مباحث و احکام رسانه در رساله‌های عملیه منعکس شود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پنجاه و دومین نشست علمی معاونت پژوهش و دومین نشست تخصصی گروه فقه مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) رسانه با موضوع ضرورت و اهمیت فقه رسانه برگزار شد.

آیت الله حائری‌شیرازی، عضو مجلس خبرگان رهبری که سخنران ویژه این نشست بود با اشاره به آیه «انی جاعل فی الأرض خلیفة» اظهار داشت: واژه خلیفه و استقرار در زمین بر خلاف اعلی علییین است، این ها چه تناسبی با هم دارند؟ و به همین دلیل ملائکه لب به اعتراض گشودند و گفتند ما تو را تسبیح و تقدیس می کنیم چرا انسانی می آفرینی که خون ریزی می کند و خدا گفت من چیزی می دانم که شما نمی دانید.

انسان میان اسفل السافلین و اعلی علیین قرار دارد

وی ادامه داد: خداوند در ادامه اسمایی را به آدم یاد داد و ملائکه به همین دلیل که می گفتند ما تسبیح می کنیم نمی تواستند صاحب این اسامی باشند بنابراین خدا باید این معارف را به انسان بدهد؛ درست است جسم انسان از اسفل السافلین بوده و لازمه آن فساد و خون ریزی است ولی حقیقیت او از اعلی علییین است همچنانکه در نماز میت می خوانیم «اللهم اجعل روحه فی اعلی علییین»؛ و به همین دلیل خداوند همه اسماء را به آدم تفهیم کرد و این ظرفیت بالای آدم است و این ظرفیت در عصر امروز در حال نمایان شدن است.

نماینده مجلس خبرگان رهبری یکی از نشانه های سعه وجودی و ظرفیت بالای انسان را رسانه دانست و تأکید کرد: در گذشته یک انسان می توانست با یک نفر صحبت کند و بعدها یک نفر با گروه کثیری می توانست صحبت کند و حال کار به جایی رسیده است که انسان گروه کثیری را می بیند و صدای آن ها را می شنود و آن گروه کثیر او را می بیند و صدای این فرد را می شنود.

کم شدن فاصله ها با وجود رسانه ها

امام جمعه سابق شیراز افزود: این فاصله ها در فضای مجازی کم تر هم شده است به گونه ای که امروز فاصله در دو قاره از دو صندلی کم تر شده است؛ این که در این رسانه مشکلاتی وجود دارد شکی نیست و این مشکلات همانند توده فشرده ای است که باید باز شده و از میان برداشته شود و همچنانکه برای برداشتن مانع بزرگی با سلاح جنگی نیاز به خرج گود و خرج پرتاب است برای حل مشکلات هم باید تحقیق کرد و سخن گفت.

وی با بیان این که اگر انسان حرفی برای گفتن داشته باشد گوش برای شنیدن آن هست، ابراز تأسف کرد: چرا وقتی از ما در مورد بانک داری سؤال می کنند نباید جوابی داشته باشیم؛ نباید در کارهای فقهی انفعالی و تقلیدی عمل کرد و اصلا در عقاید و  علوم انسانی اسلامی جای انفعال نیست؛ مگر غرب چه کرده است و چه گلی به سر ما زده است که باید هادی ما باشد؛ مگر بشر غرب این همه سلاح را برای امنیت نساخت؟ حال امنیت عصر حجر بیش از امنیت امروز است چراکه ما هرچه توسعه پیدا کردیم از امنیت دور شدیم.

علوم انسانی در حقیقت علم نیستند

آیت الله حائری شیرازی با اشاره به این که نباید اسم «علم» روی علوم انسانی بیاید، تصریح کرد: در گذشته آقایان تقیه می کردند و سخنی در مخالفت با علوم انسانی نمی گفتند و قائل بودند مخالفت با علم درست نیست هرچند کلیسا با کرویت و حرکت زمین به دلیل برداشت غلط از انجیل مخالفت کردند ولی این علم تجربی است و ربطی به مسائل علوم انسانی ندارد؛ علوم تجربی شأنی علمی دارد و تقید اسلام به رعایت علم دارد همین علوم تجربی است و علوم انسانی در حقیقت علم نیستند.

وی ادامه داد: علم گاهی برای دانستن به کار می رود و گاهی برای روش و متد که علوم انسانی از این قبیل است و دلیل آن واضح است؛ در علوم تجربی هر مسأله ای بیان می شود نیازی به قائل ندارد چون علم تجربی بالغ شده است ولی در علوم انسانی هنوز علمی که به قائلی نرسد کشف نشده است و بنده بارها گفته ام به کسی که علمی از علوم انسانی بیاورد که قائل نداشته باشد بن خرید یک میلیون تومان کتاب می دهم که تا امروز کسی مراجعه نکرده است.

