بایدها و نبایدهای مدیحه و مرثیه سرایی بررسی شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دوره بایدها و نبایدهای مدیحه، روضه و مرثیه سرایی شامگاه جمعه چهارم مهر در مسجد تکیه شاه خراسان قم برگزار شد.

براساس این گزارش؛ در این مراسم حجج‌الاسلام مصطفی مشایخی، محمدعلی شریعت پناه، سید مهدی طباطبایی فرد، امین رستمی و آقای علی اکبر مجاهدی به بیان مطالبی درباره سبک‌ها، بایدها و نبایدهای روضه و مرثیه خوانی پرداختند.

کار مداحان تنها ذکر مصیبت و مداحی نیست

حجت‌الاسلام مصطفی مشایخی، استاد حوزه و دانشگاه در سخنانی گفت: به طور کلی کار مداحان تنها ذکر مصیبت و مداحی نیست، بلکه باید به قرائت قرآن و دعا تسلط داشته باشند؛ اگر این‌گونه نباشد همیشه گرفتار مشکل خواهند بود.

وی افزود: در حرم‌های مطهر برخی از مداحان دعا می‌خوانند در حالی که از آنها 40 اشکال گرفته می‌شود؛ گاهی حروف را جا به جا کرده و یا اشتباه می‌خوانند؛ در اینباره به آن‌ها تذکر هم می‌دهیم ولی گاهی تصحیح نمی‌کنند، از این‌رو در برنامه‌های دیگر از آنها دعوت به عمل نمی آید.

استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: مطلب دیگر این که برخی از مداحان در هنگام دعا خواندن پشت به قبله و روبه مردم می‌نشینند، در حالی دعا مناجات با خداوند متعال است و فرد باید روبه قبله و پشت به مردم بنشیند؛ حتی اگر لازم باشد در اینباره مداح باید جای صندلی را تغییر دهد؛ متأسفانه برخی از حرم‌ها این مطالب را رعایت نمی‌کنند.

وی تأکید کرد: حتی نشستن روی صندلی و دعا خواندن درست نیست؛ جای دعا خواندن روی زمین است؛ ادب و احترام ایجاب می‌کند که در محضر دعا روی زمین بنشینیم؛ در دعا باید به روخوانی، روبه قبله بودن، روی زمین نشستن و در دست راست گرفتن دعا توجه داشت.

حجت‌الاسلام مشایخی عنوان کرد: علما تأکید دارند که ذکر مصیبت را باید قبل یا بعد از دعا خواند، نباید دعاهای همانند کمیل و ندبه را با روضه خوانی قطع و وصل کرد؛ مگر ادب اقتضا می‌کند که فرد کلام دیگران را قطع و وصل کند؛ دعا کلام امام معصوم(ع) است نباید آن را قطع و وصل کرد؛ البته برخی مواقع بیان معنای آن اشکال ندارد، ولی در آن نیز نباید افراط کرد، مگر می‌خواهیم شرح دعا داشته باشیم.

وی یادآور شد: گاهی مردم با برنامه زنده تلویزیون دعا خود را می‌خوانند اگر مداحی آن را بیش از حد طول داده و در میان آن به خواندن انواع روضه‌ها بپردازد مردم خسته و دل زده از دعا می‌شوند، فرد باید در دعا خواندن مراعات حال کوچک، بزرگ، پیر و جوان را داشته باشد.

استاد حوزه و دانشگاه بیان داشت: در برخی از مراسم‌ها به ویژه شب‌های قدر در هنگام قرآن به سر گرفتن روضه همه اهل‌بیت(ع) را می‌خوانند؛ قرآن به سر گرفتن علما بیش از 10 دقیقه طول نمی‌کشد ولی می‌بینیم برخی از مداحان قرآن به سرشان بیش از یک ساعت طول می‌کشد، با این کارهای سلیقه‌ای و من درآوردی مردم را از دینداری دل زده نکنیم.

وی ادامه داد: هر چه روضه می‌خواهیم قبل و یا پس از قرآن به سر گرفتن بخوانیم؛ با ابراز سلیقه مردم را دین زده نکنیم؛ همچنین روضه‌های قوی را باید خواند، از خواب و مکاشفه دیگران نمی‌شود روضه خواند، ما دینمان را از خواب نمی‌گیریم و به وسیله خواب حدیثی را به اهل‌بیت(ع) نسبت نمی‌دهیم، به هیچ وجه مکاشفه و خواب منبع حدیث و تاریخ نمی‌شود؛ داستان‌های رویت و تشرف هم قابل تصدیق نیستند.

