هیئات باید به سمت جذب نیروی نخبگانی بروند
اشاره: شاید یکی از خاص‌ترین محرم و صفرهای تاریخ، محرم و صفر سال 1442 است که به خاطر مقارن شدن آن با شیوع ویروس کرونا، جنب‌وجوش نیروهای مذهبی و انقلابی مضاعف شد. وضعیتی که امسال شاهد بودیم، فتح بابی بود که هیئات به دنبال نوآوری و ابتکار عمل بیفتند و پیام امام حسین(ع) را به‌گونه‌ای جدید در سرتاسر شهرها طنین انداز کنند.
در همین زمینه خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا ، نزد حجت‌الاسلام سیدبهاءالدین ضیایی رفته و با وی به گفت‌وگو پرداخته است.
رسا ـ پدیدۀ کرونا را در ایام عزاداری اهل‌بیت(ع) چگونه ارزیابی میکنید؟
ویروس کرونا همانند سایر پدیده‌ها از جانب خداست. اگر این را دست ساز بشر هم بدانیم، بازهم ضرر زدن آن به اذن خداست. آیه 102 سوره بقره می‌فرماید «مَا هُمْ بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ»؛ یعنی سحر که به دست بشر تعلیم داده شده هم ضررش به اذن الله است و تا اذن خدا نباشد، به کسی ضرری نمی‌رسد.
روضه‌خوانی حجت الاسلام ضیایی، ظهر عاشورا در محضر رهبر انقلاب
حالا اگر بخواهیم کرونا را طبق این دیدگاه بررسی کنیم، حسنه‌ای در آن وجود دارد که برکات زیادی را برای ما پدید آورد؛ آن حسنه به نظر من «خرق عادت» بود. خداوند می‌خواهد انسان در زمینۀ فلاح و رویش حرکت کند که در این راستا باید از عادت‌ها بیرون آید، خرق عادت کند و از روزمرگی‌ها خارج شود. مشکل ما این است که به کارهایمان عادت کردیم؛ برخی در فقه و اصول فرو رفته‌اند، عده‌ای درسیاست غرق شده‌اند، بعضی‌ها در مداحی و سینه‌زنی فرو رفته‌اند و این مسائل برایشان روزمرگی پیدا کرده است.
یکی از محاسنی که این ویروس برای ملت داشت، ساختارشکنی بود. بسیاری از عادت‌های ما شکست. آن مداحی که حتما باید زیر نورپردازی فلان جور و با دکور فلان شکلی می‌‌خواند، در فضای باز و چه بسا در کوچهها دعوت شد تا مداحی کند.
خرق عادت از محاسن کرونا
هیچکس نمی‌توانست این کار را بکند؛ اما کرونا ساختارشکنی کرد. امیرالمؤمنین(ع) فرمود «أفضَلُ العِبادَةِ غَلَبَةُ العادَه»؛ این حدیث یعنی بر دل خود مسلط شو که در دست عادت‌ها نباشد. می‌گوید شخصی عادت کرده بود در صف اول نماز بایستد، روزی به صف اول نرسید و پس از نماز متوجه شد که در تمام آن سال‌ها، برای دل خودش و از روی عادت در صف اول نماز می‌ایستاد.
رسا ـ نظرتان درباۀ تصمیمات و برنامه‌های ارائه شده توسط ستاد ملی کرونا چیست؟
ما باید هر دو کلام حضرت آقا را با هم داشته باشیم؛ هم این را که فرمود هر چیزی که ستاد ملی مبارزه با کرونا بگوید و هم آن جایی که فرمودند فرمان را دست کسی بدهید که با مسائل معنوی و عزاداری آشنا باشد.
توییت میثم مطیعی پس از تغییر دقیقه نودی پروتکل‌ها از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا
بنابراین ستاد ملی علاوه بر تخصصی که دارد باید از تعهد هم برخوردار باشد. حال اگر زمانی در ستاد افرادی تخصص محور حضور داشتند، افراد و نهادهایی مثل همین بچه‌های حزب الله و هیئتی‌ها باید وارد شوند و تعهد خودشان را در کنار تخصص آن‌ها قرار دهند؛ به‌گونه‌ای که نه تعهد، تخصص را خدشه‌دار کند و نه برعکس؛ اگر آن‌ها در دقیقۀ نود یک دستور العمل جدید را اضافه کردند، ما هم باید طرح جایگزین خود را ارائه کنیم.
