نشست علمی «کوفه و جریان تشیع در ارتباط با قیام مسلم» برگزار شد

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدر‌ضا هدایت‌پناه در «نشست علمی کوفه و جریان تشیع در ارتباط با قیام مسلم» که در سالن اجتماعات پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی برگزار شد، تصریح کرد: با توجه به وسعت قضایای کربلا و صحنه عاشورا، اقتضائات کوفه تحت الشعاع قرار گرفته و کمتر توجه محققان و پژوهشگران عاشورا پژوه را به خود جلب نموده است.

وی با تأکید بر این که کوفه یکی از مهمترین موضوعاتی بود که حادثه کربلا را رقم زد، اظهار داشت: حادثه کربلا را می‌توان نشأت گرفته از قضایای سیاسی و اجتماعی کوفه در آن زمان، عنوان کرد؛ از این رو در تحقیقات عاشورا پژوهی، باید کوفه‌شناسی را مقدم بر عاشورا پژوهی قرار دهیم.

حجت السلام والمسلمین هدایت پناه ضمن اشاره به قلم فرسایی‌های مختلف در عرصه کوفه شناسی  و مسئله حضور مسلم بن عقیل در این دیار، ابراز داشت: جامعه علمی ما در عرصه عاشورا پژوهی، باید به عمق هجمه‌ها و شبهات عظیمی که به تاریخ شیعه شده، ورود پیدا کرده جوابگوی سؤالات مطرح شده باشد.

وی با بیان این که از زمان ورود مسلم بن عقیل به کوفه تا شهادت ایشان، مسائل پیچیده و حلقه‌های مفقود زیادی وجود دارد، اذعان داشت: متأسفانه کتب تاریخی، منحصراً پاسخگوی سوالات بی‌شمار و حلقه‌های مفقوده سرزمین کوفه در آن دوران نیست. آنچه به عنوان قیام مسلم نقل شده است، بریده بریده بوده و صدر و ذیلش، آن گونه که باید به درستی تبیین نشده است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، نخستین حلقه مفقوده در تحقیقات تاریخی را ورود حضرت مسلم به کوفه و انتخاب خانه مختار و هانی عنوان کرد و ابراز داشت: در نوع نگاه و نقل مورخان سؤالات متعددی نهفته است، این که انتخاب صورت گرفته از چه ملاک هایی برخوردار بوده و یا از جانب امام(ع) دستوری خاص داشتند.

حجت السلام والمسلمین هدایت پناه افزود: بنا بر قول خوارزمی و ابن اعثم امام حسین(علیه السلام) به صورت عام به مسلم سفارش نمودند و مسلم بن عقیل نیز بر اساس شناختی که نسبت به اوضاع کوفه داشتند، این مکان‌ها را انتخاب کردند.

استادیار گروه تاریخ اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: حال این سؤال مطرح می‌گردد، اگر حضرت مسلم نسبت به نخبگان جامعه کوفه شناخت داشتند؛ چرا در آخرین روزهای حیات مبارکشان تنها و حیران در کوچه های کوفه سیر می‌کردند.

وی با بیان این که ابن سعد، قائل به دستور خاص از سوی امام حسین(علیه السلام) است، خاطرنشان کرد: این دیدگاه از لحاظ منبع و متن گزارش، با مشکلاتی روبروست. در این نقل، دستور خاص امام(علیه السلام) خانه هانی بن عروه ذکر شده است؛ این که دلیل امام(ع) برای انتخاب هانی در میان دیگر اصحاب چیست، خود نکته‌ای مجهول است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به این که در فرضیه انتخاب و تشخیص خود مسلم چندین نظریه وجود دارد، اظهار داشت: روابط دوستانه مسلم بن عقیل با مختار، از مهمترین وجوه تشخیص مسلم و انتخاب خانه مختار به عنوان اقامتگاه انقلابیون ذکر شده است.

حجت السلام والمسلمین هدایت پناه با بیان این که بر اساس دیدگاه ذکر شده، مسلم بن عقیل از زمان کودکی، دوستی دیرینه‌ای با مختار داشت، تصریح کرد: این دیدگاه به لحاظ متون تاریخی ضعیف می‌باشد؛ حال آن که تفاوت سنی مسلم و مختار نیز موضوع روابط دوستی و دیرینه را تأیید نمی‌کند.

