اجتهاد در دوازده سالگی و مرجعیت در سی سالگی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام سید حسین بحرالعلوم میردامادی، از نوادگان علامه سید محمدمهدی بحرالعلوم(ره) امشب در برنامه ضیافت شبکه قرآن سیما خاطرنشان کرد: علامه بحرالعلوم از نوادگان دختری مرحوم علامه مجلسی اول هستند؛ مرحوم مجلسی دوم یعنی شیخ محمدباقر مجلسی(ره) دایی مادری علامه بحرالعلوم هستند.

نوه علامه بحرالعلوم به رویای صادقه پدر این عالم اشاره و اظهار داشت: محدث قمی در کتاب فوائد الرضویه نقل می کند که پدر علامه بحرالعوم می گوید امام هشتم(ع) را در خواب دیدم كه شمع بزرگی را به شاگردش محمدبن اسماعیل بن بزیع(از اصحاب امام هفتم، هشتم و نهم) می دهد و می گوید بر پشت بامی بروید و شمعی را روشن کنید؛ این فرد شمعی را بر پشت بام خانه پدر علامه بحرالعلوم روشن می کند؛ پدر این عالم می گوید که دیدم ناگهان نور آن شمع تا آسمان بالا رفت و همان لحظه به دلم افتاد که خدا این فرزندی که به من می دهد، شمعی است که در آینده خورشیدی خواهد شد و شمع دل افروز آسمان علم و عمل می شود.

اجتهاد در دوازده سالگی و مرجعیت در سی سالگی

وی درباره به مرجعیت رسیدن این عالم در سنین جوانی پرداخت و تصریح کرد: این عالم، در دوران کودکی برای کسب معارف دینی در محضر والدشان بودند و تا سن دوازده سالگی به اجتهاد می رسند؛ در عالم اثبات در 20 سالگی به حدی می رسد که ظهورش توسط مرحوم وحید بهبهانی است؛ وحید بهبهانی تمام احتیاطات را بعد از خود این علامه بحرالعلوم ارجاع می دهد؛ در سن 30 سالگی به مرجعیت تامه بعد از استادش مرحوم بهبهانی می رسد.

حجت الاسلام بحرالعلوم میردامادی با اشاره به استادان علامه بحرالعلوم گفت: علامه دَروغی نجفی، شیخ یوسف بحرانی، شیخ مهدی فتونی نباطی معروف به عاملی، میرزا مهدی خراسانی اصفهانی، سید حسین خوانساری، وحید بهبهانی و سید قطب الدین نیریزی از اساتید این عالم به شمار می روند.

نوه علامه بحرالعلوم به کلام استاد سید بحرالعوم درباره این عالم اشاره کرد و یادآور شد: استاد ایشان سید حسین خوانساری او را مجتهد در اصول و فروع می دانست و می فرماید شما مقتضای عام و خاصی هستی و شما نظیر نخواهی داشت و در معقول، ابن سینا و در منقولات، محقق حلی و علامه حلی و در کلام سید مرتضی علم الهدی را برای من تداعی می کنی و وقتی قرآن را برای من تفسیر می کنی، آن لحظه را تداعی می کنی که انگار قرآن بر تو نازل شده است.

تحت الحنک کاشف الغطا تمیز کننده کفش بحرالعلوم

وی به تواضع علامه کاشف الغطا در برابر سید بحرالعلوم پرداخت و خاطرنشان کرد: کاشف الغطا از شاگردان برجسته علامه بحرالعلوم بوده و بین این استاد و شاگرد یک تواضعی بوده که کاشف الغطا با تحت الحنک عمامه اش کفش سید بحرالعلوم را پاک می کند؛ این عالم به کاشف الغطا می گوید چرا چنین می کنی؟ می گوید کسی که به مقامی رسیده که وجود مقدس امام زمان(عج) او را انتخاب کرده و دستان ولی عصر(عج) بر شانه این شخص آمده، اگر بخواهیم به این مقامات معنوی احترام کنم، راهی جز این ندارم.

حجت الاسلام بحرالعلوم میردامادی افزود: یکی از طلاب به آیت الله سید عبدالکریم کشمیری درباره علت این قضیه پرسید که این عالم فرمودند که پدرم نقل کرد مرحوم کاشف الغطا برای این کارش به این روایت استناد کرد که امام صادق(ع) فرمودند مؤمن و عالم ربانی که جامع بین معقول و منقول باشد، به مقامی می رسد که مردم به سوی خدا نزدیک نمی شوند، مگر به خاک قدم های او؛ سید بحرالعلوم این عظمت را بین اساتید و شاگردان خود داشت.