تخصص در کنار تعهد
وقتی ما انقلابی‌ها و مذهبی‌ها سکوت کنیم و طرحی برای ارائه دادن و حرفی برای گفتن نداشته باشیم، رهبری مجبور می‌شود، خودش را خرج کند. دوستانی که شُکه شدند و جا خوردند، کسانی بودند که این روزها را پیش‌بینی نمی‌کردند و برنامه‌ای نداشتند؛ ولی کسانی که راه را ادامه دادند، اشخاصی بودند که حرفی برای گفتن داشتند.
رسا ـ امسال منبرهای اشخاص مدعی و بی‌سواد، حواشی زیادی داشتند؛ آنان را چگونه ارزیابی میکنید و وظیفۀ منبری‌های انقلابی چیست؟
یکی از دغدغه های بنده در چند سال اخیر منبری‌های بی‌سوادی هستند که با فن بیان و ظواهر خاص مخاطب جذب می‌کنند، افرادی که شبهات خود را به من می‌گویند، غالبا از همین آبشخور آلوده شده‌اند.
سخنانی مبنی بر اینکه در هیئات ویروس نمی‌آید و عمل نمی‌کند، یک نوع حرکت ضدعقل است. برای ما مشهود بود قشر مذهبی ما عقلانیت را کنار نگذاشته و در عین تعهد به مذهب، به عقلانیت هم پشت نکرده‌اند. درست است که برخی سخنرانان به رعایت نکردن مسائل بهداشتی تشویق و حتی در مراسمات هم دستورالعمل‌ها را رعایت نمی‌کردند، ولی مردم ما وارد این بازی‌ها نشدند.
وظیفۀ ما سخنرانان این است، کسانی که به سراغ ما می‌آیند را دریابیم. یک زمانی شما به سراغ فردی می‌روید و یک زمان افراد به سراغ شما می‌آیند که قسم دوم، غنیمت بیشتری دارد و ارزش اینها بیشتر است.
آقای قرائتی می‌گفتند داشتم برای ضبط برنامه می‌رفتم، جوانی پیش من آمد و سؤالی داشت، من از او عذرخواهی کردم که شرمنده؛ الان باید برای ضبط برنامه بروم و وقت ندارم. ایشان می‌گوید که عالمی هم کنار من بود و این سخنان را شنید؛ همان لحظه به من گفت آقای قرائتی، الان شما سراغ آن چند میلیون آدم جلوی تلویزیون می‌روید ولی اینجا، آن جوان سراغ تو آمده که اینجا اولویت بیشتری دارد.
رسا ـ مسأله‌ای که هیئات دارند، تعداد مستمعین است؛ ما برای جذب نیرو چقدر باید وقت بگذاریم؟
ببینید؛ ما فریب مکاتب غربی را خورده‌ایم. حرفشان این است که انسان باید بر تعداد نفرات خودش بیفزاید در صورتی که نبی مکرم اسلام(ص) می‌فرماید بهترین مبلغ، علی بن ابیطالب(ع) است. پیامبر به او می‌فرماید به یمن برود و تبلیغ کند؛ هر چند نفر که به تو ایمان آوردند کفایت می‌کند؛ چه یک نفر و چه صدها نفر. در نگاه رسول الله(ص) نگاه کیفیت‌گرا است.
کمیت یا کیفیت؛ دعوای جذب نیرو
دعوایی که رخ داده، در اینجاست. ابوسفیان برای خودش نیرو جذب می‌کند و رسول الله(ص) هم برای خودشان دنبال جذب نیرو هستند؛ دست برتر با کسی است که فکر و حرف جدید داشته، براساس مبانی حرکت کند و تعداد بیشتری را گرد خود آورد.
البته بازهم می‌گویم که نباید نگاه کمیت‌گرا به مسأله داشته باشیم؛ اما راهکاری که می‌تواند برای ما جذب بیشتر نیرو را به ارمغان بیاورد، همراه‌سازی نخبگان است. شما باید نخبگان را دریابید تا سایر مردم هم به دنبال شما حرکت کنند.
رسا ـ راهکار ما برای مقابله با دشمنان داخلی و خارجی چیست؟
حضرت امام(ره) معیاری به ما دادند که تمام کنندۀ کار است؛ ایشان فرمود ببینید دشمن چه موضعی می‌گیرد تا بازی او را نخورید. در این ایام دشمن می‌گوید فلان هیأت ضد انقلاب و فلان هیأت انقلابی است؛ اکنون دشمن در حال ایجاد دو قطبی بین هیئات است و می‌خواهد ما هم به این دو قطبی دامن بزنیم. ما باید این حربه را از او بگیریم. چگونه؟ باید صبغۀ سیاسی را از این مسائل گرفته و رنگ علمی به کار بدهیم و شبهه‌های کلامی او را بعد از اتمام ماه عزا برطرف کنیم.
