نگاهی به آثار آيت ‏اللَّه ميرزا جواد ملكي تبريزي و کتاب های نوشته شده درباره ایشان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، امروز روز رحلت استاد بزرگ اخلاق و عالم و عارف الهی آيت ‏اللَّه "ميرزا جواد ملكي تبريزي است. به همین مناسبت در این نوشته به معرفی کتاب های ایشان و برخی کتابهای نوشته شده درباره ایشان پرداخته ایم.

میرزا جوادآقا فرزند حاج میرزا شفیع، عارفی كامل، عالمی عامل،سالكی و اصل و فقیهی گرانقدر بود. وی در تبریز متولد شد و پس از تحصیل مقدمات و سطوح به نجف اشرف عزیمت كرد و از محضر استادان بزرگی چون حاج آقا رضا همدانی، آخوند خراسانی، محدث نوری و آخوند همدانی استفاده نمود. میرزا جواد ملكی در سال 1320 قمری پس از مراجعت به ایران در تبریز سكنی گزید و در اوج مشروطیت به قم مهاجرت كرد. وی به تمام معنی اهل عبادت و تهجد بود. آیت اللَّه بهاءالدینی، شیخ عباس تهرانی و حضرت امام خمینی از شاگردان بزرگ ایشان هستند. این عالم ربانی سرانجام پس از یك عمر تلاش در راه تهذیب انسان‏ها در سحرگاه یازدهم ذی‏الحجه ‏ی سال 1344 قمری به دیار باقی شتافت و در قبرستان شیخان قم به خاك سپرده شد.

تألیفات آیت الله ملکی تبریزی

1 . اسرار الصلاة؛ کتابی که حاوی هزار نکته از اسرار نماز است و بسان استاد اخلاق برای انسانهای آماده خودسازی محسوب می‎‌شود. نویسنده در آن برخی  اسرار طهارت و عبرت و تفکّر را گوشزد می‌‎کند و به معانی وسوسه و الهام می‌‎پردازد و با بحث از گناهان کبیره اشاره‎‌ای به توبه نموده و حضور قلب و حالات ملکوتی آدمی را توضیح می‎‌دهد؛

2 . المراقبات یا اعمال السنّه؛ در این اثر پربها مقدّمه‌‎‌ای کوتاه درباره دعا و راز و نیاز به چشم می‌‎خورد و سپس نویسنده با قلمی زیبا و گویا، اعمال ماههای مختلف آثار و برکات روحی و معنوی آنها توضیح داده است؛

3 . رساله لقاء الله؛ کتابی لبریز از نورانیت و معنویت که ره‎‌‌پویان راه تهذیب و وارستگی را به قلّه قداست و طهارت روح می‎‌رساند. نویسنده در آن معنای «لقاء الله» و آیات مربوط به آن را توضیح داده، از اسم اعظم گفتگو و سپس راه موفقیت الهی را برای سالکین بیان می‌‌‎نماید؛

4 . کتابی در فقه؛

5 . رساله‎‌‌ای در حج؛

6 . حاشیه فارسی بر غایة القصوی.

کتابهای نوشته شده درباره ایشان و آثار ایشان:

1- طبیب دلها: گفته ها و ناگفته ها درباره عارف کامل میرزا جواد آقا ملکی تبریزی رحمه الله؛ که آن را صادق حسن زاده گردآورده است و نشر آل علی آن را در قطع  رقعی و شمارگان 1000 نسخه و 212 صفحه منتشر کرده است.

2- پیشگامان دانش و فضیلت 3: چراغ مناجات (نگاره هایی درباره آیت الله ملکی تبریزی)، نوشته مهری السادات معرک نژاد؛

کتاب حاضر، سومین جلد از مجموعه 10 جلدی پیشگامان دانش و فضیلت می باشد که شامل نگاره هایی درباره آیت الله ملکی تبریزی است. این کتاب در قالب داستانک و درباره زندگانی آیت الله ملکی تبریزی (ره) بوده که شامل شصت و شش بخش است.

3- مهارت های طلبگی - جلد بیست و یکم: راز بندگی، اقتباسی نو از اسرار الصلوه آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی، نوشته جواد محدثی؛ عناوین مجموعه مهارت های طلبگی در یک طبقه بندی به مسایل فردی، خانوادگی و اجتماعی تقسیم شده است و در طبقه بندی ثانوی، ذیل موضوعات فردی، به مباحث علمی، اخلاقی و تبلیغی پرداخته می ‏شود. "راز بندگی"دفتری از فصل اخلاقی این مجموعه است. کتاب یادشده، اقتباسی نو از اسرار نماز آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی بوده که در دو فصل با عنوان طهارت و نماز به زیور طبع آراسته شده است.

