حقانیت چشم زخم

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، ناگواری‌هایی  که در عالم هستی اتفاق می‌افتد عوامل مختلفی دارد. یکی از عواملی که در این باره مؤثر است چشم زخم است که در اصطلاح عامیانه به چشم خوردن تعبیر می‌شود.

چشم زخم از آن دسته مفاهیمی است که مخالفان و موافقانی دارد. برخی آن را خرافات می‌دانند و برخی به آن معتقد هستند. در بین کسانی هم که اصل این موضوع را قبول دارند، بعضا افراط و تفریط‌هایی وجود دارد. برخی هر مشکلی که در زندگی برایشان پیش می‌آید مرتبط با چشم خوردن می‌دانند.

آنچه که تجربه نشان داده گویای حقانیت چشم زخم است؛ از آن مهم‌تر،  آموزه‌‌های دینی به عنوان راهنما و تبیین کننده حق و حقیقت، چشم زخم  را تأیید کرده و بر حقانیت آن تأکید کرده است.

در دنيايى كه" اشعه ليزر"  با شعاعى  نامرئى مى‏‌تواند كارى كند كه از هيچ سلاح مخربى ساخته نيست، پذيرش وجود نيرويى در بعضى از چشم ها كه از طريق امواج مخصوص در طرف مقابل اثر بگذارد چيز عجيبى نخواهد بود.

تقریبا همه اثر چشم را دیده‌اند که چه تأثیرات عجیبی می‌گذارد؛ مثلا وسیله‌ای که هیچ عیب و نقصی ندارد بعد از تعریف شخصی چنان خراب می‌شود که به این راحتی‌ها درست نمی‌شود یا انسان سالم چنان مریض می‌شود که گویا سال‌ها  مریض بوده است و چه بسا به زودی هم بهبودی حاصل نکند.

بررسی‌های علمی اثبات کرده است که آدمی دارای نیروی شگفتی است که می تواند آثار مثبت و یا منفی به جای گذارد. دانشمندان بر این باورند که در برخی از افراد، روح و توان منحصر به فردی است که می تواند اشیا را نه تنها جا به جا کند، بلکه می‌تواند آن را منفجر و متلاشی کند. این انرژی گاه از راه چشم، ساطع می‌شود.

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، نسرین تهرانی، روان شناس، در این خصوص می‌گوید: همه عالم دارای انرژی های مثبت و منفی است و به عبارتی این انرژی‌ها در عالم در جریانند. از آنجا که یکی از شبکه‌های ارتباطی افراد با یکدیگر چشم است، بنابراین افراد می‌توانند از این طریق انرژی خود را به دیگران انتقال دهند. این که چقدر انرژی هایی را در خود ایجاد و پرورش دهیم دست خودمان است. همچنین خودمان اجازه می‌دهیم انرژی های خوب یا بد وارد روح و بدنمان شوند.

آیه «و إنْ یَکاد...»

آیه معروف «و ان یکاد...» که برای خیلی از مردم آشنا است صراحتا بحث چشم زخم را مطرح می‌کند.

خداوند در این آیه خطاب به نبی اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «وَ إِن يَكاَدُ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَيُزلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سمِعُواْ الذِّكْرَ وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُون‏ و ما هو الّا ذِکْرٌ لِلْعالمین؛نزديك است كافران هنگامى كه آيات قرآن را مى‏‌شنوند با چشم‏ زخم خود تو را از بين ببرند، و مى‏‌گويند: او ديوانه است! در حالى كه اين (قرآن) جز مايه بيدارى براى جهانيان نيست»(سوره قلم/آیه52-51)

مراد از اين «ازلاق به ابصار» چشم زدن است كه خود نوعى از تاثيرات نفسانى است و دليلى عقلى بر نفى آن نداريم، بلكه حوادثى ديده شده كه با چشم زدن منطبق هست و رواياتى هم بر طبق آن وارد شده و با اين حال علتی ندارد كه ما آن را انكار نموده، بگوييم يك عقيده خرافى است.

بعضى از مفسرين گفته‌‏اند: معناى آيه اين است كه وقتى ذكر(قرآن) را از تو مى‏‌شنوند با نظرى سرشار از كينه و خشم به تو نظر مى‌‏كنند، به طورى كه مى‏‌خواهند با همان نگاه تيزشان تو را بكشند. (ترجمه تفسیر المیزان/ج 19/ص64)

چشم زخم در روایات

امیر مؤمنان علیه‌السلام فرمود: العینُ حقٌ و الرقىُّ حقٌ؛چشم زخم حق است و توسل به دعا براى دفع آن نيز حق است. (نهج البلاغه)

از امام صادق علیه‌السلام در تفسیر آیه «وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ» نقل شده که منظور چشم زدن است و چشم زخم حق است و قول پیامبر صلی الله علیه و آله است. (متشابه القرآن و مختلفه/ج‏1/ ص40)

رابطه چشم زخم بامرگ و بیماری

پناه بردن به خداوند متعال از  چشم زخم در خون از مواردی است که در دعای قبل از حجامت وارد شده است.  «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ أَعُوذُ بِاللَّهِ الْكَرِيمِ فِي حِجَامَتِي هَذِهِ مِنَ الْعَيْنِ‏ فِي الدَّمِ وَ مِنْ كُلِّ سُوءٍ»(وسائل الشيعة/ج‏17/ص112)

