لزوم واکاوی جایگاه روحانیت در جامعه با گذشت ۴۲ سال از انقلاب اسلامی

حجت الاسلام علی اکبر صافی اصفهانی رییس مؤسسه آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی، در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، با اینکه روحانیت در انقلاب اسلامی از محبوبیت معنوی و نقش رهبری و راهنمائی ویژه ای برخوردار بوده است، گفت: اما با گذشت 42 سال از انقلاب اسلامی در افول یا ثبوت این نقش در گرو برخی چالش های اجتماعی و عملکردها، نظرات متفاوتی وجود دارد و دفتر تبلیغات اسلامی در عرصه های پژوهشی و رشته های ارتباطات اجتماعی خود باید در تحلیلی و ترمیم این مساله، ورود جدی تری داشته باشد.

وی در ادامه افزود: میزان محبوبیت روحانیت نسبت به اوائل پیروزی انقلاب اسلامی دستخوش تحول و تغییر شده است و بدیهی است در این زمینه باید تأملاتی ژرف و جامعه‌شناسانه داشت، زیرا کاهش محبوبیت در صورت واقعیت، موجب افول میزان توان ارتباطی در تبلیغ دین خواهد شد.

اثرگذاری روحانیت پیش از انقلاب و ابتدای انقلاب در جامعه

حجت الاسلام صافی با بیان اینکه قبل و اوایل پیروزی انقلاب اسلامی، مقبولیت روحانیون بسیار زیاد بود، اظهار کرد: زیرا مردم به صاحب پیام‌ها اعتقاد داشتند و نتیجه آن این بود که حرف روحانیت را مردم قبول داشته و رفتار آنان از لحاظ جامعه‌شناسی در رفتار مردم تأثیر می گذارد. اما برخی برخوردها گاه‌گاه نسبت به روحانیت، می تواند نشان از تزلزل جایگاه آنها داشته باشد که نیاز به واکاوی و تحلیل و چاره اندیشی دقیق دارد.

رییس مؤسسه آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی خاطرنشان کرد: به نظرم باید دلایل قداست روحانیت را در پیش و اوان انقلاب بازبینی کرد تا به عوامل افت محبوبیت آنها درحال‌ حاضر دست یافت، من معتقدم این عوامل بیش از هر علت دیگری اعم از داخلی و خارجی، به عملکرد و زیّ روحانی و میزان ارتباط مؤثر روحانی با گروه های مرجع مردمی، بستگی دارد.

وی در ادامه به فرازهایی از بیانات بسیار مهم رهبر فرزانه انقلاب که در دیدار بهمن 1397 با مسوولان دفتر تبلیغات اسلامی مطرح شد، اشاره کرد و گفت: بر همین اساس رهبر فرزانه انقلاب در دیدار بهمن 1397 مسؤولان دفتر تبلیغات اسلامی با ایشان، یک وظیفه‌ مهم این دفتر به عنوان یکی از نهادهای  مرجع و سیاستگذار روحانیت و مبلغان دینی در نظام اسلامی را پاسخ به سؤال‌ها و نیازهای فکری جوانان، دانشجویان و گروه‌های اثرگذار فرهنگی برشمردند.

عمل به توصیه‌های رهبری عامل افزایش محبوبیت روحانیت خواهد شد

حجت الاسلام صافی اصفهانی ادامه داد: رهبر معظم انقلاب در این دیدار توصیه‌هایی در خصوص حضور جریان‌ساز مبلغان روحانی دفتر تبلیغات و حوزه‌های علمیه در فضای مجازی و آسیب‌شناسی مقوله تبلیغ بیان فرمودند، توصیه هایی که دقیقا در صورت اجرای کامل و دقیق می تواند به واگرد هرچه بیشتر اقبال و گرایش مردم به روحانیون و پیروی از آنان، منجر شود.

رییس مؤسسه آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی به تأثیر سرویس های اطلاعاتی دشمنان جمهوری اسلامی برای جایگزینی دین شکلی و خنثی شده بجای دین پویا و زاینده و تلاش آنان به تجزیه روحانیت شیعه به روحانیت حاکمیتی و غیر حاکمیتی اشاره کرد و افزود: استعمار، به دنبال تقویت نقش رساله‌ محور روحانیون سنتی و تداوم پیوند اقتصادی با عوام و بازار و ارائه «دین شکلی» است؛ درحالی‌که روحانی در نظام اسلامی از یک سو به دنبال پاسخگویی به مسائل شرعی و انذار مردم است و از سوی دیگر نقش دوم او پس از انقلاب، مسؤولیت‌پذیری در نهادها بوده و هست.

