آسیب ها و آفات جدی پیش روی پژوهش های روحانیت

حجت الاسلام محمدصالح مازنی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، به بهانه برگزاری هجدهمین همایش کتاب سال حوزه به وضعیت پژوهش های حوزوی اشاره و عنوان کرد: اگر ما بخواهیم از وضعیت پژوهش در حوزه های علمیه بگوییم نیاز به ممیزی وضعیت پژوهش در حوزه ها داریم، این کار البته با مشارکت انجمن‌های علمی حوزه در بعضی از علوم حوزوی صورت گرفته است و می‌توان از نتایج آن استفاده کرد.

مدیر گروه نیاز سنجی پژوهش حوزه های علمیه افزود: البته در پانزدهمین دوره همایش کتاب سال حوزه کتاب «وضعیت شناسی کتاب سال حوزه» که پیشتر به صورت یک طرح پژوهشی تهیه شده بود رونمایی شد و به نظر می رسد منبع خوبی برای پاسخ به وضعیت پژوهش در حوزه است؛ اما براساس تجربه‌ای که اینجانب در طی چندسال فعالیت پژوهشی دارم منصفانه این است که به این مطلب از دو زاویه پاسخ دهیم.

وی با بیان این که نخست باید وضعیت فعلی را نسبت به گذشته سنجید، خاطرنشان کرد: از این بعد پیشرفت ما بسیار خوب بوده است، فرایندها تاحد زیادی اصلاح شده است، پژوهش ها از فرد محور بودن به رویکرد پژوهش جمعی و گروهی ارتقا پیدا کرده است و تبعاً نتایج آن نیز متقن‌تر خواهد بود.

پژوهش در حوزه تا حد زیادی از انزوا خارج شده است

حجت الاسلام مازنی تأکید کرد: امروز پژوهش در حوزه تا حد زیادی از انزوا خارج شده است و به جای اینکه پژوهش کالای انحصاری جمع معدودی باشد اینک اما به برکت برنامه ریزی های انجام گرفته، پژوهش در حوزه همگانی شده است، تا جایی که می بینیم پژوهش در حوزه های استانی نیز فعال شده که جشنواره های استانی علامه حلی حاکی از این است که پژوهش در استانها نیز زنده است.

وی با ابراز خرسندی از این که امروز طلاب جوان  با مقوله  پژوهش آشنا شده اند، یادآور شد: کارگاه های آموزشی روش تحقیق در مدارس برگزار می‌شود و به برکت امکانات جدید فن آورانه دستیابی به راهکارهای آموزش روش تحقیق رشد کرده است، بنابراین ما نسبت به گذشته پیشرفت داشته‌ایم، اما آیا این پیشرفت مناسب و زینده حوزه است؟

مدیر گروه نیاز سنجی پژوهش حوزه های علمیه با بیان این که پژوهش در حوزه با توجه به موانع و نیز با عنایت به امکانات محدود نمره خوبی می‌گیرد، ابراز داشت: با این حال علی رغم تلاش ها و زحماتی که شده  نتیجه رضایت بخش و زیبنده حوزه نیست، چراکه حوزه باید خیلی جلوتر باشد؛ حوزه بناست نیازهای جامعه جهانی را رفع کند، به همین جهت پژوهش در حوزۀ کنونی نمی‌تواند با دنیای ملتهب، دانایی محور و پیشرو فعلی رقابت کند.

وی افزود: این حوزه از ابعاد مختلف از جمله پژوهش گرفتار روزمرگی پنهان است. با این حوزه  آواربرداری از  ساختمان شبهات و نیازهای  پلاسکویی نیز زمان طولانی می‌خواهد چه برسد مهار یا پیشگیری  و مقاوم سازی در مقابل زلزله هشت ریشتری شبهات در فضای مجازی ، ماهواره ها، نشریات و کتب ضاله.

باید از همین الان به فکر چاره برای پژوهش در حوزه بود

حجت الاسلام مازنی با تصریح بر این که باید از همین الان به فکر چاره برای پژوهش در حوزه بود، تأکید کرد: باید با حفظ ارزش ها و سنت های اصیل حوزه به آینده‌ای درخشان اندیشید؛ البته این امر میسر نمی‌شود مگر با نگریستن به دور دست‌ها، به آینده، به نیازها، با فهم آینده  و سیاست گذاری های واقع بینانه و به دور از قشری نگری و با توزیع  متوازن امکانات به طرح های پژوهشی که این مسأله با توجه به سیستم ها و عملکرد سیتمی در حوزه آموزش، پژوهش و همه ارکان  پیشرفت ممکن می شود.

