مقررات فقهی ساختمان و غفلت حوزه از تغییر هویت در جامعه

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت الاسلام علی کشوری، دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در نشست «تبیین اجمالی مقررات فقهی ساختمان در مقایسه با مقررات ملی 22 گانه ساختمان» که صبح امروز در محل خبرگزاری رسا برگزار شد، گفت: تبیین تفصیلی این مقررات فقهی که نتیجه کار عمیق اجتهادی بوده و نیازمند جلسات متعدد است و در این جلسه ضمن یک مقدمه سرفصل‌های ده‌گانه اصلی را بیان خواهیم کرد. نخبگان عمران و شهرسازی می‌توانند این مباحث را با مباحثی که در مقررات ملی ساختمان مطرح می‌شود مقایسه کنند و تفاوت ها را ببینند.

وی در این نشست که به صورت برخط در شبکه‌های اجتماعی در حال پخش بود با بیان این مقدمه که «تغییر هویت ساختمان» آغاز تغییرات مختلفی است ازجمله مهمترین آن تغییرات در حوزه ارتباطات انسانی و اجتماعی است،  گفت: اگر مسأله «تغییر هویت ساختمان» به صورت جدی دنبال شود مسائل گوناگونی از جمله موضوع «محیط تربیت» کودکان حل خواهد شد. مسأله مدیریت بازی و تفریح در آپارتمان‌های فعلی عملا ممتنع است و کارشناسانی که مباحثی را در موضوع تربیت مطرح می‌کنند عملا نتیجه اندکی می‌گیرند. مسأله دیگر که با این تغییر وضعیت بهتری پیدا می‌کند اصلاح «زیرساخت‌های اقتصاد مقاومتی» است که بهبود معیشت در خود خانواده‌ها و در خانه‌ها شکل می‌گیرد. همچنین با اعمال این تغییر هویت در ساختمان‌ها، اصلاح زیرساخت حوزه «سلامت» نیز صورت می‌گیرد.

دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با بیان این‌که بخش اعظمی از احکام اسلامی وابسته به ساختمان است، افزود: در حوزه نظام سازی، بحث ساختمان و «تغییر هویت ساختمان» یک دعوا و بحث واجب است. این مقدمه تفصیلی، به تبیین وجوب ورود حوزه و علما به بحث مقررات فقهی ساختمان کمک می‌کند.

حجت الاسلام کشوری محل و زمین ساخت ساختمان، حیاط و ایوان ساختمان، جانمایی درست اجزا و نقشه ساختمان، خرید و فروش زمین و ساختمان، مقررات بهره‌برداری از ساختمان (کارکردهای ساختمان)، ویژگی‌های ظاهری و تزئینات ساختمان، گرمایش و سرمایش، تهویه و نظافت ساختمان و نگهداری حیوانات را سرفصل‌های مقررات فقهی ساختمان عنوان کرد.

وی گفت: بنده به دلیل کثرت مباحث فرصت توضیح سرفصل اخیر را نخواهم داشت اما اجمالا باید عرض کنم به دلیل عدم سرپرستی حوزه‌های علمیه در این موضوعات، موضوع نگهداری از حیوانات خانگی به صورت نادرستی رواج پیدا کرده است؛ به این مسأله هم توجه شود که اگر موضوع حیوانات خانگی به صورت صحیحی اتفاق بیوفتد صنعت اسباب بازی دچار دگرگونی اساسی خواهد شد.

این پژوهشگر اسلامی در ادامه به تشریح برخی از سرفصل‌های مقررات فقهی ساختمان پرداخت و اولین مسأله را نوع نگاه به خرید و فروش خانه دانست و عنوان کرد: الان 70 درصد قیمت ساختمان مربوط به زمین است، باید خرید و فروش زمین به عنوان یک کالای تجاری از بین برود؛ حسب روایات خرید و فروش زمین به گونه‌ای که امروز رایج است عامل بی‌برکتی است.

این استاد حوزه با اشاره به روش حل این مسأله اظهار داشت: این موضوع فقط با تصویب قانون حل نمی‌شود و در حقیقت باید نظام ارزشی جامعه را مدیریت کرد؛ وقتی ما هنوز در کتاب مکاسب بحث دقیقی از طبقه بندی فقهی مشاغل را ارائه نکرده‌ایم، نتیجه‌اش این است که مردم با خرید و فروش زمین دنبال معامله پرسود می‌گردند.

وی با اشاره به اشکالی از جانب برخی نهادها یادآور شد: چرا احیاء موات در اختیار مردم قرار نمی‌گیرد؟ اگر چنین شود شخص خودش زمین را احیا کرده و در همانجا هم سکنا می‌گزیند؛ یا مثلا چرا از طریق انفال زمین‌ها در اختیار سرپرست خانوار نهاده نمی‌شود؟ اگر یک نهاد حکومتی این تصمیم را بگیرد، این کارها شدنی است.

وی در پاسخ به این اشکال که کنترل شهرهای بزرگ بسیار سخت می‌شود و اصلا شدنی نیست، گفت: اساسا در اسلام شهر بزرگ نداریم؛ شهرهای کوچک بهتر است و ما چیزی مانند شهرهای کنونی استان‌های شمالی را مد نظر داریم که شهرهای زیادی با فاصله کوتاه از هم ساخته شده است.

