نهج البلاغه در حوزه های علمیه درس رسمی شود

بسم الله الرحمن الرحیم

تشکیل این همایش بزرگ که به مناسبت چهاردهمین قرن شهادت مولی الموحدین امیرمؤمنان علی است، ابتکار جالبی می باشد که نشان از عشق و ارادت والای بنیانگذاران این همایش نسبت به مقام شامخ مولی الموحدین علی است .

این جانب به نوبۀ خود از همۀ آنها تشکر و سپاسگزاری وافر میکنم ، همچنین از شما عزیزانی که عشق و ارادت مولای متقیان شما را به این بزرگداشت کشانیده است .

به یقین اینها وسیلۀ فوز یوم المعاد و نجات یوم القیامۀ است .

به عقیدۀ حقیر امیرمؤمنان علی همواره مظلوم بوده و همچنان مظلوم است در تاریخ اسلام هیچ کس را سراغ نداریم که دشمنان خون آشامش 70 سال نام او را بر فراز منابر به زشنی یاد کرده باشند و از قرائن استفاده میشود به هیچ کس اجازه نمیدادند که این کار را ترک گوید .

از شگفتی های جهان اسلام این است که معاویه هنگامی که به مدینه آمد سعد بن ابی وقاص فاتح قادسیه را ملاقات کرد و به او گفت: ای سعد ! شنیده ام تو از سبّ علی خودداری میکنی ! چرا ؟ (معلوم می شود که حتی سبّ نکردن او در مدینه ، در شام به گوش معاویه رسیده بود ) .

سعد گفت : من سه جمله از پیغمبر اکرم شنیده ام و به خاطر آن هرگز به  علی ناسزا نمی گویم . این سه جمله چنان است که اگر یکی از آنها در حق من بود، محبوبتر از گروهی از شتران سرخ موی بود ، هنگامی که رسول خدا به سوی بعضی از غزوات میرفت او را در مدینه به جای خود گذارد ، علی عرض کرد : ای رسول خدا ! مرا در کنار زنان و کودکان می گذاری و به جهاد میروی ؟ پیغمبر فرمود : «اَمّا تَرضی اَن تَکُونُ مِنّی بِمَنْزِلَةُ هَارُونَ مِنْ مُوسَى ، إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي ؛ آیا راضی نمی شوی تو نسبت به من مانند هارون (برادر موسی و جانشین او) بوده باشی جز این که پیغمبری بعد از من نیست (اما تمام صفات برادر موسی را داری) ».

و نیز شنیدم در روز خیبر فرمود :

« لَأُعْطِيَنَّ الرَّايَةَ غَداً رَجُلًا يُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يُحِبُّهُ اللَّهَ و رسولهُ يَفْتَحُ اللَّهُ عَلَيْهِ ؛ من (فردا ) پرچم را به دست مردی میدهم که خدا و رسولش را دوست میدارد و خدا و رسولش نیز او را دوست دارند و خدا خیبر را به وسیله او فتح میکند ». و سپس پرچم را به دست علی داد و خداوند خیبر را به وسیله او فتح کرد .

و نیز هنگامی که آیه مباهله نازل شد :

« فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكاذِبينَ » پیغمبر اکرم ، علی و فاطمه و حسن و حسین را با خود همراه ساخت و عرضه داست : «خداوندا ! اهل من اینها هستند (و مطابق این آیه علی جان پیغمبر بود) » !

این حدیث در مهمترین کتب اهل سنت از جمله صحیح مسلم و ترمذی و سنن ابن ماجه آمده است .

( هنگامی که معاویه این سخن را شنید شرمنده و ساکت شد ولی عجیب این که از کار خود دربارۀ ناسزاگویی به امیرمؤمنان علی  دست برنداشت .)

البته این تلاش های احمقانه به جایی نرسید و آفتاب پشت ابرهای تعصب کورکورانه پنهان نماند ، امروز فضائل و مناقب او شرق و غرب عالم را فرا گرفته و کتابهای مخالف و موافق را پر کرده است . و مطابق آنچه از خلیل بن احمد (مطابق چیزی که در روضۀالمتقین در شرح من لا یحضر الفقیه آمده ) نقل شده که هنگامی که دربارۀ امیرمؤمنان از او سئوال کردند گفت : من چگونه توصیف کنم مردی را که دشمنانش فضائلش را از روی حسد پنهان کردند و دوستانش از روی خوف و تقیّه ، اما در عین حال دنیا را پر کرده است !

و شگفت انگیز آنکه بعضی از دشمنان سرسخت آن حضرت هنگامی که به فضائل مهم آن امام می رسند می گویند این از مجعولات شیعه است ! در حالی که در کتاب های متعدد آنها نقل شده . مثلاً در داستان سد ابواب یعنی این که پیغمبر اکرم دستور داد همۀ درهایی که از خانه های مهاجر و انصار به مسجد باز میشد بسته شود جز در خانۀ علی بن ابی طالب  ، فرد نادان و بی خبری می گوید این از مجعولات شیعه است ، در حالی که روایات متواتری در کتب مختلف اهل سنت دربارۀ مسألۀ سد ابواب دیده میشود و هنگامی که از پیغمبر اکرم پرسیدند چگونه در خانۀ عمویت عباس را بستی اما در خانۀ پسر عمویت علی را همچنان گشوده داشتی . فرمود : این دستور از سوی من نبود ، از سوی خداوند متعال بود !

