آزادی وصف و شأن عقل است/ تحول در علوم انسانی نیازمند پشتکار نخبگان است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سید حمید طالب زاده در دومین دوره گفتمان نخبگان علوم انسانی که در دهکده فرهنگی تحقیقاتی وسف قم برگزار شد با بیان اینکه اگر گفته می شود علوم انسانی مدرن یا جدید به این معنا نیست که قبل از علوم انسانی مدرن ما علوم انسانی دیگری داشته ایم اظهار کرد:ما باید بدانیم که این علوم جدید ناسخ آن علوم هستند و به جای آن علوم انسانی قرار گرفته اند بلکه این وصف مدرن ، وصف توضیحی می باشد و بیان می کند که علوم انسانی عموما متصف به مدرن هستند.

وی با بیان اینکه  ما نباید تصور کنیم که علوم نظری گذشته همانند فلسفه و کلام و تفسیر و فقه و اخلاق و علوم دیگر نیز علوم انسانی هستند، بیان کرد: علوم انسانی صرفا در دوره مدرن پدید آمده و امکان اش در دوره مدرن بوده و آن علوم ، علوم اسلامی هستند علم تفسیر و کلام علم اسلامی است فلسفه، متصف به اسلامی می باشد و به آن فلسفه اسلامی می گوییم.

دبیر شورای تحول شورای علوم انسانی ادامه داد: حتی اگر این علوم  در دین دیگری هم شکل گرفته باشد باز هم به آن دین نسبت دارد و به آن فلسفه یهودی یا فلسفه مسیحی گفته خواهد شد، اینها به عنوان علوم انسانی مطرح نیستند پس اگر گفته می شود ماهیت علوم اسلامی مدرن، این مدرن وصف توضیحی است.

وی با بیان اینکه به عنوان نمونه افلاطون آن گاه که از عقل سخن می گوید عقل را با مفهوم آزادی توضیح می دهد از نظر وی شان عقل، آزادی است و عقل با گسست و با نفی عقل می شود ، افزود: افلاطون باطن اشیاء را مورد توجه قرار می دهد و اینکه انسان از غار و شعله ها به خورشید می رسد و در پرتو خورشید اشیاء را مطالعه می کند این خورشید عقل است و انسان با نفی و آزادی از ظاهر عبور می کند و به باطن برسد و این همان آزادی است.

طالب زاده با بیان اینکه آزادی وصف و شأن عقل است پس زمانی که سخن از آزادی می شود یعنی انسان آزاد ابتدا آزادی خود را با نفی اعلام می کند و خود را از اسارت بیرون می آورد، اظهار کرد: انسان لحظه ای آزادی خود را اعلام می کند که چیزی را نفی می کند و به این می گویند آزادی، وقتی ظاهر می شود که تصمیم می گیرد تصمیم مستلزم آزادی است و بدون تصمیم که انتخاب صورت نمی گیرد.

وی با بیان اینکه آزادی با ترک کردن می آید انسان خود را کر می کند یعنی نسبت به همه طرق دیگر که در پیش روی اوست کر می شود آنها را نمی شنود پس با کر کردن و نشنیدن آزادی می آید، اظهار کرد: ابن سینا برای توضیح عقل از سلب سخن می گوید وی در مثال اسب که می گوید اول به اسب توجه می کنید از کالبدش صرف نظر می کنی و به صورت خیالی می اندیشی تصور می کنی اما این هیات به نحو جزئی ظاهر می شود و از جزئیات آن صرف نظر می کنی بعد به مفهوم اسب می رسید.

دبیر شورای تحول علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه عقل این است که آزادی و ضرورت با هم رخ می دهد، تصریح کرد:  عقل می گسلد نه اینکه یله شود پس آزادی به ضرورت می رسد.

وی ادامه داد: قانون الهی عین مشیت و اراده است پس آن طرف هم آزادی هست ، مگر ما وجه قانونی را نمی بینیم، وجه ملکوتی است پس مشیت و اراده به ضرورت استو از یک طرف خدا ارا ده می کند ضرورت تولید می شود، پس اراده و ضرورت با هم ممزوج هستند خداوند.

طالب زاده  با بیان اینکه  اگر انسانی در هر ماهیتی اراده حق را مشاهده کند، از مقام فرق و تفرق و از سرگردانی میان اشیاء نجات پیدا می کند و به توحید افعالی خواهد رسید، افزود: انسان در این صورت همه چیز را مشیت حق می بیند و آن زمان اگر آگاه  همانند این است که به مشیت حق آگاهشده است.

وی گفت: امام صادق(ع)  فرمود همانا دل های ما اهل بیت(ع) ظروف مشیت حق است یعنی ما فقط مشیت حق را دریافت می کنیم.
 