علامه بحرالعلوم پرورش دهنده عالمان دین

نوه علامه بحرالعلوم تصریح کرد: شاگردان این عالم عبارت از سید جواد عاملی(صاحب مفتاح الکرامه)، ملا احمد نراقی، علامه سید محمد باقر حجت الاسلام شفتی، شیخ محمد ابراهیم کلباسی، شیخ ابوعلی حائری(صاحب منتهی المقال) و سید عبدالله شُبَّر بودند.

وی به داستانی درباره شاگرد علامه بحرالعلوم اشاره کرد و گفت: علامه نجفی عاملی می فرمایند که استاد ما با عصبابیت درب خانه ما را زد و وارد شد، این در حالی بود که ما سید را شخصی عصبانی نمی دیدیم؛ علت را جویا شدم، گفت این غذاها را بردار و بر درب خانه همسایه هایت ببر؛ گفتند که ایشان چند شب است که غذا ندارد؛ گفتم که من خبر نداشتم؛ این عالم گفت می دانم که خبر نداشتی، اگر خبر داشتی و انجام وظیفه نمی کردی و همسایه خود از گرسنگی نجات نمی دادی که یهودی بودی؛ اما این عذر او قابل پذیرش نیست، چرا از احوال همسایه ات خبر نداشتی؟ علامه نجفی عاملی غذا را به درب خانه همسایه اش می برد و صاحب خانه به او می گوید تا نگویی که این غذا را از کجا آوردی نمی خورم، تو عرب هستی و این غذا طبخ ایرانی ها است؛ می گوید به سید بگو من به خاطر این که بدهکار مردم بودم، به محضر امیرمؤمنان(ع) رفتم و پناه بردم و به آن حضرت گفتم آقا به دادمان برسید؛ به منزل آمدم و شما همین الآن برای من غذا آوردی و به جز آن حضرت کسی از این قضیه خبر داشت، می خواهم بدانم که سید از کجا خبر داشت؟

چهره سید بحرالعلوم

حجت الاسلام بحرالعلوم میردامادی درباره چهره سید بحرالعلوم یادآور شد: نقل شده که ایشان مصداق حدیثی بود که جمال او خدا را برای ما یادآور بود و صورت ملکوتی داشت که وقتی به او نگاه می کردیم، بدون درنگی به یاد پیامبر گرامی اسلام می افتادیم و بر پیامبر و آلش صلوات می فرستادیم.

نوه علامه بحرالعلوم درباره زیارت امام زمان(عج) توسط میرزای قمی خاطرنشان کرد: به مرحوم میرزای قمی گفتند شما که در نجف بودی این طور نبودی و چه شد که اوج گرفتی؟ این جریان را نقل می کند که محضر حضرت حجت(عج) رسیدم و به حدی به من لطف فرمودند که هر چه می خواستم خود را کنار بکشم و سرم را پایین می انداختم که حیای خود را اعلام کنم، حضرت می گفتند که بیا جلو و به حدی بود که مرا در آغوش کشیدن و نفس مبارک آن حضرت به صورتم خود و از آن رو کار عوض شد.

هشداری برای جوانان علاقه مند به سیر و سلوک/ توصیه های عرفانی سید بحرالعلوم

وی ضمن توصیه ای به جوانان علاقه مند به سیر و سلوک اظهار داشت: آن چه این عالم را بین خوبان معروف کرده است و ستاره درخشان در آسمان علم و عرفان کرده، معنویت ایشان است؛ جوانان مواظب باشند که دکان دارانی که به نام عرفان دکان آراسته اند بدانند که معیار در انسان متدین این است که به شرع مقدس عمل کند و همچنین از مرجع تقلید در عصر غیبت تقلید کند.

