از امتیازهای طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی تا پاسخ به مخالفان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی در مراسم اختتامیه سومین دوره آموزشی طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی به بیان امتیازهای این طرح پرداخت و آن را ایده نوظهوری در علوم انسانی اسلامی عنوان کرد که ابعاد مختلف آن ناشناخته مانده است.

وی با اشاره به تمرکزی که اساتید بر محورهای این طرح پیدا می‌کنند، گفت: برگزاری این دوره دو هفته‌ای فرصت مناسبی است که بخشی از اساتید برجسته کشوری بر این حوزه متمرکز شوند و با دید مخالف یا موافق، اندیشه‌های خود را درباره آن مطرح کنند.

حجت‌الاسلام والمسلمین واعظمی با بیان این‌که تمرکز اساتید نسبت به محورهای مربوطه، ادبیات مربوط به علوم انسانی اسلامی را غنی‌تر می‌کند، بهره بردن از دیدگاه‌های مختلف را دیگر امتیاز این دوره آموزشی برشمرد.

ارائه آرای مختلف در طرح ملی گفتمان نخبگان

وی تأکید کرد: ما در دعوت از اساتید و بعد علمی این گفتمان به دنبال این نبودیم که یک قرائت رسمی از علوم انسانی اسلامی و قرائت واحدی از آن ترویج و بیان شود، بلکه سعی شد از اساتید مختلف و حتی کسانی که با ایده علوم انسانی اسلامی زاویه داشتند در دوره دعوت شود.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی استفاده از اساتید مختلف را سبب تضارب آرا و آشنایی دانشجویان با قرائت‌های مخالف و موافق این دوره دانست و گفت: گفتمان نخبگان آغاز یک جریان دانشی است و لازم است دانشجویان با یک دید بازتری با فضای علوم انسانی اسلامی آشنا شوند.

وی عدم اکتفا به دوران کوتاه چهارده روزه را از دیگر برکات طرح گفتمان برشمرد و افزود: این دوره دو هفته‌ای آغاز یک برنامه چند ساله است که تلاش می‌شود دست کم شصت واحد درسی را در طول این چند سال ارائه کنیم.

کادرسازی هدف اصلی راه‌اندازی طرح گفتمان

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به دوره‌های تکمیلی طرح که در طول سال و دوره تابستانی برگزار می‌شود، خاطرنشان کرد: هدف اصلی راه‌اندازی طرح گفتمان کادرسازی، نیروسازی و کمک در سطح دانشگاه افراد نخبه علوم انسانی بتوانند در عمل اقدام به تولید علم کنند.

وی خاطرنشان کرد: این امر در سال‌های اول امکان‌پذیر نیست اما اعتقاد ما بر این است که اگر کوشش ما به ثمر بنشیند و  دانشجویان در این دوره پنج ساله کمک کنند می‌توانند پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود را در مسأله علوم انسانی اسلامی به رشته تحریر درآورند.

حجت‌الاسلام والمسلمین واعظی ابراز امیدواری کرد که در آینده افرادی در رشته‌های مختلف علوم انسانی تربیت شوند که ضمن اعتقاد و تعهد نسبت به علوم انسانی اسلامی عملا چرخه دانش علوم انسانی اسلامی را به حرکت درآورند و این ایده را در بستر عینیت جامعه محقق کنند.

واکنش‌های منفی به ایده علوم انسانی اسلامی

وی با بیان این‌که ایده علوم انسانی اسلامی با واکنش‌های منفی هم روبه‌رو است و مخالفان در سطح علمی کشور با آن مخالفت می‌کنند، بخشی از علت‌های این مخالفت را به انگیزه‌های سیاسی و غبارآلود بودن فضای تفهمیم و تفاهم نسبت به علوم انسانی عنوان کرد و مدعی شد که مخالفان تصویر روشنی از علوم انسانی اسلامی ندارند.

حجت‌الاسلام والسلمین واعظی اظهار داشت: برخی از مخالفت‌ها و واکنش‌های سلبی و منفی نسبت به علوم انسانی اسلامی به سبب برخی دفاع‌های بد از آن است و برخی مدافعان مسائل را به گونه‌ای طرح می‌کنند که عده‌ای دچار برداشت منفی نسبت به آن می‌شوند.

وی در ادامه با اشاره به افرادی که نسبت به اسلامی سازی علوم انسانی واکنش سلبی و منفی نشان می‌دهند، گفت: آنها معتقدند که ایده علوم انسانی اسلامی مخالفت‌ورزی با غرب است و در واقع یک رویکرد غرب ستیزانه در سیمای علوم انسانی اسلامی جلوه‌گر شده است.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم افزود: مخالفان معتقدند که طرفداران اسلامی‌سازی علوم انسانی به علت غرب‌ستیزی است که علوم انسانی اسلامی را بهانه و ابزاری برای غرب‌ستیزی خود قرار داده‌اند.

وی با بیان این‌که در اعتقاد برخی علم و معرفت غربی و شرقی و اسلامی و غیر اسلامی ندارد و روح ایده علوم انسانی اسلامی مخالفت با علم و معرفت است، گفت: این افراد علوم انسانی اسلامی را مخالفت با معرفت می‌دانند و در واقع با این ایده می‌خواهند علم ستیزی کنند.

