انواع لایه های مطالعاتی و مکاتب اخلاقی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، حجت الاسلام علی محزونیه، استاد حوزه و دانشگاه و مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، صبح امروز در اولین نشست از سلسله نشست های «اخلاق در خانواده» که توسط مؤسسه آموزش عالی حوزوی مجتهده امین وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد، مطالعات اخلاقی را به سه لایه تقسیم کرد و گفت: یکی از لایه ها، اخلاق توصیفی است که ما در این لایه به توصیف امور اخلاقی که ممکن است مربوط به زندگی شخص، مردم محله، شهر یا یک کشور باشد، می پردازیم.

وی در ادامه افزود: لایه دوم، بحث اخلاق دستوری است که بایدها و نبایدهای اخلاقی در سه لایه اخلاق فردی، خانوادگی و اجتماعی قابل دسته بندی است و لایه سوم هم فرااخلاق یا فلسفه اخلاق است.

زندگی بهتر در دنیا و زندگی طیب در آخرت، برخاسته از اخلاق اسلامی

مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان هدف از این سه لایه مطالعات اخلاقی را زندگی بهتر در دنیا و زندگی طیب در آخرت دانست و اظهار کرد: یعنی هم در دنیا آسایش و دوری از اضطراب داشته باشیم و هم آخرت خود را آباد کنیم، هر شاخه اخلاقی مکتب متفاوتی دارد، مقوم هر مکتب در هر رشته علمی مبانی و روش هایی است که بر اساس آن مبانی استوار می شوند.

حجت الاسلام محزونیه خاطرنشان کرد: یکی از مهمترین مکاتب اخلاقی، مکتب اخلاقی فلسفی است که توصیه اکید آن بر رشد عقلانی و تأمل و تفکر عقلانی است و کتاب هایی نظیر «طهارت الاعراب» ابن مسکویه که تحت عنوان «بر کرانه سعادت» ترجمه شده است، «اخلاق ناصری» خواجه نصیرالدین طوسی و «الفوز الاصغر» و «الفوز الاکبر» ابن مسکویه از مهمترین کتاب های مکتب اخلاق فلسفی هستند.

وی اخلاق عرفانی را به عنوان مکتب دیگر اخلاقی معرفی کرد و گفت: در اسلام و به ویژه تشیع این مکتب وجود دارد و به ویژه پس از شکل گیری مکتب حکمت متعالیه در اصفهان، این مکتب از جایگاه مهمی برخوردار است و مکتب عرفانی نجف هم ریشه در همین مکتب حکمی و عرفانی اصفهان دارد. در این مکتب بر قلب و محبت توصیه های جدی صورت گرفته است و اصلاح اخلاق را از طریق اصلاح قلب و عواطف می داند.

استاد حوزه و دانشگاه در ادامه افزود: مکتب دیگر، مکتب اخلاقی حدیثی است که عده ای از محدثین در حوزه علم اخلاق با محور قرار دادن روایات اخلاقی، به اصلاح اخلاق و ارائه رهنمودهای نظری و عملی در علم اخلاق پرداخته اند. کتاب «سیر و سلوک در مکتب اهل البیت(ع)» که در گذشته تحت عنوان« رساله لقاء الله» بود از مرحوم آیت الله میرزا جواد آقا تبریزی، توسط مرحوم بهرانی از آیت الله سعادت پرور در این مکتب، به رشته تحریر در آمده است.

وی با بیان اینکه محور مباحث اخلاقی مرحوم علامه طباطبایی حدیث معراج بوده است، تصریح کرد: یک حدیث معراجیه در آخر جلد اول «ارشاد القلوب» دیلمی آمده است که آیت الله سعادت پرور به عنوان شاگرد علامه طباطبایی، مطالبی که علامه بیان می کردند را در کتابی به نام « سر الاسراء» تقریر کرده که توسط سید محمد جواد وزیری فرد به فارسی ترجمه شده است.

حجت الاسلام محزونیه مکتب دیگر در جهان اسلام را مکتب اخلاقی قرآنی با محوریت رهنمودهای اخلاقی آیات قرآن دانست و اظهار کرد: «مبادی و مراحل اخلاق در قرآن» از آیت الله جوادی آملی و « اخلاق در قرآن» از آیت الله مکارم شیرازی از جمله کتاب های این مکتب هستند.

وی با معرفی مکتب اخلاقی جامع، عنوان کرد: در این مکتب، تمام مبانی و روش های مکاتب دیگر به کار گرفته می شود و کتاب «مقالات» از آیت الله محمد شجاعی زنجانی در این مکتب توسط انتشارات سروش به چاپ رسیده است.