این استاد دانشگاه شناخت نسبت به زیرکی مختار را یکی دیگر از نظریه های مطرح درباره انتخاب خانه مختار عنوان کرد و ابراز داشت: در گزارش‌های تاریخی این موضوع که نشان دهد، حضرت مسلم شناخت دقیقی نسبت به مختار داشته، وجود ندارد.

حجت السلام والمسلمین هدایت پناه با اشاره به این که نظریه‌های احتمالی مختلفی نیز بر اساس جایگاه همسران مختار ارائه شده است، اذعان داشت: با توجه به ویژگی‌های خاص همسران مختار، انتخاب خانه مختار به عنوان محل تجمع انقلابیون کوفه از نکات مثبت و منفی متعددی برخوردار است.

وی افزود: عمره نخستین زن مختار، دختر نعمان بن بشیر، عثمانی مذهب، طرفدار امویان و حاکم کوفه نکته مثبتی است که وجود دارد، این که مسلم در خانه‌ای که زن آن دختر حاکم بوده و می‌تواند نگاه حکومت را از رهبران اصلی شیعه دور نموده و آدرسی غلط ارائه دهد. از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

استادیار گروه تاریخ اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه چرایی اعتماد به دختر نعمان ابن بشیر، به عنوان فرزند حاکم کوفه و یا زن دیگر مختار که خود کینه‌ای دیرینه‌ از شیعیان دارد، را از مهمترین نکته‌های منفی انتخاب مسلم بن عقیل عنوان کرد  و اظهار داشت: نباید این موضوع را که خانه مختار به عنوان مأمن انقلابی‌ها، در کنار دارالحکومه و انظار شرطه‌های حکومتی قرار داشت، نادیده گرفته شود.

وی علل انتخاب خانه هانی بن عروه، را از دیگر نکات مجهول قیام مسلم ذکر کرد و یادآور شد: باید ضمن بازشناسی نکات مثبت انتخاب خانه هانی توسط مسلم، چرایی قیام مسلم و حضور حداقل چهار هزار نفری نیروهای نظامی در دارالعماره و محاصره آن و نیز این نکته که خود حضرت مسلم از جانب امام(ع) دستور بر قیام داشتند یا نه، مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار داشت: این که از ابتدا تا انتهای قیام حضرت مسلم، از خانه هانی و مختار، تا تهیه ادوات قیام، هیچ بحثی از سلیمان به میان نمی‌آید، نکته‌ای مجهول و یکی از مهمترین سؤالات در سیر تاریخی قیام مسلم بن عقیل به شمار می‌رود.

وی با اشاره به این که در نحوه مدیریت بحران توسط سپاه مسلم، در زمان ایجاد رعب و وحشت از سوی دستگاه اموی و برخی اشراف کوفه، در نقل‌های تاریخی نکات تیره و تار بی‌شماری وجود دارد، اذعان داشت: معمای فقدان رهبران شیعه، به هنگام بحران حلقه‌ مفقوده دیگری است که وجود دارد.

سخنران این نشست علمی ادامه داد: معیارهای تشخیصی انتخاب حرکت به سمت محله کنده پس از شکست قیام از دیگر نکات مجهولی است که در آثار تاریخی کمتر به آن توجه شده است؛ بنابراین این موضوع که تصمیم گیرنده حضور در محله کنده چه کسی بوده و چرا مسلم بعد از این که نیروها، یکی پس از دیگری کم می‌شوند، هیچ تحرکی انجام نمی‌دهد، از دیگر مواردی که باید پاسخ‌های آن از میان متون تاریخی استخراج گردد.

حجت السلام والمسلمین هدایت پناه در پایان سخنان خود ضمن تأکید بر اهمیت کوفه شناسی در عاشورا پژوهی‌ها، ابراز داشت: اگر تاریخ حضور مسلم در کوفه، در پس اتفاق کربلا نمی‌ماند، امروز به بسیاری از سئوالات ما در ارتباط با اهداف و حرکت‌های این سفیر بزرگ امام(ع) پاسخ داده می‌شد./1325/د101/ف2

منبع: مرکز خبری اطلاع رسانی جامعه المصطفی