مدیر گروه نیاز سنجی پژوهش حوزه های علمیه با اشاره به مهم ترین آسیب های پیش روی تحقیقات و پژوهش های حوزوی، اضافه کرد: در بیانات مقام معظم رهبری درباره وضعیت پژوهش در حوزه اشاره شد که «بدون شک یکی از مهم ترین مسائلی که فقدان آن محسوس و جایگاه کاملا متزلزل و ضعیف آن در حوزه های علمیه ما به طور واضحی مشهود است بحث پژوهش و در کنار آن مقوله نوآوری است»؛ این که تعبیر به «فقدان محسوس» شده مقوله نوآوری است.

وی با بیان این که امکانات فن آورانه اگرچه خدمات شگرفی داشته است اما نگرانی‌هایی را هم به همراه آورده است، عنوان کرد: یکی از این نگرانی ها سرعت بخشی به سرقت ادبی است، سرقت ادبی مانع جدی برای پژوهش است که نوآوری را به چالش می‌کشد.

طلاب از کپی کردن مطالب دیگران به نام خود فراری باشند

حجت الاسلام مازنی ادامه داد: یک آقایی در گذشته کارش این بود که مطالب را از کتاب های مختلف جمع آوری می‌کرد و بعد مطالب جمع آوری شده را به نام خود منتشر می‌کرد و ایشان در یک تعبیر طنز آمیز می‌گفت من کارم این است که چاپی را تبدیل به خطی می‌کنم و بعد خطی را تبدیل به چاپی می‌کنم؛ الان هم عده‌ای در سطح دنیا اساساً با کتاب و کتاب خانه میانه‌ای ندارند و کارشان این است که با کلید‌های ctri+c جملات را از سایت های معتبر و غیر معتبر بر می‌دارند و با کلید‌هایctri+v   هم  در یک صفحه‌ای دیگر ذخیره می‌کنند و در نهایت به نام خود منتشر می‌کنند که این پژوهشگران آماتور خودشان را فریب می‌دهند. هیچ وقت هم یاد نمی‌گیرند.

وی با بیان این که عده‌ای دیگر از پژوهشگران در سرقت ادبی حرفه‌ای هستند، گفت: این اشخاص با گروه نخست اندکی تفاوت دارند چون اسم و رسم دارند همین کار را با نوعی مهارت و البته با اندکی هم حذف و اضافه انجام می‌دهند که این هم آسیبی دیگر است.

امکانات مادی و معنوی در اختیار طلاب پژوهشگر قرار نمی گیرد

مدیر گروه نیاز سنجی پژوهش حوزه های علمیه تأکید کرد: یکی دیگر از آسیب ها هم این است که امکانات مادی و معنوی مناسب در اختیار پژوهشگر قرار نمی‌گیرد و پژوهش در حوزه نیز ارزان است؛ این ارزانی به دو معنی است یکی اینکه پژوهشگران حوزوی نه تنها پول محور نیستند بلکه کیفیت کارشان نسبت به هزینه و اعتبارات تخصیص یافته بسیار کیفی و قابل دفاع است؛ اما از بعد دیگر ارزانی به این معنی است که  اعتبارات پژوهشی برای انجام پروژه ها بسیار اندک و با حجم فعالیت های پژوهشی سازگاری ندارد، این مشکل جدی است و باعث می‌شود که  رغبت  برای پژوهش کم شود.

وی در ادامه با بیان این که حوزه به عنوان مادر نظام و تأمین کننده نیازهای تا حدودی توانسته است در پژوهش ها و تولیدات علمی خود به مقوله نیازهای حاکمیت توجه کند، خاطرنشان ساخت: حوزه در این بخش پیشرو است، همچنانکه بنده با توجه به مسؤولیتی که دارم تاکنون هشت سند از اولویت های پژوهشی منتشر شده است که در همه این اسناد به نیازهای نظام توجه شده و از دستگاههای علمی و اجرایی کشور نیز استعلام شده است.

وی میزان همکاری نهادهای پژوهشی را با دستگاه های نظام خوب ارزیابی و تصریح کرد: انتظار می رود این همکاری متقابل و به نحو مطلوبی ادامه یابد؛ بنده در گذشته نیز گفتم که اجرای پروژه های نیازسنجی پژوهشی که شناسایی نیازهای دارای اولویت به منظور حل مسائل است نیاز به مشارکت همه ارکان و دستگاههای ذی نفع و ذی نفوذ و ذی صلاح دارد؛ امروز نیز همان حرف را تکرار می‌کنم که باید همکاری دستگاه های نظام با ما ادامه یابد تا بتوانیم به نتایج مطلوبی دست یابیم./1330/ت301/ج