ضرورت تدوین کتب آموزشی جدید در حوزه

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین سید سجاد ایزدهی در گفت وگویی با بیان این که کتب درسی در هر نظام آموزشی برای تعلیم دانشجویان همان عصر نگارش می یابند گفت: طبعا کتب آموزشی باید متناسب با فهم، ادبیات و اقتضائات زمانه تدوین شده باشند وگرنه حیثیت آموزشی خود را از دست خواهند داد.

وی با اشاره به ویژگی های خوب کتب علمی گذشتگان، این کتاب‌ها را غیر درسی خواند و با توضیح این که با هدف تحقیق نوشته‌ شده‌اند از کتاب «لمعه» مثال زد و افزود: لمعه مشتمل بر مجموعه ای از مباحث فقهی است که بر مبنای اقتضائات آن زمان نوشته شده است و برخی از مباحث آن، امروزه جایگاهی ندارد و موضوعیت خود را از دست داده است؛ برخی مسائل جدید نیز امروزه وجود دارد که در آن کتاب وجود ندارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین ایزدهی ادامه داد: بنابر این کتاب لمعه حیثیت آموزشی ندارد و ثقیل بودن متن، با وجود این که موجب تلاش طلاب برای متن خوانی می شود، طلبه را درگیر فهم متن می کند و چه بسا از محتوا دور می سازد.

استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تاکید کرد: براین اساس باید متونی طراحی شوند که با متون قدیم برابری کند و قابلیت اقناع اساتید و طلاب را نیز داشته باشند.

وی جامعیت، اختصار، روزآمدی و داشتن فوائد متون قبلی و مباحث جدید را از ویژگی های متون جدید درسی حوزه ذکر کرد که باید در نگارش و انتخاب آنها به عنوان کتب جایگزین دقت کرد و اظهار داشت: حوزه باید تلاش کند که چنین متونی بازتولید شوند اما اگرچنین متنی نداریم، تا بدیلی برای آن پیدا نکردیم حذف متون قبلی توجیهی ندارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین ایزدهی با تاکید بر وجه به روزآمدی در حوزه آموزش و پژوهش، روزمرّگی را قبیح دانست و ابراز کرد: مباحثی که دچار روزمرگی هستند، از آنچه در سالیان گذشته مورد استفاده قرار می گرفته، استفاده می شود. این درحالی است که موضوعات، جامعه و فهم ها در گذر زمان تغییر می کند.

وی ادامه داد: همچنانکه ما نمی توانیم ابزارهای گذشته را که جایگاه خود را از دست داده است امروزه به کار بگیریم، طبیعتا در حوزه آموزشی هم باید ابزارها را روزآمد کرده و دانشجو را بر اساس آن ابزارها و روش ها به فرآیند آموزشی بکشانیم.

استاد خارج فقه و اصول حوزه با تقدیر از این که حوزه های علمیه همواره در مسیر رشد و تعالی هستند گفت: اگر در زمان گذشته کتاب های نسل قبل با کتاب های زمان بعد تفاوت می کند، امروزه هم در حوزه علمیه قم، فرآیندی رو به رشد از حیث روش ها و مباحث جدید و درس هایی با موضوع مسائل مستحدثه و مسائل مبتلابه جامعه و اقتضائات جامعه …. داشته است.

وی با توضیح این نکته که  دروس تخصصی و فقه مضاف، مانند فقه اقتصاد، فقه سیاست، فقه پزشکی و… نیز در کنار مباحث فقهی، در حوزه آکادمیک در حال انجام است بیان داشت: نگارش مقالات توسط طلاب به خوبی در حال انجام است درحالیکه این روند را در گذشته نداشتیم.

