تعارضی میان عقل و وحی نیست
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد آیت الله سید جعفر سیدان شامگاه امروز در جلسه تفسیر قرآن کریم که در بیت وی برگزار شد با طرح مباحث مقدماتی موضوع برزخ، گفت: بحث عالم برزخ از مباحث اعتقادی مهمی است که قرآن کریم، روایات، مکاتب و بیانات علما درباره آن به تفصیل سخن گفته شده است.
استاد سطح عالی حوزه علمیه با اشاره به این نکته که اگر برخی از مباحث در قرآن و روایات هم مطرح نمی شد بشر با عقل خود آنها را می فهمید، افزود: مسائل بدیهی اعتقادی همچون نیک بودن عدالت و ناپسند بودن ظلم مورد تایید عقل است و وحی نیز بر آنان تایید و تاکید کرده است. وحی و عقل در این موارد و بخشی از مسائل اعتقادی در یک جهت حرکت می کنند. برخی از صفات پروردگار را عقل نیز به طور اجمالی در می یابد اما نقل به صورت مبسوط تری آنان را بیان می کند.
وی با بیان این نکته که با وجود اینکه نقل به آنچه عقل می فهمد ارشاد می کند خاطر نشان کرد: با این وجود عقل بسیاری از موارد را درنمی یابد و فرد هر چقدر به ذهن خود فشار بیاورد و تلاش و اصرار به تفکر کند به نتیجه ای نخواهد رسید. از نمونه این موارد می توان به مسائل و اتفاقاتی که قبل و بعد از خلق این جهان بوده و خواهد بود، مانند جزئیات عالم زر و قیامت اشاره کرد.
آیت الله سیدان ادامه داد: وحی در مواردی که عقل توان رسیدن به بعضی نتایج و کیفیات را ندارد، آن را یاری می کند. البته باید دانست که وحی تضادی با عقل ندارد، اما از دسترس تعقل بیرون است و مواردی را که وحی مطرح می کند عقل نیز کم کم متوجه صحت و درستی آن می شود.
استاد سطح عالی حوزه علمیه با اشاره به سخنی از ملاصدرا درباره توانایی عقل پیرامون تفکر درباره برخی موضوعات افزود: ایشان می گوید که اگر انسان بخواهد این مسائل را با عقل خود دریابد مانند این است که فردی بخواهد با چشم خود صداها را بشنود و با گوش خود رنگ ها را ببیند! البته خود ملاصدرا به این صحبت خود عمل نکرد.
وی تقسیم بندی مباحث را از نظر رویکرد عقلانی به آنان قابل تقسیم به سه دسته دانست و خاطر نشان کرد: قسمتی از موضوعات را عقل بدون وحی نیز می فهمد. قسمتی دیگر را نیز عقل به دلیل ثقیل بودن آنان در ابتدا در نمی یابد. اما وقتی وحی می آید، خود آن وحی استدلالاتی را بیان می کند که وقتی عقل به آن استدلالات می اندیشد آنان را تصدیق می کند و با وحی همراه می شود.
آیت الله سیدان با بیان اینکه برخی مباحث نیز خارج از توانایی عقل است و دلیل عقلی برای آنان اثبات نمی شود تصریح کرد: این مباحث را وحی مطرح می کند و ما نیز چون با عقل خویش دریافته ایم که وحی درست و از جانب خداوند است آنان را می پذیریم؛ یکی از این مباحث عالم برزخ است.
استاد سطح عالی حوزه علمیه با اشاره به آیات «حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ» و «لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ ۚ كَلَّا ۚ إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا ۖ وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ» در سوره مومنون، افزود: این آیات اشاره به این نکته دارند که فرد بعد از مرگ وارد عالمی خواهد شد که میان دنیا و قیامت قرار دارد و همانجا ملتفت خواهد شد که چه شده است. فرد از خدا درخواست بازگشت به سوی دنیا و انجام عمل صالح را می کند که البته از سوی خداوند به دلیل ادعای صرف بودن این درخواست، رد می شود./861/پ۲۰۲/ب۱