شرحی بر قصیده ابن عرندس حلی در کتاب «قصیده وصال»

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کانون علمی ادبیات مدرسه جهانگیرخان قم، کتاب قصیده وصال؛ شرحی بر قصیده ابن عرندس حلی در رثای امام حسین (ع) را به همت محمد ابراهیم برادارن منتشر کرده است.

این نوشتار در سه فصل با عناوین: کلیات، بررسی لغات و ترجمه ابن عرندس و شرح و تبیین نکات قصیده تنظیم شده است.

کاوش و کندوکاو در منابع مختلف دینی به ویژه آثار گران‌قدر به جا مانده از علمای سابق که برای زنده نگه داشتن یاد و خاطره اهل‌بیت(ع) می کوشیدند از رسالت‌های حوزه‌های علمیه است، از این رو مؤلف در مقدمه این کتاب چنین آورده است:

 با تأسی به آثار زیبای پژوهشی و تحقیقی و احساس نیاز در عرصه‌های مختلف، اساتید و طلاب محترم مدرسه علمیه جهانگیرخان، پا به میدان مهم تألیف گذاشتند.

 وجود اشعار زیبا در رثای اهل‌بیت به ویژه سرور و سالار شهیدان و شهدای کربلا از شعرای متعهد شیعه و عدم کار جدی در مورد آن اشعار، ما را به سمت بررسی لغوی، ترجمه دقیق و شرح ابیات کشانده است.

 نوشتار مزبور، بررسی وجوه مختلف یکی از زیباترین اشعار متعهد شیعه مرحوم ابن عرندس حلی در رثای سیدالشهدا امام حسین(ع) است که کار ارزشمند طلاب پایه‌های 2 و 3 مدرسه جهانگیرخان؛ با پشتکار و راهنمایی استاد پرتلاش و موفق حجت‌الاسلام والمسلمین برادران است.

 خون امام حسین(ع) و یاران با وفایش بر حیات فکری، عبادی و سیاسی شیعه تأثیر بسزایی گذاشت و حیاتی دوباره بخشید و استمرار آن را در طول زمان تضمین کرد؛ این تأثیرگذاری به گونه‌ای بود که شیعه را در همه زمینه‌ها از دیگران ممتایز ساخت.

ادبیات شعر نیز از این تأثیر بی‌بهره نبوده و مرثیه‌سرایی در آن رنگ و بوی دیگری به خود رفت و از همین نخستین روزها، اشعار و مراثی جانسوزی سروده شد و از نسلی به نسل دیگر انتقال یافت؛ به همین دلیل نگارنده زیر «عنوان عاشور و شاعران» در این باره چنین نگاشته است:

بی‌شک روایت و احادیث صادر شده از ائمه(ع) درباره فضیلت و ثواب شعر سرایی در مورد امام حسین(ع) نقش زیادی در این امر داشته است؛ به طوری که در بین شاعران با افرادی مواجهه می‌شویم که از استوانه‌های علمی، فلسفی و عرفانی جهان تشیع می‌باشند و افرادی مثل بحرالعلوم­‌ها و سیدرضی‌ها و فیض کاشانی‌ها و علامه محمد حسین غروی اصفهانی‌ها و این عرندس‌ها و دیگر بزرگان آسمانن علم و  معرفت.

 شاید بتوان گفت شور و شوق و شعف و عشق و اوج محبت به خاندان اهل‌بیت عصمت و طهارت آن‌قدر افراد را شیفته و دلباخته کرده که در محبت اهل‌بیت(ع) به مقام فنا رسیده‌اند و در کنار کثرت کارهای علمی و تلاش‌های مستمر بی‌وقفه ایشان، به مدیحه و مرثیه‌سرایی پرداخته‌اند؛ چنانچه علامه امینی در الغدیر درباره ابن عرندس حلی می‌نویسد: اشعار ایشان از فنای او در ولایت و دوستی این خاندان و اظهار دشمنی ایشان از دشمنان اهل‌بیت(ع) حکایت دارد.

برخی چکامه‌های سروده شده در رثای سید و سالار شهیدان رنگ جاودانه به خود گرفته در همه زبان‌ها جاری و ساری است؛ قصیده رائیه شیخ صالح بن عرندس یکی از آنهاست که به فرمایش علامه امینی صاحب الغدیر مورد توجه ویژه حضرت بقیه الاعظم حجت بن الحسن عسکری(عج) است.

قصیده ابن عرندس حلی طبق نسخه الغدیر بیش از صد بیت است که از نظر لفظی لغات دقیقی در آن به کار رفته و در بیشتر ابیات از صنعت جناس استفاده شده است. این قصیده  از نظر محتوایی مضامین بلند و والایی دارد و در اغلب ابیات آن تضمین آیات و روایات به چشم می‌خورد. مؤلف نیز در ادامه به معرفی کوتاهی از قصیده ابن عرندس حلی پرداخته و چنین آورده است:

شاعر در هفده بیت اول به تعریف و تمجید اشعار خویش و نیز توصیف حالاتش هنگام شعرسرایی و ابراز محبتش به اهل‌بیت(ع) و از بیت هیجدهم به رثای حضرت سیدالشهدا(ع) و یاران با وفای آن حضرت می‌پردازد؛ ایشان در بیت بیست و هفتم به شدت تشنگی امام در آخرین لحظات شهادتش اشاره می‌کند و سپس شجاعت و دلاوری فرزند برومندش حضرت علی‌اکبر (ع) در میدان جنگ را بازگو می‌کند و پس از آن جان گذشتگی یاران امام حسین(ع) را به صورت عام و ایثار و جوانمردی حر را به صورت خاص بیان می‌نماید.

آنگاه وارد ذکر برخی جزئیات شهادت جان‌گداز امام حسین می‌شود. ابن عرندس در بیت چهل و نهم یکی از شنیع‌ترین کارهای سپاه یزید در کربلا (اسب تازاندن بر بدن مطهر امام) را گوشزد نموده و در دو بیت بعدی به رخدادهای شگفت که در پی شهادتان حضرت در جهان هستی پدید آمد اشاره می‌کند.

 آنگاه به کیفیت اسارت امام سجاد(ع) و بقیه بازماندگان صحرا کربلا می‌پردازد و ایشان در بیت پنجاه و هفت تا شصت راجع به چگونگی ورود حضرت زهرا(ع) به محشر برای دادخواهی از قاتلین دو فرزند گرامی‌اش امام حسن و امام حسین(ع) سخن می‌گوید و بالاخره از بیت شصت و سه تا شصت و پنج به گستاخی‌های یزید از جمله جسارتش با چوب‌دستی به دندان‌های مبارک امام(ع) اشاره کرده و در چهار بیت بعدی به توصیف و مدح و ثنای امام زمان و در پایان به بازگویی فضائل ائمه عصمت و طهارت پرداخته است.

کانون علمی ادبیات مدرسه جهانگیرخان قم، کتاب «قصیده وصال؛ شرحی بر قصیده ابن عرندس حلی در رثای امام حسین(ع)» را با شمارگان 1000 نسخه، در103  صفحه و به قیمت 9000 تومان منتشر کرده است./۹۹۸/ن ۶۰۱/ش