حجت‌الاسلام محمدعلی شریعت پناهی مسؤول برگزاری برنامه‌های مسجد مقدس جمکران نیز گفت: در خواندن دعا باید به لهجه بسیار دقت کرد، برخی دعا را فارسی فارسی و بی حال می‌خوانند، در دعا خوانی اصول اساسی همانند تجوید را باید رعایت کرد؛ صرف تغییر صدا و آواه‌ها مشکلی را حل نمی‌کند.

وی ادامه داد: توجه به معنایی عربی در لفظ بسیار تأثیر دارد؛ مداح فردی است که از متن دعا اشک مردم را در بیاورد؛ برخی از مداحان وسط دعا کمیل چون علم مناجاتی ندارند و نمی‌تواند از متن آن اشک مردم را در بیاوردند به مداحی گریز می‌زنند.

بررسی بایدها و نباید مرثیه خوانی در رسانه

مسؤول برگزاری برنامه‌های مسجد مقدس جمکران اظهار داشت: متأسفانه برخی از مداحان درجه یک دعای عرفات و سمات را اشتباه می‌خوانند یا دیده می‌شود که به قدری مردم را می‌نشانند و بلند می‌کنند که دعا خوان خسته می‌شود.

حجت‌الاسلام سید مهدی طباطبایی فرد، استاد حوزه و دانشگاه نیز به بررسی بایدها و نباید مرثیه خوانی در رسانه پرداخت و گفت: رسانه شامل پخش مستقیم، بقاع متبرکه، هیأت‌های مطرح شهری و هیأت‌های محلی است که شاید بتوان گفت حساسیت هر کدام به اندازه یک دیگر است.

وی ادامه داد: در هیأت‌های کوچک نیز باید دقت کرد چرا که ممکن است به سبب اشتباه جزئی فاجعه‌ای ایجاد شود؛ امروز به سبب گستردگی رسانه‌ها حتی اگر در یک هیأت کوچک نیز اشتباهی در مداحی یا خواندن پیش آید در سطح بسیار گسترده‌ای پخش می‌شود و دشمنان به ویژه وهابیت از آن سو استفاده می‌کند.

استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: نظم در زمان، ظاهر مناسب، محتوای قوی، آوای زیبا و روحیه از جمله بایسته‌های مدیحه و مرثیه سرایی است؛ در نظم زمانی فرد باید به موقع در مجلس حضور داشته باشد، مدیریت زمانی در آغاز و پایان جلسه بسیار مهم است.

وی افزود: غیر قابل پذیرش است که فرد بخواهد از زمانی که برای دعا خواندن تعیین کرده‌اند تجاوز کند، همچنین باید 70 درصد زمان خود را به برنامه تعیین شده اختصاص دهد.

حجت‌الاسلام طباطبایی فرد درباره بایسته‌های ظاهری نیز گفت: به رعایت عرف ‌های رسانه‌ای بایسته‌های ظاهری گفته می‌شود، در بحث لباس مداح باید عرف را در نظر بگیرد، چرا که زیر ذره بین دید مردم است؛ از اینرو از پوشیدن لباس‌های نامتعارف باید پرهیز کند.

وی ادامه داد: بایسته‌های محتوایی نیز این است که فرد به مطالبی که بیان می‌کند دقت داشته باشد؛ مداح تا حد امکان باید کتاب دعای ویژه‌ای برای خود داشته و نکات مختلف همانند انشایی و خبری بودن فرائض دعا و نکات دیگر را بنویسد؛ چرا که به کتاب های دعای موجود در بقاع متبرکه به سبب وجود اشتباهات تایپی داشته باشند، یا مفقود بودن بعضی صفحات آنان نمی توان اعتماد کرد. 

استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: در مداحی نباید از کلمات سخیف و ادبیات عشق‌های مجازی استفاده کرد؛ در روضه خوانی نیز باید دقت داشته باشیم و روضه‌ای که می‌خواهیم بخوانیم سندیت آن را بیان کنیم.

