اسلامی سازی علوم بدون پشتوانه حکمت اسلامی امکان پذیر نیست

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه رییس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه در کنگره نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی که صبح امروز در سالن همایش های مدرسه علمیه امام کاظم(ع) برگزار شد، با اشاره به فلسفه و منطق یک دسته از علومی هستند که شیعه در پیدایش آن نقش بسزایی داشته است، گفت: علمای اهل سنت نیز در این زمینه نقش داشته اند، اما نقش علمای شیعه پررنگ تر است.

وی افزود: فارابی، ملاصدرا، میرفندرسکی، ملا هادی سبزواری، علامه شهرانی و غیره در ایران و شهید صدر و امثالهم در نجف در زمینه نوآوری در فلسفه اسلامی نقش زیادی داشته اند.

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه با اشاره به این که  تأسیس و توسعه علوم عقلی را می توان در هشت مرحله دسته بندی کرد، عنوان کرد: نخستین مرحله «تأسیس فلسفه اسلامی» است که حکمایی همچون فارابی و ابن سینا در این زمینه نقش داشته اند؛ گرچه این بزرگواران از فلسفه یونان هم بهره برده اند، اما هرگز این نبوده است که فلسفه یونان را به اسلام انتقال دهند، بلکه آن فلسفه را اسلامی کرده و وارد دنیای اسلام کردند.

استاد حوزه و دانشگاه دومین مرحله توسعه علوم عقلی را «پیوند فلسفه با عرفان» دانست و ابراز داشت: یک چالش و تعارضی بین فلسفه و عرفان احساس می شد، اما شیخ اشراق این دو را پیوند داد و در این زمینه دست به نوآوری های بسیاری زد و فلسفه اشراق را تأسیس کرد.

وی «پیوند فلسفه با کلام» را سومین مرحله توسعه علوم عقلی معرفی کرد و اظهار داشت: خواجه نصیرالدین طوسی در این زمینه کلام فلسفی را تأسیس کرد.

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه با اشاره به این که «حکمت یمانی» چهارمین مرحله تأسیس و توسعه علوم عقلی است، بیان کرد: مؤسس این مکتب مرحوم میرداماد است؛ ایشان در این زمینه سعی کرد میان فلسفه مشاء و اشراق با آموزه های اسلامی ارتباط ایجاد کند که در نوع خود کاری بسیار جدید و نو است.

رییس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه «تأسیس حکمت متعالیه» را پنجمین مرحله تأسیس و توسعه علوم عقلی دانست و گفت: ملاصدرا در این زمینه بر این باور بود که بین برهان، عرفان و قرآن جدایی وجود ندارد و از همین رو سعی کرد تا به لحاظ متدولوژی، یک ارتباط روش شناسانه میان این ها برقرار کند و در این زمینه موفق هم شد.

وی با بیان اینکه «درگیری حکمت متعالیه با فلسفه غرب» ششمین مرحله تأسیس و توسعه علوم عقلی است، ابراز کرد: حکمت متعالیه در یک بازه زمانی رو به حاشیه رفته بود و اهل حکمت با این حکمت انسی برقرار نمی کردند، اما بزرگانی همچون مرحوم آقا علی حکیم درصدد احیاسازی حکمت صدرایی برآمدند و بدین منظور میان این حکمت و فلسفه غرب به  صورت موجبه جزئیه درگیری ایجاد کردند؛ اگرچه این ارتباط اندک بود، اما زمینه را برای گام های بلند بعدی فراهم کرد.

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه با اشاره به این که «تأسیس فلسفه مضاف به واقعیت ها» هفتمین مرحله تأسیس و توسعه علوم عقلی است، افزود: این فلسفه غیر از فلسفه مضاف به علوم است و نباید با آن اشتباه گرفته شود؛ بزرگان شیعی در این زمینه میان  فلسفه و واقعیت هایی همچون جامعه، انسان، معرفت و غیره پیوند برقرار کردند و جالب توجه است که این اتفاق بزرگدر حوزه علمیه قم رخ داد و بزرگانی همچون علامه طباطبایی و شاگردان ایشان در این زمینه پیشگام بوده اند.

استاد حوزه و دانشگاه «تأسیس فلسفه های مضاف به علوم» را هشتمین مرحله تأسیس و توسعه علوم عقلی توصیف کرد و اظهار داشت: فلسفه فقه، اصول، اخلاق و غیره نیز از نوآوری هایی بوده است که علمای شیعه آن را به وجود آورده اند.

وی تأکید کرد: امروزه جهان اسلام به شدت محتاج تحول علوم انسانی است، زیرا علوم انسانی در جهان بافت فرهنگی دارد و نمی توان در فرهنگ اسلامی از علوم غربی استفاده کرد.

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه اضافه کرد: ما محتاج علوم انسانی با فرهنگ اسلامی هستیم و این امکان پذیر نیست مگر این که علوم پشتوانه حکمت اسلامی داشته باشند./841/پ۲۰۲/ب۱