علامه حلی امام علما و آیت‌الله فی‌العالمین/ مبتکر راه‌اندازی مدرسه علمیه سیار
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین کاظم صدیقی، امام جمعه موقت تهران در برنامه ضیافت شبکه قرآن سیما درباره علامه حلی(ره) خاطرنشان کرد: با قاطعیت می گوییم که هیچ مکتبی و مسلکی نظیر علمای اسلام را ندارند؛ علمای اسلام، ابتدا خودشان مسیر اسلام را رفته اند، سپس مردم را به این راه دعوت کردند.
امام جمعه موقت تهران با بی نظیر خواندن علامه حلی اظهار داشت: در میان علما، علامه حلی(ره) امام علما و آیت الله فی العالمین است و نظیر ندارد؛ خداوند متعال مجموعه ای از شرایط را برای علامه حلی فراهم کرد تا آیت الله فی العالمین شد؛ در اصطلاحاتی که برای علما به کار می رود، وقتی محقق(محقق مطلق) گفته می شود، منظور دایی علامه حلی(ره) است و هنگامی که علامه مطلق گفته می شود، مراد حسن بن یوسف علامه حلی(ره) است.
وی ضمن بیان معرفی استادان علامه حلی(ره) تصریح کرد: شیخ یوسف سدید الدین (پدرش)، محقق حلی، نجیب الدین یحیی بن سعید حلی، سید علی بن طاووس(مشهور به بن طاووس)، سید احمد بن طاووس بهاءالدین اربلی، برهان الدین نسفی، نجم الدین کاتب قزوینی از اساتید این عالم به شمار می رود.
رسیدن علامه حلی به درجه اجتهاد مطلق قبل از سن بلوغ
حجت الاسلام والمسلمین صدیقی با اشاره به استعداد فوق العاده علامه حلی(ره) گفت: آن نبوغ و استعدادی که خدا به علامه حلی(ره) داده بود، مقدمات را در محضر پدرشان آموختند و از دایی شان استفاده ها کردند؛ ایشان به سن بلوغ نرسیده بودند، اما مجتهد مطلق بود که عده ای که او را شناخته بودند، منتظر بودند که ایشان بالغ شود تا از وی تقلید کنند.
امام جمعه موقت تهران یادآور شد: شخصیتی است از روز اول بلوغ صاحب نظر و فقیه و دین شناسی بوده که دین مداری بر اساس معرفت شخصی خودش بوده که خدا به او داده بود؛ این از امتیازات خاصی است که دو سه نفر از بزرگان بودند که قبل از بلوغشان به درجه عالی اجتهاد مطلق رسیده باشند.
وی درباره تسلط علامه حلی(ره) به علوم مختلف خاطرنشان کرد: امتیاز دیگر علامه حلی(ره)، مربوطه به آثار و تألیفات و مراتب احاطه ایشان در فقه، اصول، فلسفه، کلام، هیأت، ریاضیات، منطق، ادبیات، ادعیه و مسائل باطنی است؛ به هر جبهه ای که قدم گذاشته، چشمه ای بوده که جوشیده است و در تمام این علوم شاخص و سرآمد است و نظیر ندارد.
قدرت مناظره و تأییدات غیبی بی نظیر علامه حلی/شیعه شدن سلطان محمد خدابنده توسط علامه حلی
حجت الاسلام والمسلمین صدیقی به قدرت مناظره علامه حلی(ره) اشاره و اظهار داشت: حاصل خواجه نصیر و بوعلی سینا، علامه حلی(ره) است؛ با هر عالمی و در هر فنی مناظره کرده، همیشه غالب و فاتح بوده و در هیچ جبهه ای بدون شکار نبوده است؛ قدرت مناظره اش متکی بر کثرت و وسعت اطلاعات و تأییدات غیبی که شامل حالشان بوده که نهایتا همین برجستگی و نورانیت بوده که ایشان را سلطان محمد خدابنده او را از حله به ایران دعوت می کند.
