیق، توصیفی (تحلیل محتوای کیفی) و از نوع قیاسی، با مراجعه به متن قرآن کریم، اسناد بالادستی و منابع علمی و پژوهشی بود. جامعه آماری شامل تمام سوره ها و آیات قرآن کریم، ترجمه و تفسیرهای آن، اسناد بالادستی از جمله سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و سند برنامه درسی ملی بود. با توجه به ماهیت پژوهش نمونه برابر جامعه بود. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش، چک لیست بررسی آیات قرآنی و اسناد بالادستی بود که روایی آن توسط 5 نفر از اساتید علوم تربیتی، گروه معارف و معلمان علوم قرآنی دانشگاه تبریز تایید و پایایی آن نیز از طریق ضریب توافق لاوشه با نظر خواهی از همین اساتید بررسی گردید. یافته ها: در بخش تحلیل اقدام به استخراج مولفه های تربیت اقتصادی در قرآن کریم شد که این مولفه ها در 3 حوزه اصلی تولید، توزیع و مصرف طبقه بندی شدند. در حوزه تولید، 9 مولفه اصلی و 119 مولفه فرعی، در حوزه توزیع، 24 مولفه اصلی و 56 مولفه فرعی و در حوزه مصرف، 6 مولفه اصلی و 52 مولفه فرعی شناسایی شد. در مرحله بعد، شناسایی مولفه ها از اسناد بالادستی و میزان انعکاس مولفه های استخراج شده از قرآن کریم با اسناد بالادستی بررسی گردید.

نتیجه گیری:  نتایج نشان داد که میزان انعکاس مولفه های تربیت اقتصادی در اسناد بالادستی حدود 22 درصد در حوزه تولید، 12 درصد در حوزه توزیع و 20 درصد در حوزه مصرف بود که نتایج بسیار اندکی می باشد.

 واکاوی برآیندی آثار فزاینده و کاهنده "علاقه" در تفکر انتقادی از دیدگاه روایات اسلامی

 سجاد عسکری متین، رضا منتظری مقدم، جعفر هوشیاری

چکیده: با مطالعۀ گزاره‌های درون‌دینی و برون‌دینی می‌توان دو نوع تأثیرگذاری را میان علاقه و تفکر انتقادی مشاهده کرد؛ اشاره به نقش پیش‌برنده علاقه و دیگری به نقش کاهنده آن در فرآیند تفکرورزی.

روش :نگارۀ پیش رو با هدف تبیین و حل تنافی نام‌برده با رویکرد تطبیقی و از روش «توصیفی-تحلیلی» و در گردآوری اطلاعات به صورت «کتابخانه‌ای» بهره برده است.

یافته ها: یافته های  به‌دست‌آمده نشان می‌دهد اگرچه علاقه‌داشتن به منزلۀ یک تمایل انسانی، به طور کلی تأثیر مثبتی بر تفکر دارد، اما همین مؤلفه در مواردی مانع دیدن کاستی‌ها و نقص‌ها نیز می‌شود. ازاین‌رو در تفکری همانند تفکر انتقادی که نیاز به قضاوت و ارزیابی بیشتر نمود دارد، بایستی برای ارتقای آن، علاقۀ به موضوع را کنترل کرده تا نگاه انتقادی به مسئله به‌درستی شکل گیرد. بر اساس برآیند نتایج، پیشنهاد می¬شود که به نقش کاهندۀ علاقه در تفکر انتقادی، به‌ویژه در درک شناختی و فراشناختی ساختار ذهنی تفکر، توجه دقیق¬تری شود و از آموزه¬های درون‌دینی در درک بهتر از آثار برآیندی علاقه در تفکر انتقادی بهره گرفته شود.

نتیجه گیری : بر این اساس  بازخوانی به¬روز و روشمند آموزه¬های دینی از ضروریات زیست آگاهانه در هزارۀ سوم به شمار می‌آید؛ به‌ویژه زمانی که رویکرد مؤثر و زاینده به مؤلفه¬های روان¬شناختی بیش‌ازپیش مورد نیاز زندگی پیچیدۀ امروز است.

جایگاه سلامت معنوی در کتاب های هدیه های آسمانی دوره ابتدایی

 سیروس محمودی

چکیده: پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه مؤلفه¬ های سلامت معنوی در کتاب¬های درسی هدیه ¬های آسمانی دوره ابتدایی انجام شده است.

روش: روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش شامل کتاب¬های درسی هدیه ¬های آسمانی دوره ابتدایی می باشد که به علت ماهیت پژوهش و محدودیت جامعه آماری، نمونه گیری انجام نشد و همه جامعه آماری بررسی شد. ابزار پژوهش، چک لیست تحلیل محتوای محقق ساخته بوده که روایی آن مورد تأیید صاحبنظران بوده و پایایی آن با روش ویلیام اسکات 92 درصد محاسبه شده است و شیوه پردازش داده¬ها بر اساس روش آنتروپی شانون بوده است.

یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که در کتاب های مذکور، مؤلفه های «نماز» و «ایمان به خدا» دارای بیشترین فراوانی و مؤلفه های «پرهیز از حسد»، «توبه»، «پرهیز از تجسس بیجا»، «تفکر» و «دوری از تکبر» دارای فراوانی بسیار کمی بوده است. از نظر شاخص ضریب اهمیت مؤلفه های «امید»، «امر به مروف و نهی از منکر»، «انس با قران»، «وفای به عهد»، «صبر»، «توبه»، «امانت¬داری»،«توکل»، «توسل»، «صله ارحام»، «پرهیز از حسد»، «پرهیز از تکبر»، «پرهیز از تجسس بیجا»، «پرهیز از غیبت» دارای ضرایب اهمیت پایین می-باشند که نشان دهنده توزیع و پراکندگی نامناسب این مؤلفه ها در کتاب های درسی هدیه های آسمانی می-باشد.

در کتاب های درسی هدیه های آسمانی، به طور متعادل و متوازن به مؤلفه های سلامت معنوی توجه نشده است.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی پژوهشی «مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی» می توانند به نشانی تهران - خیابان سپهبد قرنی- نرسیده به پل کریمخان زند - نبش کوچه قصرالدشتی – پلاک ۱۸۱- طبقه پنجم- دفتر فصلنامه یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://qaiie.ir/ مراجعه کنند یا با شماره تلفن ۹-۸۸۸۴۳۲۵۱ داخلی ۳۵۱ و ۲۴۹ تماس بگیرند.