فلسفه جعل حج در آیینه روایات

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی تخصصی «حج شط همیشه جاری» با موضوع حج و معرفت عصر روز گذشته با حضور جمعی از اساتید حوزه در سالن جلسات سازمان حج و زیارت استان قم برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین سید کاظم طباطبایی در این نشست با بیان فلسفه حج در روایات اسلامی ابراز داشت: روایاتی که در باب فلسفه حج مطرح شده است یا آثار آن را بیان کرده است و یا با نگاه تفسیری به آیات قرآن در صدد تبین مصادیق آن آثار است، برخی روایات نیز سعی کرده اند حکمت های دیگری غیر از آیات قرآن بیان کنند و دسته ای هم به آثار فردی و اجتماعی و دنیوی و اخروی این فریضه توجه کردند.

مهمترین روایات بیان کننده فلسفه حج

رییس دانشکده علوم و معارف حدیث دانشگاه قرآن و حدیث قم افزود: مهمترین روایاتی که فلسفه حج را بیان کرده اند، دو روایت بلند است که یکی روایت هشام بن حکم از امام صادق(ع) و دیگری روایت علل الشرایع است که محمد بن سنان از امام رضا(ع) نقل کرده است؛ نخست در تأویل آیه«ليشهدوا منافع لهم ويذكروا اسم الله في أيام معلومات على ما رزقهم من بهيمة الأنعام» در روایاتی از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) این منفعت تفسیر شده است؛ به این صورت که گفته اند علت و فلسفه جعل حج عفو و آمرزش است که در این آیه از آن تعبیر به منفعت شده است و روایت دیگری نیز از امام صادق(ع) در این زمینه داریم که شیعیان با انجام فریضه حج غفران الهی را برای خود در پی می آورند و همچنین در روایت دیگری مقصود از منفعت در حج را خیر دنیا و آخرت تعبیر کرده است.

وی با اشاره به فلسفه دیگر جعل حج یادآور شد: در همان آیه اشاره به «ذکر» شده است و این هم در روایاتی مورد اشاره قرار گرتفه است که از جمله آن روایت نبوی است که در منابع اهل سنت آمده است که حضرت فرمود: «واحب شدن طواف، سعی صفا و مروه و رمی جمرات برای اقامه ذکر و یاد خدا است».

حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی عنوان کرد: در روایات علوی فلسفه جعل حج اختبار، آزمایش و ابتلاء مومنان بیان شده است؛ در روایت مشهور نهج البلاغه امیرمؤمنان می فرماید: «حج علامتی برای تواضع انسان در برابر عظمت خدا است و او همه را مأمور کرده است که به حج بیایند و از این راه آن ها را آزمایش و امتحان کند و همچنین این فلسفه در روایت معروف ابن ابی العوجاء و علل الشرایع نیز آمده است.

حج نماد تواضع بندگان است

وی با بیان این که در برخی روایات حج نماد تواضع بندگان عنوان شده است، خاطرنشان کرد: در همان خطبه معروف نهج البلاغه به این مطلب اشاره کردیم که حج برای تواضع در برابر خدا و دوری کردن از تکبر، ریا و گردنکشی است که البته این موضوع در روایت محمد بن سنان نیز اشاره شده است.

رییس دانشکده علوم و معارف حدیث دانشگاه قرآن و حدیث قم تصریح کرد: حج جلوه بخشی به دین و تجلی آن است؛ امیرمؤمنان می فرماید: «حج تسمیه ای برای دین است»؛ وقتی ایشان تجلی و تمسیه را بیان می کند به این دلیل است که جلوه بخشی سبب تقویت هم می شود و این دو با هم هم پوشانی دارند و در روایت دیگری می خوانیم که خداوند حج را برای اسلام نماد قرار داده است.

وی با اشاره به فلسفه های دیگر جعل حج که در روایات به آن اشاره شده است، عنوان کرد: در روایت هشام بیان می کند که حج برای پرورش فضائل اخلاقی  و زدودن رذائل اخلاقی جعل شده است، حضور و دیدن چهره به چهره، داد و ستد اقتصادی، آگاهی و فهم سیره و تاریخ پیامبر از دیگر فلسفه های جعل حج در روایات است./1330/پ202/ی