حجت الاسلام والمسلمین ایزدهی به وضعیت آموزش حوزه هم گریزی زد و گفت: در دروس خارج، دوگونه آموزش داریم؛ یک نوع آموزش سنتی و قدیم است که عمدتا کتاب ها و ابواب سنتی را بحث می کنند که غرض از آنها، آشنایی با فرایند استنباط در امور عمومی فقه است و یک نوع دیگر از آموزش فقه هم هست که ناظر به مباحث نوپدید است که به غرض آشنایی طلبه با چگونگی مواجهه مسئله در حوزه مسائل نوپدید است که از آن به فقه معاصر تعبیر می شود. لذا در مجموع حتما فرآیند خوب و رو به رشدی است و علیرغم همه نقصان هایی که دارد، فرآیند امروز نسبت به قبل از انقلاب روزآمدتر و رو به جلو است.

وی در مورد حرکت حوزه همپای نیازهای روز جامعه گفت: مشکل نیازها این است که علوم بشری در سال های گذشته شاید هرصدسال یا بیشتر طول می کشید تا علم بشر تغییر کند و دوبرابر شود. امروزه حجم مباحث، موضوعات فقهی و دانش ها به مراتب توسعه پیدا کرده است و شاید هرچندسال، کل دانش بشری متحول می شود به گونه ای که نسل امروز ادبیات نسل گذشته را و نسل گذشته ادبیات نسل امروز را متوجه نشود. به همین دلیل سیر رشد دانش از یکسوو تنوع بسیار زیاد مباحث فقهی در پیامد تصدی فقیهان بر حکومت بسیار زیاد شده است و دانش های اسلامی نتوانسته متوازن با این رشد، حرکت کند.

استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: یکی از علل این مساله آن است که برخلاف سیستم دانشگاهی که از پشتیبانی و بودجه دولتی برای رشد و توسعه علم برخوردارند، این قضیه درعلوم حوزوی عملا وجود ندارد و طلبه ها عملا درگیر زندگی روزمره اقتصادی هستند و متاسفانه از پس زندگی عادی هم برنمی آیند. طبیعتا انتظار اینکه آنها بتوانند دانشی را متحول و رشد دهند خیلی سخت است چون علم هم در سایه اقتصاد و هم در سایه امنیت توسعه می یابد.

وی افزود: فضاسازی طلبه ها، پشتکاری آنها، ادامه دادن دروس در سالیان متعدد، قدری از این مشکلات را جبران کرده است اما کار جامع، نیازمند مقدمات و پشتیبانی های مناسب است. طبعا اگر انتظار باشد که حوزه علمیه نیازهای نو به نو و روزآمد نظام را پاسخ دهد، نظام هم باید برای این قضیه هزینه کند تا نیازهای خودش پاسخ داده شود اما از یکطرف، حوزه ها مکلف به پشتیبانی علوم انسانی هستند و از طرف دیگر از آن ظرفیت و امکانات لازم برای توسعه همه جانبه و روزآمد دانش ها برخوردار نیستند.

حجت‌الاسلام والمسلمین ایزدهی در مورد روش های ارتقای نیازمند نظام حوزه عنوان کرد: یک نظام آموزشی باید بتواند به گونه روزآمد، ادبیات تولید کند، روش، تولید کند، ابزار، تولید کند. اگر یک نظام آموزشی بتواند اینها را انجام دهد، طبیعتا مطلوب است؛ ممکن است در یک سیستم آموزشی باید متون قدیم خوانده شود، از آن طرف باید مباحث، روش ها و شیوه های نو به کار برده شود و درحقیقت تلفیقی از اینها به کار برده شود. این غرض است که روش را توجیه می کند و روش است که چگونگی نگارش متن و نظام آموزشی را توجیه می کند. لذا در آغاز باید به دنبال غرضی برویم که نگارش متن برای آن نوشته می شود و ابزار، برای آن تولید می شود. غرض، پاسخگویی نو به نو برای نسل حاضر و نیازهای نظام است، طبیعتا ابزارهای آن هم باید نو به نو مطابق با آن هدف و غایت بازتولید شود.