جبر و اختیار از دیدگاه آیات و روایات
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، ابوالفضل بهرام‌پور، مفسر قرآن کریم در جلسه تفسیر قرآن کریم که در مسجد زینبیه بلوار امین قم برگزار شد، به تفسیر آیه 26 و 27 سوره بقره پرداخت و گفت: «ان اللَّهَ لا یسْتَحْیی ان یضْرِبَ مَثَلاً ما بَعُوضَةً فَما فوق‌ها فَأَمَّا الَّذینَ آمَنُوا فَیعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ أَمَّا الَّذینَ کَفَرُوا فَیقُولُونَ ما ذا أَرادَ اللَّهُ بِهذا مَثَلاً یضِلُّ بِهِ کَثیراً وَ یهْدی بِهِ کَثیراً وَ ما یضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفاسِقینَ» خداوند مثالی به پشهای یا کمتر از آن مثال بزند پروا ندارد، بنابراین کسانی که ایمان آورده‌اند می‌دانند که این مثال حق و از جانب پروردگارشان است، اما کسانی که کافر شده‌اند می‌گویند که خدا از این مثل چه هدفی داشته است؟ خدا بسیاری را به وسیله آن گمراه و بسیاری را به آن هدایت میکند، ولی جز فاسقان را به وسیله آن گمراه نمی‌کند.
بهرام‌پور بیان کرد: خداوند امکانات و وسیله هدایت و گمراهی انسان را در دنیا فراهم کرده است و انسان با اختیارش می‌تواند مسیر الهی و غیر الهی را انتخاب کند، بنابراین در انتخاب مسیر انسان هیچ جبری از سوی خداوند نیست.
مفسر قران کریم با ذکر مثالی به بیان تفسیر این آیه پرداخت و ابراز کرد: استادی برای قبولی در درس حدود و ضوابطی همانند نوشتن جزوه، حضور سر کلاس و امتحان قرار داده است و دانش آموزانی که این فعالیت‌ها انجام می‌دهند در آخر سال نمره قبولی را کسب می‌کنند و افرادی این فعالیت‌های به گونه ناقص انجام دهند، مردود می‌شوند، بنابراین استاد نقشی در مردود شدن و قبولی دانش آموزان ندارد.
بهرام‌پور با اشاره به روایت «لا جبر و لا تفویض بل امر بین آمرین» افزود: خداوند برای تکامل انسانها شرایط و قانون‌هایی گذاشته است و هر فردی که با اختیارش از آن‌ها پیروی میکند به کمال الهی می‌رسد و هر کسی دستورات خدا سرپیچی کند و در مسیر گمراهی گام بردارد، دچار عذاب الهی می‌شود و همیشه فاسقان در مسیر غیر الهی و ضلالت گام برمی‌دارند.
وی در ادامه به تفسیر آیه «الَّذینَ ینْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ میثاقِهِ وَ یقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ آن یوصَلَ وَ یفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ» پرداخت و گفت: فاسقان کسانی هستند که پیمان خود با خدا را، می‌شکنند و میثاق الهی را که خدا به پیوستن آن فرمان داده می‌شکنند و در زمین تباهی می‌کنند آن‌ها از زیانکاران هستند.
مفسر قرآن کریم درباره «میثاق الهی» عنوان کرد: معجزه‌ها و دلایلی که برای اثبات پیامبران آورده شده میثاق خداوند برای انسانها است و فاسقان بعد از مشاهده این معجزه‌ها و استدلال‌ها از پیامبران زمانشان پیروی نکرده‌اند.
بهرام پور بیان کرد: خداوند از قوم یهود تعهد گرفت که بعد از حضرت موسی(ع) از حضرت عیسی(ع) تبعیت کنند، و از مسیحیان پیمان گرفت بعد از حضرت عیسی(ع) از پیامبر آخر الزمان تبعیت کنند و ایشان نیز از یاران خود میثاق گرفت که از حضرت علی(ع) تبعیت کنند، اما بسیاری از آن‌ها پیمان الهی را شکستند و تخلف وعده الهی کردند.
مفسر قرآن کریم در پایان سخنانش اظهار داشت: انسان لحظه ارتکاب و انجام گناه عهد و پیمانی که با خداوند قرار داده است، می‌شکند و در این هنگام از ولایت خداوند خارج می‌شود، اما با توبه به عهد و میثاق الهی بازمی‌گردد./998/پ202/ف