این استاد دانشگاه  با بیان اینکه عقل در دوره مدرن آزادی می شود، تصریح کرد: اگر عقل در کنه خود آزادی است پس امر ضروری را پدید می آورد پس به مقام کنه می رسد پس اگر عقل شد آزادی همان مقام را پیدا می کند یعنی به مقام کنه خوب خواهد رسید.

طالب زاده دربخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه اگر این عقلی که آزادی است و خودش را در جهان محقق می کند و تمام آن امور را اعتبار می کند تمام اشیاء را شکل می دهد، خاطرنشان کرد:  علوم طبیعی پدید می آیند و منجر به تکنولوژی و تکنیک می شود و تکنولوژی و تکنیک از بطن این علوم شکل می گیرد حالا اگر همین عقل همین رفتار خودش را مشاهده کند آزادی خودش را مشاهده کند.

وی  ادامه داد: ما در شرایطی هستیم که در «باورها» زندگی می کنیم، علوم انسانی مرتب در حال تغییر هستند و مرتب خود را در بحران شکل می دهد و بازسازی می کنند از این رو از علوم انسانی به تاریخی تعبیر می شود.

دبیر شورای تحول علوم انسانی گفت: «دیل تای» می گوید امکان ندارد علم انسانی ،غیر تاریخی باشد او متوجه این مسائل است می بیند چگونه انسان در بستر تاریخ ع خودآگاه می شود این علوم انسانی یعنی علومی که آن شان و حقیقت آزادی را در پهنه تاریخ به تفضیل در می آورد و انسان را نسبت به این وضع خودآگاه می کند.

وی با بیان اینکه این علوم را می گویند علوم انسانی نه علوم انسان، بیان کرد: این ها علوم انسان را به شان خود که آزادی است آگاه می نماید و در آن به تفضیل، مسائل را بیان می کند، آن چه که در دین مطرح می شود علم انسان است  و علم انسان یعنی اینکه انسان چه موجودی است چه مبداء و چه مقصدی دارد و برای چه به این عالم آمده است .

طالب زاده با بیان اینکه در علم انسان باید مشخص شود که  غایت اش از حیات چیست و چه کاری کند که شأن انسانی او باشد و بایدها و نبایدهایش کجاست، بیان کرد: ما اگر اخلاق و عرفان داریم، عرفان به این معنا می پردازد که حقیقت انسان طلوع کند از اهواء نفس بیرون بیاید اما در علوم انسانی حقیقت انسان مطرح نیست، انسان آمده که رذیلت را کنار بگذارد و به فضیلت آراسته شود اما در علوم انسانی مدار آزادی بشر است و رذایل و فضایل نیست.

وی با بیان اینکه  اگر بخواهیم تحولی در علوم انسانی پدید بیاوریم باید در این معانی رسوخ کنیم و باید ببینیم چه راه هایی پیش روی ماست تا بتوانیم در آن چه که موجود است تحول به وجود بیاوریم ، افزود: این امر مهم وظیفه  شما دانشجویان است و این کار مهم نیازمند یک تحقیق و پروژه طولانی مدت است که باید نسل جوان و علاقه مند به علوم انسانی که واقعا با همه وجود در این مسیر قدم می گذارند بیاید و این راه ها را باز کنند که ما در عین حال که از مزایای این علوم بهره مند شویم آن هویت معنوی و متعالی انسان هم در مرکز و کانون توجه خودمان قرار دهیم امید است.

دبیر شورای تحول علوم انسانی با اشاره به نقش دانشجویان ممتاز در عرصه تحول در علوم انسانی، تصریح کرد:  شما نخبگان در آینده محققان واقعیمی شوید و باید درس بخوانید، شما را باید فقط در کتابخانه پیدا کرد  وهر کس بخواهد سراغ شما را بگیرد باید بگویند در کتابخانه است نه در پارک و سینما  و در حال حاضر فرصت این ها نیست.

وی ادامه داد: ما وقت تفریح نداریم و وقت کار شبانه روزی است ، لایب نیتس فیلسوف بزرگ آلمانی در قرن 17 وقتی پشت میز کار خود می نشست مدت 72 ساعت در آن محل حضور داشت تا جایی که از پا می افتاد، این ها این گونه کار کردند و موفقیت های آن ها مفت به دست نیامده و با رنج فراوان حاصل شده است، اگر می خواهیم "ما" شویم باید این گونه کار کنیم پس هیچ گاه برای معدل و کار و رو کم کردن و پاس کردن واحد، درس نخوانید و برای حقیقت درس بخوانید تا جوانه بزند آن چه می خواهید.

لازم به ذکر است دومین دوره گفتمان نخبگان علوم انسانی کشور با حضور بیش از ۳۵۰ دانشجو در دهکده تفریحی تحقیقاتی وسف برگزار خواهد شد./پ202/س