وی با بیان اینکه روحانیت در بالاترین سطح نظام و نیز مجلس خبرگان، شورای نگهبان، قوه قضاییه، مجلس شورای اسلامی، نهادهای دولتی و نهادهای نظامی حضور داشته است، تصریح کرد: اکنون با سوء استفاده از این انگاره که متأسفانه مردم روحانیت را با حکومت مساوی می‌دانند و هرگونه ضعف در دولت و نهادهای حکومتی را به پای روحانیت می‌نویسند، استعمار در پی تحدید و تجزیه این نقش است تا روحانی قادر نباشد در روند حکومت و شکل دهی جامعه دینی و نظام ولایی نقش ایفا کند.

حجت الاسلام صافی اصفهانی با بیان این مطلب که مردم ضعف عملکرد نهادها را به پای مبلغان دینی می‌نویسند و لذا یک دلیل از بین رفتن قداست روحانیت را باید در عملکرد نهادهای دولتی و اجرایی نظام جمهوری اسلامی جستجو کرد، اظهار کرد: روحانیون باید رسالت مذهبی و ارشادی خود را در کنار رسالت حکومتی به خوبی ایفا کنند و نباید مشاغل اجتماعی آنان را از کارکرد اصلی شان که ارتباط دینی و معنوی با مردم است ، بازدارد و البته در تبلیغ دینی نیز برای رسیدن به موفقیت، باید هم بعد احساسی و هم بعد کارکردی را مد‌نظر قرار دهند.

وی ادامه داد: در بعد احساسی مردم رفتار یک روحانی را بیشتر در دوگانه‌های ساده‌زیستی یاتجمل و تواضع یا تکبر ارزیابی می‌کنند و در بعد کارکردی نیز مردم و جوانان بر روی محتواهایی مطرح‌شده در سخنرانی‌ها و گفتگوهای روحانیون ومیزان سادگی و روانی و مفید و کاربردی بودن آن خطابه ها، روحانیون را ارزیابی می کنند.

چرایی حضور روحانیون در مناسب دولتی و حکومتی

رییس مؤسسه آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی به وقایعی که در ابتدای انقلاب اسلامی موجب ضرورت حضور روحانیت در مشاغل و مناصب اجرایی شد، اشاره کرد و گفت: در روزهای ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ایران قرار بود روحانیت تنها بر امور نظارت داشته باشند، اما اتفاقات سیاسی و اجتماعی آن روزگار مطابق انتظار پیش نرفت و به دلیل بی‌اعتمادی به نیروهای فعال در نهادها که بیشتر آنها نسبتی با جمهوری اسلامی نداشتند، بالاجبار و در یک روند مستمر، روحانیون دخیل در پیروزی انقلاب، در مسؤولیت‌های دولتی و حکومتی ورود یافتند.

حجت الاسلام صافی در ادامه خاطرنشان کرد: و در سال‌های بعد گذشته از علاقه‌مندی روحانیون به فعالیت‌های دولتی و نهادی، این حضور گستره وسیع‌تری نیز پیدا کرد. به اعتقاد برخی این رویداد به افت اقتدار معنوی و درنهایت کاهش محبوبیت روحانیون انجامیده است که البته باید با نگاهی تحلیلی و دقیق به واکاوی این موضوع پرداخت و چارچوب و معادله ای موثر را برای استمرار این حضور ترسیم نمود.

وی اصلاح نحوه گفتگوی روحانیون با مردم در منابر و تریبون های تبلیغی که گاهی موجب  گریز مردم از روحانیت می شود را ضروری دانست و تصریح کرد: روحانی باید طبیب گونه و بدون اینکه بیمار روحی خود را به بیم و هراس افکند، در معالجه او از امراض روحی و رفتاری بکوشد و عوامل اضطراب و نارضایتی او را در بین عوامل بیرونی و درونی شناسایی کرده و از میان بردارد نه اینکه بیمار را به باد انتقاد گرفته و او را از خود براند.

حجت الاسلام صافی اصفهانی ورود بدون تخصص طلاب به فعالیت‌های سیاسی را یک دلیل دیگر کاهش محبوبیت آنان دانست و تاکید کرد: طلاب و روحانیون باید درخصوص مسائل سیاسی به ارشاد و راهنمایی‌های کلی مطابق آنچه رهبری معظم ترسیم می فرمایند، بسنده کنند و در انتخابات ها، هرگز نباید از فردی به خصوص نام ببرند و مبلغ و ابزار اشخاص و جریان ها قرار گیرند که این امر موجب افت جایگاه روحانیت خواهد شد.

