مرحوم آیت الله شاه آبادی یک عارف واقعی و مجاهد انقلابی بود

اشاره: مرحوم آیت الله محمدعلی بیدآبادی مشهور به شاه‌آبادی عارف و مجتهد شیعی بود، وی به فیلسوف فطرت نیز شهره بود.

آیت‌الله شاه‌آبادی در سال ۱۲۹۲هجری قمری در محلهٔ حسین‌آباد اصفهان به دنیا آمد، وی پس از تحصیلات مقدماتی و سطح و فراگیری عرفان نظری و فلسفه نزد میرزا هاشم اشکوری، به نجف رفت و مدت هفت سال شاگرد آخوند خراسانی و میرزا محمدتقی شیرازی بود و از این دو تن و سه تن از مراجع دیگر اجازهٔ اجتهاد گرفت.

این عالم برجسته از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۷ق در تهران اقامت گزید و در این مدت به تدریس و امامت جماعت اشتغال داشت؛ همچنین در این دوران با آیت الله سید حسن مدرس رابطهٔ نزدیکی داشت؛ در ماه‌های آخر اقامت در تهران، در اعتراض به حرکت‌های رضاشاه در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی متحصن شد و پس از آن به درخواست مرحوم آیت الله حائری یزدی به قم عزیمت کرد و در آنجا به تدریس فقه و اصول و عرفان پرداخت.

از شاخص‌ترین شاگردان وی در این زمان می توان به مرحوم امام خمینی اشاره کرد که به مدت هفت سال متون عرفان نظری را نزد وی فراگرفت؛ ایشان در سال ۱۳۵۴ق دوباره راهی تهران شد و در آنجا به تدریس و اقامهٔ نماز جماعت پرداخت.

تلاش‌های وی در تهران، موجب زمینه سازی دیگر فعالیت‌ها و حرکت‌هایی شد که توسط روشنفکران مذهبی پس از شهریور ۱۳۲۰ ادامه یافت؛ وی علاوه بر علم فقه و اصول، بر ریاضیات و علوم غریبه و بنا به قولی زبان فرانسه نیز مسلط بود.

امام خمینی (ره) در مورد ایشان می فرمود: آقای شاه آبادی علاوه براینکه یک فقیه بزرگ و یک عارف کامل بودند، یک مبارز به تمام معنا هم بودند؛ آیت‌الله شاه‌آبادی در روز پنج‌شنبه سوم آذر ۱۳۲۸ مصادف با سوم صفر ۱۳۶۹ در سن ۷۷ سالگی درگذشت و در شهرری در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی دفن شد.

از این رو خبرنگار خبرگزاری رسا  همزمان با ایام سالگرد ارتحال مرحوم آیت الله میرزا محمدعلی شاه آبادی(ره) خدمت حجت الاسلام والمسلمین سعید شاه آبادی رئیس موسسه غدیر شناسی رسیده و نظر وی را به عنوان یادگار خانواده قیام و شهادت درباره این عالم بزرگ و ربانی جویا شده است که متن این گفت‌وگو در ادامه تقدیم می شود.

رسا – با سلام و تشکر از وقتی که در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید؛ حاج آقا به عنوان اولین سؤال، درباره فضائل اخلاقی مرحوم آیت الله میرزا محمدعلی شاه آبادی توضیحاتی را بفرمایید.

بنده هم خدمت شما و همه عزیزان فعال در عرصه خبر و فرهنگ اطلاع رسانی دینی در آن رسانه عرض سلام و ادب و احترام دارم.

اولاً  باید عرض کنم که بنده مستقیماً محضر ایشان رو درک نکردم، اما شاکر خدا هستم که این توفیق را نصیبم کرد تا روی آثار و تألیفات ایشان کار کنم و بخشی از آنها را به چاپ برسانم و به همین دلیل درباره سلوک و رفتار ایشان، مصاحبه هایی با شخصیت های مختلفی داشته باشم و آثاری را در این باره منتشرکنم.