حجت الاسلام بحرالعلوم میردامادی با اشاره به توصیه های عرفانی سید بحرالعلوم تصریح کرد: یکی از تأکیدات این عالم، درس محبت بوده است؛ یکی از خصوصیات سید در مسأله عرفانشان، بحث رعایت توسلات به معصومین و رعایت شرع مقدس است که در اینجا تأکید کرده اند؛ در باب رعایت شرع تعبیری به نام حکمت یمانی دارد و می گوید حکمت ما حکمت یونانی نیست، ما کاری به فلسفه و حکمت یونانی نداریم، حکمت ما، حکمت ایمانی و برگرفته از قرآن و عترت است؛ از حدیث، روایات و آیات کلام الله مجید می توانیم راه عرفانی خود را بیاموزیم و استاد واقعی ما امام زمان(عج) است و به آن حضرت توسل داشته باشید تا آن حضرت راه را به شما نشان دهند و لازم نیست به جای دیگری بروید.

نوه علامه بحرالعلوم به آثار این عالم اشاره کرد و گفت: رساله سیر و سلوک، الدره النجفیه(منظومه ای در فقه، مشتمل بر دو هزار بیت شعر)، رساله فارسی در معرفت الله و تبیین و تمهیض حکمت ایمانی از یونانی از جمله آثار این عالم است.

شیوه تربیتی علامه سید بحرالعلوم

وی به اهمیت تربیت شاگردان در نگاه سید بحرالعلوم پرداخت و یادآور شد: سیره این عالم همچون بسیاری از علمای ربانی، این بوده که شاگردان خود را به رعایت اخلاق دعوت می کرد؛ آمدند درس گذاشتند و طلاب حضور پیدا می کنند؛ با تأسی از امیرمؤمنان شب ها به در خانه فقرا می رفتند؛ در طی مسیر می دیدند که خانه فلانی و فلانی و فلانی تاریک است و صدای نجوا و ثنایی نمی آید؛ فردا در درس گفتند که درس تعطیل است و رفتند؛ یک هفته ای نبودند و طلاب رفتند و گفتند تقاضای کلاس و درس داشتند، گفتند که وقتی شما به همسایگان خود توجهی ندارید و فقرا و ایتام را شناسایی نمی کنید و به من خبر نمی دهید و اهل نماز شب نیستید، من به کسی که طالب علوم دینی است، اما اخلاق و مستحبات خصوصات نماز شب را رعایت نمی کند، درس نمی دهم.

حجت الاسلام بحرالعلوم میردامادی خاطرنشان کرد: ایشان فرموده بودند که علامه حکیم میرداماد فرموده کسی که به جایی نرسد که خلع بدن(بریدن از دنیا و مادیات و جسمانیات) برای او رخ ندهد، نمی توانیم حکیم بنامیم؛ بروید ببنید که بزرگان دینی ما هر موقع که به مشکلات بر می خوردند، به در خانه امام زمان(عج) می رفتند؛ ایشان وقتی در بحث علمی به مشکل بر می خوردند، خدمت امیرمؤمنان می رسیدند و درخواست کمک می خواستند؛ انسان باید علم و معنویت را در کنار هم بگذارد.

نوه علامه بحرالعلوم به عزاداری این علامه اشاره کرد و اظهار داشت: یکی از نکات مهم در کار سید بحرالعلوم توجه به قطب محبت یعنی امام حسین(ع) داشتند، این عالم یکی از دسته های معروف در عراق که طویریج نام دارد، در یکی از دسته ها این عالم با شاگردان ایستاده بودند و تماشا می کردند، یکدفعه شاگردان دیدند که سید از حال خود خارج شد و عمامه را از سر برداشت و رفت در وسط جمعیت و شروع به هروله کردن و حسین حسین گفتن و بر سر و سینه زدن کرد؛ این عالم را کنار کشیدند و به او گفتند که چه شد که در میان این ازدحام جمعیت رفتید؟ فرمودند وقتی که وجود مقدس حضرت مهدی(عج) را در بین عزاداران ببینم که در حال هروله کردن هستند، من نروم؟

وی تصریح کرد: تمامی شهودات این عالم بوی معرفت و اهل بیت(ع) داشت و مکاشفاتش، مکاشفات رحمانی نبود؛ کسانی که به دنبال کشف و کرامت هستند بدانند که کشف و کرامت، خود بینی است، نه خدا بینی؛ این عالم خدا بین بود، نه خود بین؛ کشف و کرامت اولیای خدا و علمای شیعه آن است که خدا و اهل بیت را نشان می دهد، نه خود را و از خود تعریف نمی کند.