لقاء و دیدار خداوند امری ممکن، مطلوب و دوست داشتنی است؛ البته راهی است طولانی که مرکبی راهوار می طلبد. این مرکب راهوار و بُراق اهل دل برای رسیدن به مقامات معنوی و حضور در پیشگاه خداوند، چیزی جز نماز نیست. نماز مراتبی دارد و هر مرتبه از آن اثری متناسب با آن مرحله: از جلوگیری از فحشا و منکر ظاهری تا کشف تام حقایق برای واصلان قرب الهی. یکی از عارفان معاصر به بیان این رمز و رازها پرداخته که کتاب حاضر، ترجمه روان و فشرده از آن اثر است.

4- به سوی دوست: چکیده ای از فیوضات معنوی عالم ربانی و عارف کامل حضرت آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی که در سال 1388  منتشر شده است.

5- گزیده و ترجمه کتاب المراقبات؛ از سید محمدرضا غیاثی کرمانی.

بی تردید انسان حوادث پس از دنیا یعنی برزخ و قیامت توقفگاه نهایی خود بهشت یا دوزخ را خود رقم می زند و دنیا محل تامین این آینده است که از آن به عنوان (مزرعه الآخره) یاد شده است.
فرزانگان و فرهیختگان می دانند که باید از این دنیای زودگذر برای آخرت جاودان خویش بهره بگیرند که به زودی بانگ رحیل برخواهد خاست و زنگ کاروان به صدا در خواهد آمد و خوشا به حال آنان که در این سرای فانی، به غیر یاد حق مشغول نشوند که باغ و اداره و مزرعه و کارگاه و منزل و ....نیز می توانند محل یاد خدا باشند. پیامبران و امامان(ع) و اولیاء همواره کوشیده اند تا بشر را متوجه سفر آخرت و توشه برگرفتن از این دنیا برای آن دنیا نمایند و لذا با دلسوزی غیر قابل وصفی بر آدمیان حصرت می برند. عالمان و دانشمندان به ویژه علمای اسلام نیز به پیروی از آن بزرگواران، گاه بر کرسی خطابه و گاه بر منبر هدایت و گاه در عرصه کتابت به این مهم پرداخته و چه نیکو از عهده بر آمده اند.

کتاب (المراقبات) به زبان عربی بوده و توسط بعضی از مترجمان به فارسی نیز ترجمه شده است و به عنوان کتاب درسی و یا کمک درسی مورد استفاده علاقه مندان قرار می گیرد.

6- رساله لقاء الله به ضمیمه رساله لقاء الله امام خمینی قدس سره، رساله لقاء الله علامه فیض کاشانی رحمه الله، نامه عرفانی به علامه کمپانی رحمه الله؛ با گردآوری صادق حسن زاده.

در این کتاب با استناد به آیات قرآن، احادیث و روایات نیز حکایات پندآموز، مباحثی در باب خداشناسی و اصول اخلاقی فراهم آمده است: "زمینه سازی برای توبه"، "رحمت بیکران الهی"، "مشارطه، مراقبه و محاسبه"، "عنایات الهی در خواب"، "آداب خورد و خواب "و "آثار و فضایل نماز شب و شب زنده داری "عناوین برخی موضوعات کتاب است .