حجت الاسلام کشوری ادامه داد: این خانه‌ها مشکل زیرساخت‌هایی از جمله آبرسانی هم پیدا نخواهند کرد و با سامانه‌های آبرسانی غیر متمرکز حل شدنی است؛ به عنوان مثال میزان بارشی که در هر شهری در طول سال اتفاق می‌افتد، اگر تجمیع و ساماندهی شود برای مصرف آب غیرشرب خانوارها کفایت می‌کند؛ در مجموع می‌خواستم بیان کنم که اشکالات وارده را جواب داده‌ایم و برایشان راه حل پیدا کرده‌ایم ولی اکنون مجال پاسخ دادن به آنها نیست.

وی در ادامه به مکان ساختمان پرداخت و خاطرنشان کرد: مسکن باید در قالب هویت محله‌ای ساخته شود نه اینکه بر طبق سود مالی بنا شود. ظهور اولیه روایاتی که در مورد ساختمان بحث می‌کند تنظیم روابط انسانی است.

این پژوهشگر اسلامی ضمن بیان حدیث «إنِّ لِلدّارِ شَرَفاً و شَرَفُهَا السّاحَةُ الْواسِعَةُ» اذعان داشت: مفاهیمی که در توضیح خانه آمده همان مفاهیمی است که سعادت انسانی با آن الفاظ توضیح داده شده است، مانند سعادت، شراف، برکت و...؛ اینها مفاهیم تنظیم روابط انسانی است که یعنی ساختمان در شرف، سعادت و روابط انسانی نقش بسزایی دارد.

وی همچنین به تبیین جایگاه حیاط در خانه پرداخت و خاطرنشان کرد: اولین اثری که برای آن می‌توان تصور کرد، تفریح است؛ اگر حیاط از خانه حذف شود، افراد برای تأمین این نیاز لاجرم باید از خانه‌ها خارج شوند و در پارک‌ها، شهر بازی‌ها، سفرهای آخر هفته و... این نیاز را تأمین کنند؛ ولی اگر حیاط وجود داشته باشد، تفریح عمده خانواده در خانه و حیاط خانه اتفاق می‌افتد.

دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت افزود: ما در خانه 3 نوع فضا داریم؛ بسته، باز و نیمه باز؛ اگر حیاط وجود داشت، فضای نیمه‌باز نیز معنا پیدا می‌کند ولی اگر حیاط نبود، فضای مهم نیمه‌باز هم هویت خود را از دست می‌دهد.

وی با اشاره به فضای نیمه‌باز گفت: یکی از مهم‌ترین فضاهای نیمه‌باز خانه، «ایوان» است؛ ایوان به دلیل اینکه متصل به فضای بسته درونی و فضای باز حیاط است معمولا محل سفره انداختن، مهمانی‌های کوچک و استراحت‌گاه موقت بوده که محیطی بسیاراستراتژی محسوب می‌شود؛ بالکن هم یک فضای نیمه‌باز است ولی چون حیاط در مقابلش نیست، حریم و امنیتش از دست رفته و تغییر هویت داده است.

حجت الاسلام کشوری در ادامه به بیان نقشه درونی ساختمان از منظر اسلام پرداخت و عنوان کرد: جانمایی اجزای خانه مورد توجه روایات اسلامی بوده است. به طور مثال در روایات آمده که محل تعبیه دستشویی باید در پنهان‌ترین جای ساختمان باشد؛ در ساختمان‌سازی غربی، توالت وسط خانه است که باعث می‌شود حیاء از بین برود و حتی در روایاتی آمده که ملائکه از ورود به خانه‌ای که در آن بول و تخلی اتفاق می‌افتد، نهی شده‌اند.

وی با توجه به روایات محل ساخت حمام را در اکناف خانه بیان کرد و افزود: آب و آهن مورد علاقه اجنه هستند، لذا حمام باید در ناحیه خانه باشد تا اعضاء خانواده از بیماری‌های روحی و روانی که ناشی از وجود اجنه است در امان باشند.

استاد حوزه گفت: امیرالمومنین(ع) می‌فرماید «اجنه ساکن زمین نیستند بلکه ساکن هوا هستند» از این حدیث استظهار می‌شود که ما نباید ارتفاع ساختمان را زیاد کنیم و از زمین فاصله دهیم؛ پس ساختن ساختمان چندین طبقه اشتباه است.

وی ادامه داد: آشپزخانه نیز باید در کناره‌های ساختمان باشد. یکی از معضلاتی که سلامت خانواده‌ها را تحت تاثیر قرار داده است، بحث ریزه خواری است؛ یعنی انسان دائما در حال خوردن و آشامیدن است زیرا آشپزخانه در وسط خانه قرار دارد و دسترسی به آن در هر زمانی آسان است؛ بحث دیگر دوری آن از اصل خانه، مسأله پخت نان است و درون خانه نمی‌شود نان پخت.

این پژوهشگر حوزه با جمع بندی این سرفصل گفت: معتقدیم آشپزخانه، حمام و دستشویی، باید از اصل خانه جدا باشد و حیاط نیز برای یک خانه ضروری است؛ ادله مختلفی وجود دارد مانند نگهداری حیوان خانگی که در آپارتمان امکانش نیست و باید حتما حیاط وجود داشته باشد.

حجت الاسلام کشوری در پایان با اشاره به اتمام وقت و نیمه کاره ماندن مباحث تأکید کرد: ما از پایگاه حوزه علمیه قدرت تفاهم و مفاهمه جهانی پیدا می‌کنیم ‌و ضروری است این مباحث در حوزه‌های علمیه پیگیری، بحث و تبیین شود./پ200/ق