رسانه در حوزه علوم انسانی

امام جمعه سابق شیراز با بیان این که در علوم انسانی رابطه حکم و موضوع باید از حوزه انسان شناسی عبور کند، خاطرنشان کرد: وقتی رسانه پای به فقه و علوم انسانی می گذارد مسأله حقوق انسان ها مطرح می شود هرچند سخت افزاری به نام علوم تجربی دارد ولی نرم افزار آن علوم انسانی است که برای روش هدایت و مدیریت رسانه به آن نیاز داریم و این مدیریت همان مدیریت از درون است.

وی افزود: غرب در متد تعریف انسان مدیریت را از بیرون می داند و چاره ای هم ندارد همچنانکه روش اداره دانشگاه های ما همین است و حوزه ها هم از وقتی که مقلد دانشگاه شد مدیریت از بیرون را آغاز کرد و به مشکل خورد؛ قدیم می گفتند آخوندها می گویند نظم در بی نظمی است و این قدر این بی نظمی را بر سر حوزه زدند تا این امتحان گرفتن ها و حضور و غیاب را القاء کردند و نتیجه آن این شد که طلبه در مدرسه احساس زندان دارد و عشق درس مرده است؛ در گذشته اگر استاد یک جلسه نمی آمد شاگردان عزا می گرفتند ولی امروز طلبه ها ذوق زده می شوند.

آیت الله حائری شیرازی ابراز داشت: آیا به واقع مدیریت امروز جامعه ما اسلامی است؟ آیا تربیت اسلامی است؟ خیر، همه مدل غرب است و به دلیل این که غربی ها کاربردی عمل می کنند، برای رسانه آیین نامه نوشته و عمل می کنند؛ اما ما برنامه ای نداریم، بنابراین تا پای انسان شناسی را وارد علوم نکنیم کارها ابتر می ماند و از همین رو در فقه رسانه نیز باید به انسان شناسی توجه ویژه ای بشود.

وی با بیان این که برخی با وجود این که درس حوزه و دانشگاه را نخواندند ولی معرفت بالایی داشتند، بیان کرد: شهید عراقی نه حوزوی بود و نه دانشگاهی بلکه عقل بزرگی داشت؛ دادگاه وقت او را احضار کرد و گفت تو برای حکومت اسلامی تلاش کردی؟ گفت :بله من تلاش کردم به خاطر این که هرکارخانه ای که محصولی را درست می کند کاتالوگ مورد علاقه خود را روی آن می زند و خدا ما را آفرید و می خواست کاتالوگ دین روی آن باشد.

قرآن کتاب انسان شناسی است

عضو مجلس خبرگان رهبری اضافه کرد: سرتاسر دین در رابطه با انسان است مگر نمی گوییم این قرآن هرچه است در رابطه اهل بیت(ع) است و یک مورد در قرآن نداریم که حرفی بزند و بارانسان شناسی نداشته باشد و اصلا قرآن کتاب انسان است.

وی با بیان این که باید در فقه رسانه انسان تعریف شود، خاطرنشان ساخت: باید مدیریت انسان و نحوه مفاهمه او در رسانه را معلوم کرده و بعد از آن رسالت رسانه را مشخص کنیم؛ ما در رسانه دنبال چه چیزی هستیم؟ وقتی مردم به وسیله فضای مجازی منحرف می شوند به دلیل عدم آشنایی است بنابراین باید برای نجات مردم چاره ای اندیشید.

ضرورت جذابیت و هنر در رسانه ها

وی تأکید کرد: رسانه باید جذابیت داشته باشد؛ فرم و محتوای خوب در رسانه ضروری است، هنر در این جا جایگاه پیدا می کند؛ هنر یعنی محتوایی مناسب را در قالب و فرمی ماندگار و سریع الوصول بیاوریم که از خطر مصون باشد و ما منابع غنی برای این هنرمندی داریم داریم؛ کسانی که می خواهند در حوزه رسانه ها کار کنند باید معانی و بیان را بلد باشند همچنانکه کسی که بخواهد قرآن را بفهمد باید ادبیات و معانی بیان را به خوبی آموزش دیده باشد.

آیت الله حائری شیرازی با بیان این که با همین وسائل ساده اطراف خود می توانیم حقایق قرآنی را بیان کنیم، ابراز کرد: در عصر نزول قرآن وسایل امروز نبود، ریسمان و طناب بود و به همین خاطر خداوند حبل الله را مطرح کرده و برای آن ها اتحاد را جا می اندازد ولی امروز زیپ کاپشن زیبا حرف می زند که وقتی دو تا دانه از آن خراب باشد کل زیپ کار نمی کند و این می رساند که همه باید کنار هم باشند و در همین زیپ قسمت هایی که در هم قفل شده اند قابل متفرق کردن نیستند.

وی در پایان تصریح کرد: کار فقه رسانه خوب و لازم است؛ شما ببینید رساله عملیه مسائل مورد ابتلا را بیان می کند و امروز رسانه از مسائل مورد ابتلا است، شهرداری ها و خیلی از موارد دیگر؛ مسائل شهرداری رساله می خواهد و وقتی ما نمی نویسیم غرب می نویسد و ما عمل می کنیم، منابع طبیعی و بانک ها به همین ترتیب باید برای آن ها از فقه برنامه ویژه ای داشته باشیم./1330/پ201/ی