رعایت یا عدم رعایت اخلاق سبب سعادت یا شقاوت می‌شود

مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با اشاره به اهمیت ویژه اخلاق در حیات دنیوی و اخروی، خاطرنشان کرد: رعایت یا عدم رعایت اخلاق سبب سعادت یا شقاوت انسان در دنیا و آخرت می شود و آسیب هایی که امروز مردم ما با آن مواجه هستند ریشه در عدم رعایت اخلاق دارند.

وی شکل گیری خانواده متعادل را مستلزم رعایت دو دسته اصول یکی در  تشکیل خانواده و انتخاب همسر و دیگری پس از تشکیل خانواده برشمرد و بیان کرد: منظور از اخلاق، یکی افعال اختیاری و دیگری اوصاف و ملکات انسان است و مباحث اخلاقی باید کاملاً کاربردی مورد توجه قرار بگیرند.

حجت الاسلام محزونیه با بیان اینکه باید به خانواده به عنوان مسیری برای سیر و سلوک به سوی خدا و تحصیل حیات طیبه در آخرت بنگریم، اظهار کرد: برای اینکه در این دنیا از یک زندگی با نشاط بهره مند شویم و اضطراب و افسردگی و استرس، دامان اعضای خانواده را نگیرد، موظف به رعایت قواعد اخلاقی هستیم.

سوء خلق سبب فشار قبر برای انسان خواهد شد

وی سوء خُلق در خانواده را سبب فشار قبر در برزخ بنابر منابع دینی توصیف کرد و افزود: متأسفانه امروز مباحث اخلاق در حوزه های علمیه بسیار کمرنگ شده است، در حالی که در گذشته، درس اخلاق توسط اساتید بسیار برجسته از لحاظ علمی و به طور جدی دنبال می شد و اساتید اخلاق با علومی نظیر علم تعبیر خواب، طب و نجوم، افزون بر علوم دینی در حد اجتهاد، آشنا بودند و منازل سلوک را طی کرده بودند و با راه های برون رفت از آسیب های اخلاقی آشنایی کامل داشتند.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به فقدان اساتید اخلاقی نظیر آیت الله قاضی در زمانه کنونی، خاطرنشان کرد: اما اگر امروز ما به آنچه که از اخلاق می دانیم، عمل کنیم، همان برای ما کافی است و نباید گله و شکایت داشته باشیم، برای یک زندگی اخلاقی هم باید در بعد معارفی و دانشی با علوم مربوطه آشنا شویم و هم در بعد مهارتی با به دست آوردن مهارت ها، موفق عمل کنیم.

حجت الاسلام محزونیه ادامه داد: آشنایی هر چه بیشتر با خدا از ضرورت ها است و برای سیر معرفت ما نسبت به خداوند حد یقف وجود ندارد و در هر مرحله از این آشنایی باید اعتراف به عجز از شناخت خداوند داشته باشیم و بزرگانی نظیر آیت الله سعادت پرور، ریشه همه رذائل اخلاقی را در همین عدم معرفت و یقین نسبت به خداوند می دانند.

وی با بیان اینکه توجه به معاد در بحث اخلاق بسیار مهم است و یکی از مواقف قیامت هم حق الناس است، تصریح کرد: و اگر کسی واقعاً باور به قیامت داشته باشد، این بسیار در اخلاقی زندگی کردن مهم است و باید هر روز در باور به خداوند و معاد پیشرفت کنیم.

مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان ساخت شخصیت خود بر اساس اخلاق را ره توشه سوم برای رعایت اخلاق در خانواده دانست و عنوان کرد: انسان اخلاق خود را به علم، عمل و حب می شازد و در حقیقت این ها دارایی های ما در این مسیر هستند، خودشناسی بسیار مهم است و ما باید نقاط ضعف و قوت اخلاقی خود را بنویسیم و البته انسان به دلیل حب به ذاتی که دارد گاهی این به خودشیفتگی تبدیل می شود و خیال می کند که نقاط ضعفی ندارد.

حجت الاسلام محزونیه مزاج شناسی را به عنوان یکی دیگر از نیازها در مسیر زندگی اخلاقی معرفی کرد و افزود: طبیعت و مزاج در رفتارهای انسان مؤثر است، البته نه به این معنا که مزاج، از انسان سلب اختیار کند، اما کسی که مزاج سودا در او غالب است، بیشتر مستعد پرخاشگری است و کسی که بلغم بر او غلبه کرده است، تنبلی و سستی بیشتری دارد و تسلط بر طب علمای اخلاق هم برای اصلاح مزاج در جهت کمک به شکل گیری اوصاف صحیح اخلاقی بوده است، کتاب «مزاج ها و طبایع» از دکتر سید سعید ابوالحبیب در باب مزاج شناسی بسیار مفید است.

مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان مهارت تفکر نقادانه را در این عرصه بسیار مهم و ضروری ارزیابی کرد و گفت: مهارت های حل مسأله، مدیریت زمان، ارتباط مؤثر با دیگران و حل ناسازگاری هم در این مسیر، بسیار مهم است./1304/