این روایت می‌تواند مؤید این مطلب باشد که دست کم برخی از بیماری‌های خونی از جمله سرطان خون، در بعضی مواقع، معلول چشم زخم است. به عبارتی دیگر یکی از تأثیرات جدی چشم زخم می‌تواند در خون باشد. شاید به همین دلیل هم باشد که از نظر پزشکی مدرن، نه به طور دقیق معلوم است عامل آن چیست و نه درمان راحتی دارد. مؤید دیگر آن درمانی است که در حال حاضر برای سرطان خون استفاده می‌شود که شامل رادیوتراپی و اشعه درمانی است که می‌توان آن را نقطه مقابل چشم زخم دانست؛ چرا که چشم زخم از همین طریق عمل می‌کند و تأثیر خود را می‌گذارد.   

اصولا بیماری عواملی دارد و بی تردید یکی از عوامل آن چشم خوردن است. البته برخی این را قبول ندارند و چه بسا آن را خرافات تلقی کنند ولی این مطلب واقعیتی است که آموزه‌های دینی آن را تأیید کرده است.

همچنین بنابر همین آموزه‌های دینی برخی از مرگ و میرها نیز معلول چشم زخم است و تأثیر جدی در این باره دارد.

از نبی اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود:چشم زخم مرد را به گور و شتر را به دیگ می‌فرستد؛ إِنَّ الْعَيْنَ لَتُدْخِلُ الرَّجُلَ الْقَبْرَ وَ الْجَمَلَ الْقِدْرَ(جامع الاخبار/ص157)

از امام صادق ‏عليه السلام نقل شده كه فرمود: اگر براى شما نبش قبر مى‌‏شد  مى‏‌ديديد كه اكثر مردگان شما از چشم زخم هستند. به درستى كه چشم‏ زدن، حق است. آگاه باشيد كه رسول‏ خدا صلى الله عليه وآله فرمود: چشم زدن، حق است؛ پس هرگاه كسى نسبت به چيزى از برادرش شگفت‏ زده شد، پس در آن حال خدا را یاد كند؛ زيرا وقتى که ياد خدا كند، به او ضررى نمى‌‏رساند.(بحار الانوار/ج60/ص25)

راه ‏هاى مقابله با چشم زخم

مهم ترین عامل محفوظ بودن از چشم زخم پناه بردن به خدا از این مطلب است.

در حديثى مى‏‌خوانيم كه" اسماء بنت عميس" خدمت پيامبر صلی الله علیه و آله عرض كرد: گاه به فرزندان جعفر چشم مى‏ زنند، آيا" رقيه" اى براى آنها بگيرم؟ (منظور از" رقيه" دعاهايى است كه مى ‏نويسند و افراد براى جلوگيرى از چشم زخم با خود نگه می‌دارند و آن را تعويذ نيز مى‏‌گويند).

پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود:«نعم، فلو كان شى‏ء يسبق القدر لسبقه العين؛ آرى، مانعى ندارد، اگر چيزى مى‏‌توانست بر قضا و قدر پيشى گيرد چشم زدن بود!»

و در حديث ديگرى آمده است كه امير مؤمنان علیه‌السلام فرمود: پيامبر براى امام حسن و امام حسين«رقيه» گرفت، و اين دعا را خواند: «اعيذكما بكلمات التامة و اسماء اللَّه الحسنى كلها عامة، من شر السامة و الهامة، و من شر كل عين لامة، و من شر حاسد اذا حسد؛ شما را به تمام كلمات و اسماء حسناى خداوند از شر مرگ و حيوانات موذى، و هر چشم بد، و حسود آن گاه كه حسد ورزد مى‏‌سپارم». سپس پيامبر صلی الله علیه و آله نگاهى به ما كرد و فرمود: اين چنين حضرت ابراهيم براى اسماعيل و اسحاق تعويذ نمود. (تفسیر نمونه/ج24/ص427)

خواندن سوره فلق، ناس، آیه الکرسی و آیه«و ان یکاد» برای  چشم زخم مفید است.

صدقه دادن از آن جهت که برای دفع بلا سفارش شده، طبیعتا در این باره نیز مفید است.

یکی از چیزهایی که در روایت ذکر شده و هم برای چشم نزدن و هم برای چشم نخوردن مفید است، سه بار گفتن این ذکر است:  «مَا شَاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ». مکارم الاخلاق/ص386

نکته پایانی

در پایان ذکر این نکته شایسته است که نباید فراموش کنیم که هر واقعه‌ای که در عالم هستی رخ می‌دهد اراده خداوند متعال را به  همراه دارد و تا او  نخواهد ذره‌ای در این عالم جا به جا نخواهد شد. از این رو اگر چشم زخم مؤثر است، اراده خداوند بر این بوده که چنین باشد و اگر او اراده کند هیچ چشم زخمی اثرگذار نخواهد بود؛ پس فراموش نکنیم که اراده الهی مافوق همه چیز  است./999/ی۷۰۲/س

بابک شکورزاده، پژوهشگر حوزوی