مرحوم علامه امینی در جلد سوم کتاب نفیس و بسیار پرارزش الغدیر، بیست و چند حدیث از منابع دست اول اهل سنّت دربارۀ مسألۀ سد ابواب نقل می کند .

بنابراین نباید هرگز به این سخنان جاهلانۀ سخیف اعتنا کرد ، مولا آفتاب عالم تاب است و دشمنانش خفاشان کور دل!

ولی نکتۀ مهمی که در اینجا لازم میدانم خدمت شما عزیزان عرض کنم این است که اینگونه بزرگداشت ها در عین این که بسیار خوب است ، ولی نباید در آن تنها به خواندن مقالات پرمعنا و سرودن اشعار پرارزش و دادن شعارهای روشنگر بسنده کرد ، بلکه باید کار ماندگاری در آن انجام شود و به یادگار بماند و آن به عقیدۀ حقیر آشنا ساختن مردم به کلمات آن بزرگوار و نهج البلاغه است که امروز غالباً از آن نامی شنیده اند و با آن فاصله دارند .

نهج البلاغه اقیانوس عظیمی است که انواع گوهرهای گرانبها در آن است .

نهج البلاغه کتابی است که تمام درسهای زندگی را در بر دارد . از عقاید توحیدی گرفته که خطبه های بی نظیری درباره آن دارد تا مسائل اخلاقی و اجتماعی و کلمات قصار که مثل آفتاب میدرخشد تا مسائل سیاسی و مربوط به فرماندهی و مدیریت که یک نمونۀ آن عهدنامۀ مالک اشتر است که بعد از چهارده قرن همچنان نو میباشد و الهام بخش سیاستمداران و مدیران و فرماندهان عصر ما .

اما متأسفانه این نهج البلاغه همچنان غریب مانده است . ای کاش همانگونه که برنامه های سازنده ای در مساجد بعد از نمازها به عنوان خواندن یک صفحه قرآن و ترجمۀ آن معمول شده چند خطی از نهج البلاغه و ترجمۀ آن نیز خوانده می شد.

فراموش نمی کنم هنگامی که تصمیم گرفتیم بعد از تفسیر نمونه ، تفسیری بر نهج البلاغه به سبک تفسیر نمونه بنویسیم و تمام آن را جمله به جمله تفسیر کنیم و مسائل روز و نکته های تاریخی و اخلاقی و علمی را بر آن بیفزاییم و فکر کردیم از شروح دیگری که بر نهج البلاغه نوشته شده باید کمک گرفت .

بررسی کردیم دیدیم متأسفانه بیش از ده شرح تا حدودی قابل قبول بر نهج البلاغه نوشته نشده است در حالی که بیش از هزار تفسیر بر قرآن نوشته شده است . آنگاه به مظلومیت نهج البلاغه پی بردیم و سرانجام سالها زحمت کشیدیم و دوره کامل آن را در بیست جلد آماده و منتشر ساختیم .

بیایید دست به دست هم دهیم و نهج البلاغه را از مظلومیت در آوریم و نهضتی درباره آشنایی با نهج البلاغه در جامعه اسلامی به وجود آوریم . در کتابهای درسی ، دبستان ها و دبیرستان ها و دانشگاه ها ، نکات آموزنده ای از آن مطرح شود . بخش های بیدار کننده در صدا و سیما و رسانه ها منتشر شود . محققان حوزوی و غیر حوزوی در بحث های خود به ذکر نکته های مهمی از نهج البلاغه بپردازند . در حوزه های علمیّه درس نهج البلاغه رسمی شود .

این همایش با شکوه هرگاه بتواند زمینه خوبی برای گسترش آشنایی با نهج البلاغه در جامعه فعلی ما که شدیداً به آن نیازمند است فراهم سازد ، خدمت بزرگی کرده است.

نباید استفاده از این گنجینه عظیم به عربی زبانها و فارسی زبانها محدود شود ، بلکه بتوانیم بخشهای حساسی از آن را به زبانهای مختلف دیگر ترجمه کنیم و نشر دهیم . امیدوارم در این کار مهم موفق باشید .

در پایان بار دیگر از زحماتی که بنیانگذاران عزیز برای تشکیل این همایش کشیده اند بسیار سپاسگزاری می کنم و امیدوارم همه آنها و شما و ما در سایه کلمات مولی الموحدین زندگی قرین با سعادت و حسن عاقبت داشته باشیم .

والسلام علیکم و رحمه الله

ناصر مکارم شیرازی

/924/ج