در این برنامه، حجت الاسلام سید حسین بحرالعلوم میردامادی، از نوادگان علامه سید محمدمهدی بحرالعلوم(ره) و همچنین پخش مستندی از زندگی آن عالم و سخنانی از علما و بزرگان به زندگی نامه و شخصیت این عالم پرداخته شد که در ادامه به بخشی از این مطالب اشاره می کنیم:

در شوال 1355 قمری در کربلا به دنیا آمد؛ در این شهر کودکی و نوجوانی خود را گذراند؛ مقدمات را با کوششی بی نظیر نزد پدر خود و سایر فضلاء و دانشمندان، در مدتی کمتر از چهار سال فرا گرفت؛ در اوایل بلوغ به درس خارج پدر خود، و همچنین درس استاد کل، وحیدبهبهانی، و نیز درس شیخ یوسف بحرانی صاحب حدائق راه یافت و از محضر آن بزرگان استفاده شایانی برد و پس از پنج سال درس و بحث فشرده و عمیق و طی مرحله سطح، به درجه اجتهاد عالیه نائل آمد و هر سه استاد بزرگ اجتهاد او را امضاء کردند.

پس از آن از کربلا به نجف مهاجرت کرد و در مرکز بزرگ دانش های اسلامی، به بحث و تحقیق پرداخت و در مدتی کم که هنوز سنش از 30 سال تجاوز نکرده بود، ارشاد و رهبری مسلمانان را بر عهده گرفت.

این عالم برای دیدار با علما و مردم ایران، از نجف به مشهد مقدس سفر کرد؛ مدت ۶ سال در آنجا اقامت گزید و بالاترین بهره ها را از استاد خود گرفت میرزا اصفهانی كه از هوش سرشار شاگردش شگفت زده شده بود، روزی در اثنای درس خطاب به او گفت: انما انت بحرالعلوم(براستی تو دریای دانشی) و از آن لحظه سید به این لقب مشهور شد و امروز خانواده بحرالعلوم از خانواده های معروف و مشهور نجف اشرف می باشند و چهره های شاخصی در علم و عمل در بین آنان وجود دارد.

سید بحر العلوم پس از وفات استادش وحید بهبهانی(ره)، رهبری کامل و زعامت و مرجعیت شیعه را به دست گرفت؛ از نظر کلامی متکلم بزرگی است و از نظر اخلاقی تنها مدرس اخلاق و مهذب نفوس در زمان خود بود؛ خضوع علما و بزرگان ما در زمان این عالم و بعد از آن در مقابل این شخصیت، شبیه خضوع و تواضعی است که در برابر ائمه اطهار(ع) داشتند.

از ابتکارات سید بحرالعوم، تقسیم کار میان عالمان و فقیهان برجسته به منظور اداره حوزه علمیه و پاسخ گویی سریعتر به مراجعات مردم بود؛ برای این که بهتر به کارهایش برسد، از شخصیت های برجسته معاصر خود دعوت به عمل آورد؛ کاشف الغطا را برای فتوا و پاسخ به احکام شرعی تعیین و آیت الله شیخ حسین نجفی را به عنوان امام جماعت در مهم ترین و مشخص ترین مسجد که مسجد حلی بود، نصب نمود.

شیخ شریف الدین محی الدین را برای قضاوت و حل و فصل دعاوی مردم گماشت و سید محمدجواد عاملی را به کار تألیف و تدوین فقه وادار کرد که محصول تلاش های وی، تألیف کتاب فقهی و مشهور مفتاح الکرامه بود و خود به امور علمی و تحصیلی و اداره حوزه نجف اهتمام بیشتری داشت، از این رو در زمان ریاست بحرالعلوم، حوزه نجف تقویت شد.

شب ها همانند جدش امیرمؤمنان(ع) كوله باری از مـواد غذایی را بر دوش می گرفت و از تاریكی شب استفاده می كرد، در كوچه های نجف راه می افتاد و بر در خانه هر فقیر مستمندی كه می رسید، مقداری از غذا و پول قرار می داد و همواره از حال مردم سؤال می كرد و به بینوایان رسیدگی كامل داشت.

او سرانجام در ماه رجب سال ۱۲۱۲ قمری، در سن ۵۷ سالگی، جهان فانی را وداع و ندای حق را لبیك گفت و به سوی محبوب خود شتافت جسد او را كنار قبرشیخ طوسی(ره) در مسجد طوسی به خاک سپردند كه امروزه این مقبره به اسم مقبره الطوسی و بحرالعلوم معروف است./822/پ201/ی