حجت‌الاسلام والمسلمین واعظی افزود: برخی ایده علوم انسانی اسلامی را نشان از ایدئولوژی زدگی می‌دانند، یعنی مذهب و دین خصلت ایدئولوژیک دارد و ساحت دین و معرفت بری از ایدئولوژی است و وقتی شما علوم انسانی اسلامی را مطرح می‌کنید می‌خواهید پای ایدئولوژی را به دین باز کنید.

وی یادآور شد: آنها می‌گویند کسانی که ایده علوم انسانی اسلامی را مطرح می‌کنند بین لزوم بومی‌سازی علوم انسانی و لزوم اسلامی‌سازی علوم انسانی خلط می‌کنند و آن چیزی که قابل دفاع است بومی‌سازی علوم انسانی است نه اسلامی‌سازی علوم انسانی.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تصریح کرد: منفی‌ترین واکنش آن است که ایده علوم انسانی اسلامی را نشان از شعارزدگی می‌دانند و معتقدند که اساسا امکان علوم انسانی اسلامی وجود ندارد.

پاسخ به دیدگاه‌های مخالف نسبت به علوم انسانی اسلامی

وی در پاسخ به این پنج واکنش سلبی، گفت: پایه‌های نظری علوم انسانی موجود را از آن جهت که بنیان‌ها و ارکان تکوین مدنیت معاصر غربی می‌دانیم و بنمایه و محتوای بسیاری از نظریه‌ها در حوزه سیاست، اقتصاد و حقوق را مشکل‌دار می‌دانیم قبول نداریم.

حجت‌الاسلام والمسلمین واعظمی تصریح کرد: علوم انسانی غرب به شدت اومانیستی، غیرالهی، غیرمعنوی است و سبب فروپاشی اخلاق و معنویت در جامعه می‌شودع بنابراین با کلیت مدنیت غربی مخالفت می‌کنیم. ما همه علوم انسانی غرب مخالفت نستیم بلکه با کلیت آن مخالفت می‌کنیم.

وی در پاسخ به مخالفت دوم، این تحلیل را ناشی از عدم آگاهی و تعمق در ماهیت علوم انسانی موجود دانست و گفت: نگاه معرفت‌شناسی خاص سبب می‌شود ک عالم علوم اجتماعی چهارچوب تئوریک خاصی را اتخاذ کند مثلا تفسیرگرا و معتقد به عقلانیت انتقادی شود.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی اظهار داشت: منکران علوم انسانی اسلامی مبانی پست‌مدرنی را قبول می‌کنند و معتقدند ماهیت علوم اسلامی با آن مبانی پست‌مدرنیستی متفاوت می‌شود و وقتی پای مبانی اسلامی به میان می‌آید، می‌گویند مبانی اسلامی، معرفت‌شناسی اسلامی و هستی شناسی اسلامی نداریم و میدان را برای حضور در حوزه علوم انسانی می‌گشایند.

وی با بیان این‌که مخالفان به همه رویکردهای فلسفی دیگر خوش‌آمد می‌گویند اما وقتی نوبت به گرایش‌های فلسفه اسلامی و نگرش‌های مبانی اسلامی برای طراحی پارادایم متناسب با خوش تابلوی ورود ممنوع را نصب می‌کنند و می‌گویند اسلامی و غیر اسلامی نداریم، این نوع مخالفت را تحکم، انحصارگرایی و مستبدانه خواند.

بومی‌سازی مقدمه حرکت به سمت علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین واعظمی با اشاره به رویکرد خلط بومی‌سازی با اسلامی‌سازی علوم انسانی گفت: نکته تقدم بومی‌سازی بر علوم انسانی صحیح است، چراکه اگر به فرایند تولید دانش اجتماعی در غرب نگاه کنیم می‌بینیم که مقوله تولید دانش با مقوله حل مسأله گره خورده است.

وی خاطرنشان کرد: هرجا عالمی به دنبال حل مسأله می‌رود و علم تولید می‌شود، آنچه به عنوان علوم انسانی در غرب شکوفا شده است تلاش عالمان آن رشته برای حل مسائل خودشان بوده است و ما هم وقتی از تولید دانش انسانی اسلامی سخن می‌گوییم باید مسأله حل کنیم.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی بر حل مسائل بومی کشور تأکید کرد و افزود: باید ببینیم مسائل ما در حوزه اقتصاد، سیاست، اجتماعی و تعلیم و تربیت مسأله ما چیست و دعوت به بومی‌سازی از این سو دعوت عالمان و دعوت به بومی‌سازی صحیح است اما مساوی علوم انسانی اسلامی نیست.

وی تصریح کرد: ‌ایده علوم انسانی اسلامی این است که مسائل جامعه مبتنی بر مبانی اسلامی و باورداشت‌ها و بنیان‌های انسان‌شناسانه،‌ هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه مقبول آن جامعه حل و تولید شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین واعظی بر عدم حرکت در سایه علوم انسانی سکولار و تولید دانش انسانی متناسب با مبانی اسلامی تأکید کرد و افزود: بومی سازی جای اسلامی‌سازی را نمی‌گیرد اما بومی‌سازی مقدمه و مجرای ضروری حرکت به سمت علوم انسانی اسلامی است./920/پ202/ی