یک‌سری افراد صاحب کار هستند مانند مدیر و مسؤول این نوع هیأت‌ها که سرسختانه پای حرف خودشان ایستادگی می‌کنند؛ با اینها نباید تقابل کرد. تجربه نشان داده که چانه‌زنی از طرف بالا نه تنها اثری در آن‌ها ندارد، بلکه باعث می‌شود موضع‌گیری کنند. چارۀ این کار چانه‌زنی از پایین است؛ یعنی همان مردمی که مستمع این نوع هیئات هستند با ماسک وارد شوند و خود مردم با این تفکرات مخالفت کنند. وقتی او می‌بیند اکثریت مردم مانند او فکر نمی‌کنند و رفتارشان عاقلانه است، رفته رفته خود را اصلاح می‌کنند.
رسا ـ وظیفۀ رسانه‌ها در قبال این سخنان چیست؟
به‌عنوان مثال کارهایی که شهید آوینی ارائه داد یا فعالیت‌های شهید چمران با امام موسی صدر در لبنان الگوی خوبی برای کار شما است. شخصی که می‌خواهد کار کند باید علم رسانه را فرا بگیرد و علاوه بر آن، بر مسائل محتوایی هم اشراف داشته باشد.
لفظ اندک و معنی بسیار
ما باید بتوانیم «به لفظ اندک و معنی بسیار» سخن بگوییم. از آن طرف هم «العاقل یکفیه الاشاره»، عاقل با یک کلام هم به راه می‌آید؛ مستمع ما اگر عاقل باشد، قطعاً با سخنان ما به راه خواهد آمد. مردم ما به‌گونه‌ای هستند که عنصر عاطفه بیشتر از عقلانیت در آن‌ها بروز دارد؛ خوب ما باید با زبان هنر و به شیوۀ جذاب، محتوا را به آن‌ها ارائه کنیم و در قالب یک تمثیل و پرداخت هنری به نشر مطالب بپردازیم.
البته این تکنیک‌های هنری نباید بحث دینی را ضعیف کند؛ باید همان عقلانیت دینی در ظرف جذاب ارائه شود. مثلاً سؤال این است که آیا واقعاً ضریح اما رضا(ع) آلوده می‌شود؛ مگر اینجا دارالشفا نیست؟ ذهن مخاطب با این مطالب درگیر است که وظیفۀ شماست با قالبی جذاب به حل آن بپردازید.
در این بین باید با ظرافت کار کرد تا در دام عملیات روانی دشمن نیفتیم؛ کار دشمن شبهه افکنی است و ما باید برای آن‌ها جواب مناسب ارائه کنیم.
وقتی عمار شهید شد، همه یاد این سخن پیغمبر افتادند که «عمار را فئۀ باغیه شهید می‌کند»؛ عمروعاص اینگونه فرافکنی کرد که عمار ۹۰ سالش بود؛ مرد ۹۰ ساله را کسی نباید به جنگ بیاورد پس خون عمار به گردن علی(ع) است. امیرالمومنین(ع) در جواب فرمود وقتی حمزه به جنگ احد آمد، مسن بود؛ پس با این تعبیر حمزه(ع) را هم پیغمبر کشت. این سخنان امیرالمومنین(ع) به زبان شعر و حماسه در آمد و در بین لشکریان پیچید و با این روش پاسخ این شبهه داده شد.
رسا ـ برای اربعین برنامۀ خاصی مدنظر دارید؟
بنابر فرمودۀ رهبر معظم انقلاب، گوش به فرمان ستاد هستیم؛ از آنجایی که هنوز ستاد اجازۀ رفتن به عراق را صادر نکرده، ما سعی داریم مراسمات را درون ایران با قوت بیشتری برقرار کنیم تا بیشتر در حال و هوای کربلا و اربعین قرار بگیریم.
ما در محلۀ خودمان از آغاز دهۀ محرم تا پایان صفر روضه‌های محلی داشتیم. هر روز در کوچه‌های محل می‌چرخیدیم و روضه‌خوانی می‌کردیم. امیدواریم این کار در ایام اربعین قدرت بیشتری پیدا کند و در سایر محله‌ها و کوچهها نیز این اتفاق رخ دهد./گ402/ق