امام جمعه موقت تهران به داستان شیعه شدن سلطان خدابنده توسط علامه حلی(ره) تصریح کرد: سلطان محمدخدابنده، زن مورد علاقه خویش را در یک مجلس سه طلاقه می‌کند و سپس پشیمان می‌گردد ولی تمام علمای اهل سنت می‌گویند بدون محلل رجوع جایز نیست؛؛ شخصی که شیعه بوده به سلطان خبر می‌دهد که عالمی در حله این عقد را باطل می‌داند؛ علمای اهل سنت با تحقیر علامه، او را بی عقل می شمارند، اما سلطان بیشتر تشویق به ملاقات او می‌شود؛ مجلسی ترتیب داده می‌شود و هنگام حضور علامه در مجلس وقایعی رخ می‌دهد که سلطان متوجه حقانیت مذهب شیعه می‌شود و بعد از مناظرات علامه با علمای اهل سنت، سلطان محمد خدابنده شیعه می‌شود.
وی درباره برخی از ثمرات شیعه شدن سلطان محمد خدابنده اشاره کرد و گفت: سلطان محمد خدابنده با شیعه شدنش سکه هایی که قبلا به نام دیگران بود را جمع کرد، و به نام امیرمؤمنان سکه زد؛ نکته ای درباره علامه حلی(ره) در فرهنگ سازی این مملکت، تأسیس مدرسه ای در سلطانیه بود که 600 استاد در آنجا تدریس می کردند.
راه اندازی مدرسه علمیه سیار از ابتکارات علامه حلی بود
حجت الاسلام والمسلمین صدیقی با اشاره به تدریس سیار علامه حلی در سراسر کشور یادآور شد: ایشان با سلطان به همه شهرهای ایران راه می افتاد و با قدرت علمی و نفوذ کلامش، بساط بحث و مناظره و رفع شبهات را بر قرار می کرد؛ تشیع تحمیل نبود، بلکه چشمه ای بود که تمام فطرت های تشنه را ارضا و سیراب کرد؛ علامه حلی(ره) مدرسه سیاری به راه انداخت، یعنی وقتی که با هم می رفتند، مدرسه اش دایر بود و شاگردانش بودند و درس و بحث و تألیف و تدریس همراه این سفرها بود؛ این شاید از ابتکارات علامه حلی است که علم و تعلم را به همراه خود به اقصی نقاط ببرد.
امام جمعه موقت تهران ضمن بیان آثار و تألیفات علامه حلی(ره) خاطرنشان کرد: این عالم شاگردانی را همانند خود پرورش داد که در رأس آنها فخرالمحققین، آقازاده ایشان بود؛ صاحب اعیان الشیعه می گوید که من تا 95 کتاب را از علامه حلی دیده ام، اما هر کتابی که ایشان نوشته، خود چندین کتاب است؛ کتاب های مهم فقهی ایشان منتهی المطلب، تحریر الاحکام، تذکرة الفقها، مختلف الشیعه، تبصرة المتعلمین، ارشاد الاذهان است؛ البته مراجع و بزرگان تا به امروز از کتاب های علامه حلی(ره) بهره مند هستند.
وی اظهار داشت: از توفیقات این عالم، زهد ایشان است که خدا به او روح آخرت گرا و توحیدی داده بود و همچنین قضیه تشرفشان و دفنشان در کنار مرقد حضرت علی(ع) است.
حجت الاسلام والمسلمین صدیقی به خواب علامه حلی(ره) و یاری امام زمان(عج) اشاره و تصریح کرد: شیخ عباس قمی در کتاب فواید الرضویه از قاضی نورالله شوشتری نقل کرده اند که علامه حلی(ره) استادی داشته که کتابی در رد شیعه نوشته بوده و اجازه استنساخ هم نمی داد که دیگران بتوانند پاسخی به این کتاب بنویسند و هر کجا که می رفت این کتاب را با خود می برد و در طعن(سرزنش و کنایه زدن) به شیعه مطالبی را از این کتاب نقل می کرد؛ علامه حلی شاگردی این مُلای سنی را هم کرده بود و رابطه عاطفی بین این دو عالم بوده و علامه حلی(ره) از این فرد درخواست می کند این کتاب را به من به ودیعت بدهید و او قبول نمی کند و علامه و پافشاری کند و استادش قبول می کند که این کتاب را یک شب به امانت در اختیار او بگذارد؛ علامه حلی(ره) همین را هم غنیمت می شمارد و این کتاب را به منزل می آورد، اما خواب بر او سنگینی می کند و وجود مبارک امام زمان(عج) را می بیند؛ آن حضرت به او می فرمایند که این را به من واگذار کن و وقتی بیدار می شود، می بیند که نسخه کتاب آماده است.