وی افزود: همچنین در رسانه نباید روضه‌های ضعیف را بیان کرد؛ زبان حالی که نیز می‌خواهیم بیان کنیم با توجه به جایگاه و شأن اهل‌بیت(س) باشد.

حجت‌الاسلام طباطبایی فرد گفت: بایسته‌های آوایی نیز از سبکی استفاده کنیم که ملکه ذهنمان شده باشد؛ همچنین هر سبکی را بیان نکنیم؛ صرف این‌که فلانی این سبک را خوانده نمی‌توان از آن استفاده کرد؛ چرا که برخی از سبک‌ها از ترانه‌های سخیف و مبتذل  گرفته شده است.

محمدعلی مجاهدی، مدیحه سرای اهل‌بیت(ع) نیز به آسیب شناسی شعر آیینی پرداخت و بیان داشت: متأسفانه یکی از مشکلات ما این است که متولیان امور فرهنگی کشور تعامل لازم را با یکدیگر ندارند و به صورت موازی کارهایی را انجام می‌دهند.

وی افزود: یکی دیگر از مشکلات اجازه چاپ دادن به مجموعه اشعار غیر قابل استناد است؛ برای نمونه در برخی موارد مجموعه شعرهایی چاپ می‌شود که وهابیت با بزرگ نمایی آن سو استفاده می‌کند و شیعه را به بدعت گذاری محکوم می‌کند.

شعر دینی چارچوب مشخصی دارد

مجاهدی خاطرنشان کرد: در شعر دینی فرد حق ندارد به معصوم(ع) دروغ ببندد، شعر دینی چارچوب مشخصی دارد که اگر از آن خطوط قرمز آن عبور کنیم شعر ما گرفتار آسیب و آفت می‌شود و به جای خدمت به دین تیشه به ریشه دین می‌زنیم.

وی ادامه داد: تسامح و تساهل در امر بررسی کتاب‌های شعر دینی صدمات زیادی به آن وارد کرده است؛ برخی در شعرهای خود کفریات را بیان می‌کنند؛ گاهی نیز مخاطبان نسبت به این مسائل بی توجه هستند، اگر نسبت به این مسائل موضع بگیرند دیگه تکرار نمی‌شود، وقتی مطلب و شعر نامناسبی در مجلسی خوانده می‌شود باید مخاطب موضع بگیرد و از فرد سندیت آن را بخواهد.

مدیحه سرایی اهل‌بیت(ع) گفت: برخی خیال می‌کنند بلوف کردن درباره معصومان(ع) کار درستی است در حالی که این کار حرام است؛ در انتخاب شعر باید بسیار دقت کرد؛ مهم خود شعر است که آیا با موازین و معیارها شرع می‌سازد یا خیر، مهم نیست که چه فردی آن را بیان می‌کند؛ بسیار باید دقت کرد تا از اشعاری که در آن گزافه گویی، خرافات، بدعت و مطالب غیر مستند است استفاده نشود.

حجت‌الاسلام امین رستمی، محقق کتاب مقتل جامع سید الشهدا(ع) نیز در سخنانی اظهار داشت: یکی از مهم‌ترین مسائل این است که فرد مداح مطالبی که سندیت دارد را بیان کند؛ منابع تاریخی نیز به دو دسته معتبر و مطالعاتی تقسیم می‌شوند، عمده منابع معتبر به قرن چهارم بر می‌گردد، پس از این دوران منابع مطالعاتی هستند.

وی افزود: کار مقتل نویسی تخصصی است و مداحان باید از علوم تولید شده محققان در این زمینه استفاده کنند؛ منابع مطالعاتی نیز به دو دسته علمی، تحقیقاتی و دسته دیگر بازاری هستند، یعنی افراد تنها برای کسب پول دست به این کار می‌زنند.

محقق کتاب مقتل جامع سیدالشهدا(ع) عنوان کرد: این مقتل یک کار گروهی است که تمام مطالب بیان شده آن سندیت دارد؛ منابع این کتاب مقاتل موجود، روایت مربوط به سیدالشهدا(ع)، سفرنامه‌ها، مقالات و دیگر مطالب است.

وی تأکید کرد: در این مقتل همچنین پیامدهای پس از واقعه عاشورا و رهبری امام سجاد(ع) بیان شده است./993/پ200/ی