صلح و جهاد از منظر صدرالمتألهین شیرازی بررسی شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، شریف لک زایی در نشست علمی صلح و جهاد از منظر صدرالمتألهین شیرازی که شامگاه چهارشنبه در سالن جلسات مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد با اشاره به تعریف صلح بیان کرد: به طور معمول صلح در مقابل جنگ و حتی ترور تعریف می شود؛ صلح عبارت از فقدان ستیز، آشتی، زیست مسالمت آمیز،  دنیای بدون جنگ و تجاوز است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: گفته می شود سلام به معنای صلح از نام های خداوند است؛ در صورتی صلح دارای معنا است که خصومت، نزاع و منزاعه شکل گرفته باشد به عبارت دیگر صلح با جنگ و ستیز معنا پیدا خواهد کرد و اگر جنگ و ستیزی وجود نداشته باشد از صلح نیز سخنی به میان نخواهد آمد.

وی با بیان این که در صورت عدم قتال، حرب، ستیزه گری، خشونت و اختلاف منجر به ستیز فضای صلح حاکم خواهد بود، اظهار کرد: در برخی منابع صلح ضد فساد تعریف شده است که این سخن درستی است زیرا در صورت عدم صلح، منازعه و جنگ منجر به فساد می شود.

لک زایی خاطرنشان کرد: معیاری که ملاصدرا در کتاب شواهد الربوبیه برای گناهان کبیره بیان می کند چارچوب مناسبی برای تبیین بحث صلح در فلسفه سیاسی متعالیه و ملاصدرا است که سه حوزه فرهنگ و معرفت، امنیت سیاست و اجتماع همچنین حوزه معیشت و اقتصاد را شامل می شود که در زندگی تمامی انسان ها مشاهده می شوند بنابراین با مطرح شدن بحث صلح در فلسفه سیاسی ملاصدرا این سه سطح پوشش داده می شوند.

وی به بحث عدالت اشاره کرد و گفت: در صورت اجرای عدالت در جامعه صلح تحقق پیدا خواهد کرد بنابراین عدالت از جمله مواردی که می تواند صلح را بر قرار کند، عدالت است که ملاصدرا از آن به عنوان سیاست عادلانه یاد می کند؛ اگر عدالت برقرار باشد صلح برقرار است و سه سطح فرهنگ، امنیت و سیاست همچنین معیشت و اقتصاد در سطح مطلوبی تحقق پیدا خواهد کرد و منجر به از بین رفتن منازعات خواهد شد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تصریح بر این که صلح، جنگ و منازعات دارای اصالت نیستند، گفت: از نگاه فلسفه متعالیه نمی توان گفت جنگ یا صلح اصالت دارند بلکه هردو در جامعه عارض می شوند و چنانچه گفته شد اگر منازعه و جنگی نباشد صلح معنا نخواهد داشت.

وی افزود: در فلسفه سیاسی اسلامی راجع به صلح بحث مستقلی وجود ندارد به عبارت دیگر رساله ای در باب صلح از طرف فیلسوفان مسلمان تدوین نشده است همان گونه که در باب عدالت نیز کمتر رساله مستقلی یافت می شود؛ در حوزه حکمت متعالیه نیز رساله مستقلی در زمینه صلح وجود ندارد گرچه به نکات دیگری همانند حدود و آداب جنگ توجه شده است.

لک زایی اضافه کرد: فقدان رساله مستقلی در زمینه صلح به معنای طرفدار خشونت وجنگ بودن فیلسوفان نیست بلکه مسأله صلح و اولویت صلح به قدری آشکار بوده است که تدوین رساله مستقلی در این زمینه احساس نمی شده است چنانچه در باب عدالت نیز این گونه است؛ بنابراین اکثر مباحث صلح استنباطی است اما در حوزه جهاد و جنگ مباحث فراوانی وجود دارد که به دلیل اهمیت، صلح در اولویت است.

وی با اشاره به سخن ملاصدرا در زمینه فلسفه جهاد از کتاب شواهد الربوبیه، اظهار کرد: ملاصدرا در کتاب شواهد الربوبیه به تبیین فلسفه جهاد می پردازد و می گوید جهاد با کفار و نبرد با آنان برای دفع و رفع اموری است که از ناحیه آنان وارد بر اهل حق و ایمان می شود و موجب تشویش اسباب دیانت و معیشت می گردد در حالتی که هر دو امر وسیله وصول به حق اند یعنی اسباب دیانت و معیشت هر دو انسان را به وصال حق نزدیک می کند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: این عبارت دارای دو بخش است که بخش نخست آن عام است یعنی زمانی نبرد با کفار به دلیل رفع اموری است که بر اهل ایمان وارد شده و ممکن است موجب تضعیف ایمان آنها شود و جهاد به آن تعلق می گیرد؛ بخش دوم نیز مشوش شدن اسباب دیانت و معیشت انسان ها یعنی حوزه فرهنگ و اقتصاد است بنابراین تحقق بخشیدن دین و معاش مردم به جهاد مشروعیت می بخشد در واقع از نظر ملاصدرا اگر در این دو مسأله خللی ایجاد شود در وصول انسان به حق اخلال ایجاد خواهد شد چنانچه تصریح می کند دیانت و معیشت وسیله وصول به حق هستند.

وی اضافه کرد: پیامد این سخن ملاصدرا این است که مؤمنانه زیستن و برخورداری از معیشت باید برای اهل حق و ایمان محیا شود یعنی حوزه فرهنگ و اقتصاد باید به صورت دقیق مورد توجه قرار گیرد و خللی در آن وجود نداشته باشد به گونه ای که  می توان برای آن امر جهاد را تجویز کرد./1324/پ۲۰۲/ی