در مورد فضائل اخلاقی مرحوم آیت الله میرزا محمدعلی شاه آبادی(ره)، آنچه که ما از بزرگانی که محضر ایشان را درک کردند، این است که فضائل اخلاقی این عارف و فقیه بزرگ بیش از آن هست که بشود دریک مصاحبه کوتاه تقدیم کنم و حق مطلب را ادا کنم.

ارادت فوق العاده آیت الله شاه آبادی به ائمه اطهار

اما به مصداق اینکه ما لا یدرک کله،لا یترک کله هرچند نمی توانیم همه این فضائل را بگوییم اما آنچه که می شود در یک مصاحبه مختصر عرض کرد را می گوییم؛ اولین ومهمترین ویژگی این بزرگوار ارادت فوق العاده ایشان به ساحت مقدس حضرات معصومین(ع) به ویژه حضرت فاطمه الزهرا(س) بود.

عموی بزرگوار ما آیت الله حاج آقای نصرالله شاه آبادی(حفظه الله) نقل می کنند که ایشان وقتی می خواستند استخاره ای بگیرند می فرمودند: الهی به نور زهرا(س) الهی به عصمت زهرا(س) و خلاصه به حضرت زهرا(س) خدارا قسم می دادند، بعد قرآن را باز می کردند و استخاره می گرفتند.

از ویژگی های دیگر ایشان تواضع و فروتنیشان بود؛ دوستان نقل می کنند در بازار تهران از مسجد تا منزل که می خواستند بروند، اگر حتی یک کودک 10 ساله می آمد محضرشان یا با ایشان حرفی داشت، می ایستادند، به چهره ی او نگاه می کردند و با حوصله به حرف آن کودک گوش می دادند و اگر جوابی یا مطلبی بود به او می گفتند.

رسا – آیا در مورد ایشان خاطره ای در ذهن دارید یا نقلی که در مورد ایشان از دیگران شنیده باشید؟

از موارد تواضع آیت الله شاه آبادی بزرگ بخواهم عرض کنم خاطره ای است که از امام(ره) نقل شده است؛ امام می گویند ما دیدیم هنگامی که درس مان تمام می شد، طلبه جوانی می آمد محضر ایشان و کتاب حاشیه ملاعبدالله را از ایشان درس می گرفت.

تواضع بیش از حد در مقابل مردم

ما تعجب کردیم شخصیتی دراین رده علمی، در حوزه ای که این همه استاد دارد، آن هم شخصیتی که از قبل اذان صبح تدریس را شروع  کرده تا حدود ساعت11 صبح جمعا 9 درس تدریس کرده به این طلبه درس حاشیه ملا عبدالله می دهد.

ما به ایشان اعتراض کردیم اما ایشان فرمودند: یک انسانی ازمن یک درخواستی کرده است و من درحد توانم باید اجابت کنم، حتی نفرمودند یک طلبه یا یک مسلمان یا یک شیعه، فرمودند یک انسان .

این مطلب را من ازمرحوم آیت الله میرزا هاشم آملی(ره) که شاگردی ایشان را در فقه و اصول میکردند عرض کنم؛ آقای آملی هم اظهار ناراحتی و تأسف میکردند که بعد فقاهت و اصولی بودن ایشان مستور مانده است، علتش هم این بود که حضرت امام(ره) در عرفان شاگردی آقای شاه آبادی را می کردند و البته علاوه برعرفان، در اخلاق هم یک رشته علمی و درسی جداگانه است شاگرد ایشان بودند.

خب امام این شخصیت بزرگ و ممتاز جهان اسلام که توفیق این را پیدا کردند حکومت طاغوت و نظام جائر پهلوی را ساقط کنند، به خاطر موقعیت اجتماعی و سیاسی که پیدا کردند از مراتب عرفانی و اخلاقی استادشان آقای شاه آبادی نام بردند و هرجا ازایشان نام بردند از عبارت(روحی فدا) به کار می بردند، عبارت بسیار بالایی است و وقتی از لسان یک فردی ممتاز مثل امام (ره) صادر بشود اهمیت و جایگاهی ویژه تذب پیدا می کند.