تشرف علامه حلی خدمت حضرت ولی عصر
امام جمعه موقت تهران به تشرف علامه حلی(ره) خدمت حضرت ولی عصر(ع) پرداخت و گفت: مرحوم علامه حلی(ره) در مسیر حله مسأله ای فقهی فکر او را درگیر کرده بوده که وجود مبارک امام زمان(عج) در آنجا حاضر می شوند، اما علامه حلی(ره) امام زمان(عج) را نمی شناسد؛ آن حضرت می گویند علامه به چه چیزی فکر می کنی؟ و نظر علامه را درباره فلان مسأله فقهی که فکر او را درگیر کرده بوده می پرسند که علامه دلایل خود را ذکر می کند؛ حضرت مهدی(عج) می فرمایند که در اینجا حدیث است؛ پس از آنکه علامه منبع حدیث را می خواهند، آن حضرت می فرمایند در کتاب تهذیب آمده است؛ علامه می گوید کتاب تهذیب سفره نان من است و در خانه من است، اما چنین مطلبی در آن نیست؛ آدرس دقیقش را آن حضرت می فرمایند.
وی افزود: در حین گفت و گو، شلاقی که در دستان علامه حلی بوده و با آن اسبش را می رانده، بر زمین می افتد؛ او می خواسته از اسب پیاده شود که امام زمان(عج) اجازه نمی دهند و خودشان شلاق را بر می دارند و در دستان علامه می گذارند؛ علامه می گوید که در زمان غیبت کسی می تواند خدمت امام عصر(عج) برسد و آن حضرت را زیارت کند؟ آن حضرت می فرمایند چطور نمی شود، در حالی که دستانش در دستان شما است؛ این را می فرمایند و از جلوی چشمان علامه غایب می شوند.
در این برنامه، حجت الاسلام والمسلمین کاظم صدیقی، امام جمعه موقت تهران و همچنین پخش مستندی از زندگی آن عالم و سخنانی از علما و بزرگان به زندگی نامه و شخصیت این عالم پرداخته شد که در ادامه به بخشی از این مطالب اشاره می کنیم:
او در سال ۶۴۸ قمری در شهر حله عراق به دنیا آمد؛ پدرش یوسف بن مطهر از متکلمان و عالمان علم اصول در حله بود؛ او چند سال بیشتر نداشت که با راهنمایی پدرش برای یادگیری قرآن به مکتب رفت و خواندن و نوشتن را در مکتب آموخت؛ سپس مقدمات و ادبیات عرب و علوم فقه، اصول فقه، حدیث و کلام را نزد پدرش و دایی‌اش محقق حلی آموخت؛ او در ادامه، علوم منطق، فلسفه و هیأت را نزد اساتید دیگر، به‌ویژه خواجه نصیر الدین طوسی فراگرفت و قبل از رسیدن به سن بلوغ به درجه اجتهاد رسید.
علامه حلی به سبب کسب فضیلت‌های بسیار در سن کم در نزد خانواده و دانشمندان به جمال الدین مشهور شد؛ این عالم نخستین کسی بود که به علت فضل و دانش بسیارش با لقب آیت الله خوانده شد؛ حضور او در ایران و در دربار سلطان محمد خدا بنده نقش مؤثری در رواج مذهب شیعه در ایران داشته است.
علامه حلی در علوم مختلفی چون فقه، اصول فقه، کلام، حدیث، تفسیر، رجال، فلسفه و منطق آثار بسیاری تألیف کرده است. درباره تعداد این تألیفات اختلاف است؛ از آثار معروف علامه حلی می‌توان به مختلف الشیعه و تذکره الفقهاء در علم فقه، کشف المراد، باب حادی عشر و منهاج الکرامه در علم کلام، خلاصه الاقوال در علم رجال اشاره کرد.
علامه دو كتاب در اصول عقايد شيعه به نام‌های نهج الحق و کشف الصدق و نیز منهاج الکرامه را تالیف نموده و به رسم تحفه به پیشگاه اولجایتو برد.
علامه حلی پس از مرگ سلطان محمد خدابنده در سال ۷۱۶ قمری به شهر حله بازگشت و حوزه حله را دایر می کند و از کسانی است که وقتی حله را اشباع شده می بیند، به نجف بر می گردد و یکی از اثرگذاران حوزه علمیه نجف بود که دوباره رونق جدیدی به این حوزه می دهد.
وی سرانجام ۲۱ محرم ۷۲۶ قمری در سن ۷۸ سالگی، در شهر حله وفات یافت و در حرم امام علی(ع) به خاک سپرده شد./822/پ201/ی