بهترین مکتب تفسیر عقلی قرآن برگرفته از حکمت متعالیه است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام حسین علوی مهر، عضو انجمن قرآن پژوهی حوزه علمیه قم، عصر امروز در نشست علمی «جریان شناسی تفسیر معاصر با تأکید بر تفسیر تربیتی» که در انجمن قرآن پژوهی حوزه علمیه قم برگزار شد، اظهار داشت: در این انجمن سالانه حدود 5 نشست علمی قرآنی برگزار می‌شود.
وی در رابطه با گسترش بحث‌های تفسیری و علوم قرآنی از اول انقلاب تا کنون، افزود: در این نیم قرن به انداز دو تا سه قرن فعالیتهای قرآنی صورت گرفته است و مهمترین ویژگی این جهش بحث پیشرفت علم و تکنولوژی است که نیازهای مختلف انسان برجسته شده است.
حجت الاسلام علوی مهر با بیان این که ما دو عنوان را می‌توانیم در این بحث در نظر داشته باشیم، خاطرنشان کرد: عنوان اول جریان شناسی تفاسیر معاصر است که برای مثال تفسیر علمی، تفسیر تنزیلی، تفسیر قرآن به قرآن؛ تفسیر عقلی و حتی تفسیر روایی و تفسیر فقهی از نمونه‌های بارز آن هستند.
وی ادامه داد: با اتوجه به رابطه علوم انسانی و علوم اسلامی تفسیر حقوقی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و روان شناسی هم وارد عرصه تفسیر شده است و در 50 سال آینده آثار و نتایج گسترده‌ای را تولید خواهیم کرد.
عضو انجمن قرآن پژوهی حوزه علمیه با بیان این که عنوان دوم جریان شناسی تفسیری معاصر است، ابراز داشت: در این صورت باید به سراغ نحله‌ها و مکاتب تفسیری مانند مکتب تفکیک و دیگر مکاتب رفت و و دید که اینها چه تأثیری بر فعالیتهای تفسیری ما دارند.
وی با بیان این که تفسیر عقلی معانی متفاوتی دارد، افزود: اگر ما به تفاسیر برگردیم تفسیر عقلی یک معنی دارد و اگر به نحله‌های فکری برگردیم یک جور دیگر معنی پیدا می‌کند.
حجت الاسلام علوی مهر با اشاره به این که دو نحله فکری وجود دارند که در حال حاضر تأثیر زیادی بر جریان شناسی تفسیری دارند، خاطرنشان کرد: عده‌ای که به نام نواعتزالیون مطرح هستند از قبیل دکتر سروش تفکرشان آمیخته از مباحث عقلی کلامی و مباحث فلسفه دین از نوع فلسفه غرب است.
وی با اشاره به این که نتیجه عقل گرایی این گروه یک نتیجه مثبت دارد و یک نتیجه منفی، ادامه داد: نتیجه مثبت این گروه این است که اشاعره را به چالش می‌کشند و ایده‌های آنها را مخالف با عقل می‌دانند و حوزه دین را نیازمند به استدلال و اثبات می‌دانند ولی نکات منفی این گروه بحث پلورالیسم و تکثر گرایی است و همچنین بحث نص گرایی و بحث تجربه دینی که مقام وحی را در حد تجربه بشری تنزل می‌دهند.
عضو انجمن قران پژوهی مدرسه عالی امام خمینی(ره) جواز ربا و عدم پذیرش جن و سحر را از دیگر نکات منفی نواعتزالیون دانست و ابراز داشت: آنها این موارد را محصول عصر نزول می‌دانند که امروزه جایگاهی ندارد؛ از دیگر نکات منفی این گروه نفی تعدد زوجات است و این نتایج دیدگاههای خاصی را وارد عرصه دین کرده است.
وی با بیان این که مکتب دیگر عقل گرایی که در ایران وجود دارد مکتب کلامی برخواسته از حکمت متعالیه است، افزود: برای اینکه ما این تفسیر را به خوبی دریابیم با مراجعه به تفسیر تبیان مشاهده خواهیم کرد که چگونه از براهین عقلی استفاده می‌کند و ما به شکل جزئی براهین را در تفاسیر گذشتگان مشاهده می کنیم؛ در دوران معاصر هم علامه طباطبایی تنها در اثبات خدا به برهان‌های عقلی نپرداخته بلکه براهین را در سایر موارد هم گسترش داده است.
حجت الاسلام علوی مهر با اشاره به این که تفسیر تسنیم از تفاسیر عقلی معاصر است که به خوبی تفسیر عقلی را بیان می کند، خاطرنشان کرد: حضرت آیت الله جوادی آملی به خوبی برای حمد خداوند و برای اثبات دین و آموزه‌های قرآنی برهان عقلی می‌آورد و این تفسیر گسترده ترین تفسیر در نوع عقل گرایی است.
وی با اشاره به تفسیر پیام قرآن حضرت آیت الله مکارم شیرازی، ادامه داد: ایشان بسیاری از براهین عقلی را در این تفسیر آورده‌اند که در برخی موارد هم برخی علما با این گونه استدلال های عقلی مخالفت کرده اند؛ اگر الان دو مکتب عقل گرایی در تفسیر را داشته باشیم بهترین تفسیر همین تفکر حکمت متعالیه است و بهترین تفسیر ارائه شده همین تفسیر تسنیم است./843/پ202/ی