جایگاه فوق العاده نزد مرحوم امام

جایگاهی که آقای شاه آبادی در منظر امام داشتند هیچ یک  از اساتید بزرگوار و معظم امام (ره) نداشتند؛ بنابراین این توصیفات از لسان امام(ره) و بیان آرا و نظرات عرفانی آقای شاه آبادی از زبان امام(ره) باعث شد که بعد فقاهت ایشان مستور ماند.

به هرحال این مهم است که طلاب و بزرگان ما بدانند که آقای شاه آبادی مرتبه بالای فقاهت و اجتهاد داشتند ولی خب اوج درخشندگی ایشان درعرفان و فلسفه باعث شده که افراد توجه نکنند و ندانند؛ مرحوم میرزای شیرازی دوم یعنی آیت الله میرزا محمد تقی شیرازی(ره) که از علمای بزرگ بوده و درطول عمرشان فقط به 6 نفر اجازه ی اجتهاد دادند، یکی از این بزرگواران آقای شاه آبادی بودند که نشان دهنده ی اوج مرتبه ی فقاهت این بزرگوار است.

رسا - حاج آقا اگر بخواهید این عالم ربانی و فقیه وارسته را در یک جمله تعریف کنید، چه می گویید؟

به نظر من او یک عارف فقیه مجاهد و انقلابی بود.

بگذارید دلیل این مطلب را با یک خاطره دیگر جواب بدهم،  من بعد ازشهادت والد شهیدم برای این که بدست مبارک امام (ره) معمم بشوم در اردیبهشت 1363 محضر امام مشرف شدم که در محضر ایشان حضرت آقا که رییس جمهور بودند، نیز حضور داشتند. دو روز بود که از شهادت والد شهید ما گذشته و حضرت آقا و دوستان، سؤالاتی در مورد ارتباط شان با آیت الله شاه آبادی مطرح کردند؛ ایشان تعبیرشان این بود که آقای شاه آبادی علاوه براین که یک فقیه بزرگ و یک عارف کامل بودند، یک مبارز به تمام معنا هم بودند.

مبارزه با طاغوت در اوج عرفان

این خب خیلی جالب و درس آموز است که یک انسان هم در عرفان دراوج باشد و هم درمبارزه؛ آقای شاه آبادی نشان داد که این دو خصلت در آموزه های دینی و درمکتب اسلام قابل جمع هستند، هرچه عارف تر باشی، مبارزتری و نمی شود یک انسان عارف واقعی از مسائل اجتماعی و سیاسی خودش را دور کند.

مرحوم والد شهیدم نقل می کردند که درمبارزه با رضاخان، آقای شاه آبادی در سال 1306 تصمیم میگیرند که عده ای از علما را جمع کنند و در حرم حضرت عبدالعظیم(ع) تحصن کنند که ظاهراً با 70 نفر برای متحصن شدن هم قسم می شوند.

از دو یا سه روز قبل از حرکت، افرادی که قرار بود همراه بشوند، عذر آوردند و حاصلش این شد که آقا با سه نفر رفتند و این سه نفر هم تمام مدت را نماندند، آقا خودشان 11ماه درحرم حضرت عبدالعظیم(ع) در اعتراض به رضاخان متحصن بودند؛ تازه اوایل ظلم های رضا خانی بود وبحث کشف حجاب که سال 1314اتفاق افتاد ظاهراً درادامه ظلم ها بود.

با وساطت شهید آیت الله مدرس و مرحوم آیت الله شیخ عبدالنبی نوری که از علمای بزرگ آن موقع تهران بودند تحصن خودشون رو خاتمه دادند و بلافاصله درسال1307 بعد از پایان تحصن به قم میروند و 7سال یعنی تا  سال 1314 درآنجا می مانند.

درهمین مدت امام (ره) محضر آقای شاه آبادی را درک می کنند و به هرحال این روحیه جهاد و مبارزه آیت الله شاه آبادی زبانزد عام و خاص بود علاوه براین نمادی از یک عرفان واقعی و اسلامی است.

رسا ـ خیلی ممنون از وقتی که در اختیار ما قرار دادید.

بنده هم از شما و تمام دوستان در خبرگزاری رسا تشکر و قدردانی می کنم./۱۳۳۰/ت۳۰۰/ج