ضرورت بازخوردگیری از فعالیت‌های تبلیغی

وی پیشگیری از قطع فراگرد ارتباط با مردم از طریق بازخوردگیری همه فعالیت های تبلیغی را امری مهم و اساسی دانست و اظهار کرد: آسیب‌های ارتباط مردم و روحانیت زمانی به وجود می‌آید که فراگرد ارتباط مردم با روحانیت قطع شده باشد و طبیعی است که در زمان قطع ارتباط طبیعتاً تأثیرگذاری هم کمتر است، لذا پیشنهاد مهم این  است که در تبلیغ دینی سعی شود «فراگرد ارتباط» شکل بگیرد، یعنی فرستنده یا مبلغ، پیام تبلیغی را به گیرنده بفرستد و با لحاظ‌ بازتابها و اصلاح پارازیت‌ها، آن را اصلاح و بازارسال کند و آنقدر به این اصلاح و بازارسال ادامه دهد تا تاثیرات مورد انتظار به وضوح دیده شود.

رییس مؤسسه اموزش عالی حوزوی علامه مجلسی عنوان کرد: باید به ارتباط های یکطرفه با مخاطبان خاتمه داد. دوران «بزن، در رو» حتی در گفتگوها نیز دیگر به سر رسیده است، باید یک جمله گفت و ده جمله از مخاطب شنید و مرتب آثار گفته های خود در او را مورد بازگرد و اصلاح و رفع پارازیت قرار داد تا یک گفتگوی موثر شکل بگیرد، چیزی که متاسفانه از حوصله خیلی از روحانیون و مبلغان ما خارج است اما گریزی از آن نیست.  

حجت الاسلام صافی اصفهانی با اشاره به اینکه رهبر زمان شناس انقلاب اسلامی در دیدار بهمن 97 با مسؤولان دفتر تبلیغات اسلامی صرف رفت‌ و آمد مبلغان و گروه‌های تبلیغی به شهرها و روستاها و تأکید بر خوش‌بیان بودن آن‌ها را کافی ندانسته و به یک حلقه‌ی مهم در فعالیت‌های تبلیغی یعنی «اثر و بازخورد تبلیغ» اشاره کردند، گفت: رهبری در این سخنان مهم فرموند مبلغان باید پس از پایان دوره تبلیغ نیز ارتباط و تبادل فکری خود را با جوانان محیط تبلیغی خود استمرار بخشند و در بخش دیگری از سخنان خود در آن دیدار مهم جای دفتر تبلیغات در مجموعه‌های اثرگذار کشور را خالی دانسته و این دفتر را به شناسایی و ارتباط مستمر با مجموعه‌های مؤثر فرهنگی و پاسخ دادن به سؤال‌های دینی آن‌ها ملزم فرمودند.

ارتباط  مؤثر و سازنده با مردم در فضای مجازی

وی از نقش و اهمیت فضای مجازی در برقراری ارتباط با مخاطبان و بهره برداری موثر روحانیت از این عرصه برای ایفای رسالت های خود سخن گفت و افزود: بستر فضای مجازی  در سال های اخیر می تواند منبری پردامنه و تاثیرگذار برای طلاب و مبلغان و روحانیون و واکاوی ارتباطات آنان با مردم باشد ولی مشروط بر اینکه سواد رسانه ای کامل و به روز در طلاب و روحانیون ایجاد شود و روحانیون لوازم و اقتضائات و جامعه شناسی حضور در این فضا را فرگرفته باشند.

رییس مؤسسه آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی خاطرنشان کرد: از همین روست که باز رهبر معظم انقلاب در آن دیدار تاریخی دفتر تبلیغات را به اولویت‌بندی و تمرکز بر کارهای زمین‌مانده در حوزه‌ی علمیه‌ی قم توصیه نموده و درخصوص فعالیت‌های تبلیغی در فضای مجازی فرمودند دستگاه‌های مختلفی در فضای مجازی حضور دارند اما حضور در این فضا باید یک حضور جریان‌ساز باشد، ضمن اینکه بهترین راه شناسایی و ارتباط با گروه‌های مؤثر فرهنگی و یافتن سؤال‌ها و سرنخ‌های فکری آنان، استفاده از فضای مجازی است./1304/