کتاب درباره "دیدار با خداست" و با مطالعه ای تطبیقی بین آرای حکما و عرفای بزرگ شروع می شود. جمعی از آرای منکران و معتقدان به لقاء. و آنگاه به توصیف معنی لقاء می پردازد و سوء فهم های ممکن را مانع شده و یا آن را زایل می کند. مولف در میان کتاب از رمز گشایی احادیث ائمه اطهار و فهم معانی دقیق و شرح تفصیلی آن کم نگذاشته و تا آنجا که می شود قابل فهم علاقه مندان باشد؛ کاووش کرده و آن را بیان نموده است. زیباترین بخش کتاب استفاده ی گام به گام از تمثیل هایی است که ذهن خواننده را آرام آرام به سان کودکی که تازه می خواهد راه رفتن بیاموزد، می گیرد و به فهم معنای عظیمی چون حضور در برابر رب العالمین می رساند. انگار که مادری دلسوز می خواهد آداب رویارویی با بزرگان را بیاموزد. مشفقانه و سهل الفهم. با در نظرگرفتن نقطه ضعف های خواننده، مفاهیم ثقیل و سنگین را به کام مشتاقان شیرین می کند:"گمان من آن است که اگر کسی در این روایات فکر کند و به آنها ایمان داشته باشد، ولو به کمترین درجات ایمان و از جسم سالمی برخوردار باشد؛ لذت خواب چنین کسی را از نماز شب باز نمی دارد. و او راضی نمی شود خود را از این همه فضیلت محروم نماید و با پستی و خسارت و رذائل دیگر که نتیجه ی ترک نماز شب است آلوده کند... شرافت مناجات با خداوند ملک جبار و لذت انس با او و لذت درخشش نور او و کرامت همنشینی با او را به خاطر استراحت چند ساعت از شب از دست بدهد و مرداری به شب و تنبلی به روز گردد ."در اثنای چنین سطور مملو از الهام و شهودیست که گاهی اشک شوق از چشمان مخاطبش باریدن آغاز می کند و زمین سنگی دلش را آماده ی شخم می سازد. در فصول پایانی نیز راجع به شرح "وحدت وجود " از نگاه شخص مولف و تائید آن نکاتی آمده است. ناشر این کتاب با گنجاندن نامه ی مرحوم میزار جواد ملکی تبریزی به علامه ی کمپانی و تعلیقه ی حضرت امام خمینی به این کتاب غنای دیگری بخشیده و آن را از دیگر چاپ ها متمایز ساخته است. اما.. اما شنیدن کی بود مانند خواندن و سیرکردن و غور در این بحر کی بود مانند خواندن.امام خمینی (ره) در مورد این کتاب می فرماید: " از علمای معاصر کتب شیخ جلیل القدر عارف بالله حاج میرزا جواد ملکی تبریزی را مطالعه کن." و همچنین علامه حسن زاده آملی: " تا شنیدم آن جناب را رساله ای در لقا ءالله است برای تحصیل آن بسیار این در و آن در زدم تا به حکم آن که عاقبت جوینده یابنده است؛ آنرا تحصیل کرده با شراشر جان و دلم آن را مطالعه کردم و در حد وسع خودم از آن حظ و لذ بردم.

7- ترجمه متن کامل اسرار الصلوة با ترجمه صادق حسن زاده و علی خلیلی منتشر شده است.

8- ترجمه کامل رساله لقاء الله بانضمام بخش هایی از سه اثر ماندگار منهاج النجاة ملا محسن فیض کاشانی(ره)، رساله لقاء الله امام خمینی(ره) و رساله لقاء الله علامه حسن زاده آملی با ترجمه محمدحسین محمودی گلپایگانی؛

1 . در این ترجمه در حد امکان متن کامل عربی احادیث که در ترجمه های دیگر به جهت اختصار حذف و یا به کتابهای دیگر ارجاع شده، به طور کامل آورده شده است.
2 . با توجه به اینکه متن کتاب شامل مباحث مختلف می باشد، هر کدام از این مباحث تحت عنوان یک بخش دسته بندی و عنوان گذاری شده است.
 .3 نحوه ترجمه به صورتی است که ضمن حفظ زبان فاخر اثر مخاطب عام بتواند به راحتی با آن ارتباط برقرار کرده و مطالب به صورت قابل فهم در اختیارش قرار گیرد.
4 . در این کتاب سعی شده منابع تمامی احادیث به صورت کامل ذکر شود و اگر حدیثی دارای چندین منبع معتبر می باشد، آن منابع نیز همگی ذکر شود.
5- برای استفاده هرچه بیشتر شما خواننده عزیز و کامل تر شدن این کتاب بخش هایی از سه اثر ماندگار منهاج النجاه ملامحسن فیض کاشانی، رساله لقاءالله امام خمینی و رساله لقاءالله علامه حسن زاده آملی ضمیمه این کتاب گردیده است.

9- آداب باطنی و اسرار معنوی نماز: گزیده ای از کتاب آداب الصلوه امام خمینی و اسرار الصلوه آیت الله ملکی تبریزی؛ گردآورده علی شیروانی؛ در این کتاب با استناد به آیات و روایات، آداب باطنی و اسرار معنوی نماز از زبان عارفان ملکی تبریزی و امام خمینی بازگو گردیده است. در فصل نخست کتاب به آداب مشترک در همه عبادات و در فصل دوم آداب مقدمات نماز  و در فصل سوم آداب نماز تبیین شده است.

گفتنی است، علاقه مندان می توانند متن کتابهای لقاءالله و المراقبات را از فایل ضمیمه دریافت کنند./۹۲۵/ ت ۳۰۲/ش