عاشورا بعثتی دوباره، تحلیل تربیتی و اخلاقی عاشورا
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در فارس، کتاب «عاشورا بعثتی دوباره، تحلیل تربیتی و اخلاقی عاشورا» نوشته «حجت‌الاسلام شکرالله دانش»، به جایگاه تربیت در نهضت عاشورا پرداخته است.
بر اساس این گزارش، در این کتاب به جایگاه تربیت در رسالت پیامبر(ص) و نظام تربیت اسلام پرداخته می‌شود؛ سپس مقدمات شکل‌گیری عاشورا ـ به دلیل انحرافی که در نظام تربیت نبوی به وجود آمد ـ تشریح شده است. همچنین در این کتاب نقش تربیت و اخلاق در شکل گیری نهضت عاشورا بررسی شده و تربیت خانوادگی و نظام اخلاقی خانواده در هر دو اردوگاه عاشورا مورد مطالعه و نظر قرار گرفته است.
شایان ذکر است، در سه فصل پایانی این کتاب جلوه‌های تربیتی و اخلاقی عاشورا تبیین شده است که در نوع خود کم نظیر است.
عاشورا تجلی‌گاه شرافت انسانی و کرامت‌های اخلاقی
همچنین در این کتاب به تربیت در عاشورا از طریق نامه‌ها، خطبه‌ها و ارتباطات در کاروان عاشورا، عزاداری مطلوب، جلوه‌های تربیت عاشورا و نتایج اجتماعی این واقعه بی‌نظیر پرداخته شده است.
در بخشی از پیشگفتار این کتاب می‌خوانیم: «بعثت، غدیر و عاشورا مهم‌ترین مقاطع تاریخ اسلام هستند. غدیر و عاشورا در ادامه رسالت پیامبر(ص) و به منظور تحقق اهداف بعثت به وجود آمدند و آخرین حلقه از این زنجیره مقدس با قیام حجت(عج) تکمیل خواهد شد.
مهم‌ترین هدف از این سلسله رسالت‌ها، اصلاح جامعه بشری، تربیت و تزکیه نفوس و هدایت آنان در مسیر تعالی و کمال است.
گر چه در عاشورا فجیع‌ترین و جان‌سوزترین وقایع تاریخ بشر اتفاق افتاد و بشر زشت‌ترین چهره خود را در قتل، شکنجه، اسارت و غارت اموال شریف‌ترین اولاد آدم و زریه پیامبر(ص)نشان داد، اما با نگاهی به آن روی دیگر واقعه عاشورا، زیباترین اعمال و رفتار از شریف‌ترین و ارجمند‌ترین انسان‌ها بروز کرد و عاشورا به نمایشگاه زیبا و بزرگی از تجسم عینی دستورات متعالی اسلام به منظور رشد و هدایت انسان تبدیل شد.
عاشورا یک مکتب عظیم فرهنگی و تربیتی و گنجینه‌ای از جلوه‌های تربیتی است که ضامن تداوم دین و ارزش‌های جامعه بشری است.
امام حسین(ع) پیشوای قیام جاوید عاشورا و جانشین خاتم پیامبران خداست؛ پیامبری که رسالتش جهانی است و برای هدایت و ارشاد همه نسل‌ها در همه عصرها مبعوث شده است. پیامبری که اعلام می‌کند، برای تکریم مکارم اخلاق مبعوث شده است و رسالتش زدودن جهل و خرافات از جان و دل انسان‌ها و گسترش و بسط اخلاق انسانی است. او آمده است تا برابری و برادری در بین آحاد بشر جاری و ساری سازد، ارزش‌ها و اعتبارهای دنیوی و خرافی را بشکند، ثروت، قدرت، رنگ و نژاد افراد را که معیار برتری و اعتبار انسانی قرار دهد.
امام حسین(ع)، هم به لحاظ هدف و آرمان و هم به لحاظ شخصیت فردی، جانشین پیامبر اسلام(ص) است. او در دامان پیامبر(ص) رشد و نمو کرده و تربیت انسانی، اخلاقی و الهی او، زیر نظر پیامبر(ص) انجام شده است؛ تا ادامه دهنده راه و آرمان پیامبر(ص) باشد.
عاشورا نه تنها حس دینی و اخلاقی مردم را بیدار می‌کند، بلکه شور حماسی در جامعه به وجود می‌آورد و شور سیاسی و اجتماعی مسلمانان را افزایش می‌دهد. بر اساس آموزه عاشورا، جهاد، مبارزه و آمادگی نظامی باید در سر لوحه برنامه مسلمانان قرار گیرد. پس هدف امام حسین(ع) احیا نظام تربیتی پیامبر اکرم(ص)است؛ نظامی که رژیم‌های ستمگر و فاسد بنی‌امیه، آن را در جامعه کم رنگ نموده و با حاکم کردن نظام تربیتی و فرهنگ ابوسفیانی، جامعه اسلامی را بی‌رمق، رفاه طلب، ثروت اندوز، فاسد لاابالی کرده بودند.
عاشورا تجلی‌گاه شرافت انسانی و کرامت‌های اخلاقی است. هر مرد و زنی در قامت خود، جلوه‌ای از نور هدایت و کمال انسانیت و عزت آزادگی است، تا همه بدانند زندگی با هر خفت و ذلتی در شأن اشراف مخلوقات نیست. امام حسین(ع) با مرگ سرخ خویش بنیان‌های جامعه اسلامی را تحکیم بخشید و آن را با شالوده شرافت و فضیلت، پی ریزی کرد، عدل وداد را معنا را بخشید و مدرسه‌ای را بنیان نهاد که درس آن، تربیت الهی و عشق به حقیقت و فداکاری در راه کرامت‌های اخلاقی بود. کربلا قبله گاهی است تا همواره آزادمردان تاریخ روی خود را به سوی آن بگردانند و با تربت پاک کربلائیان نماز عشق و ایثار و شهادت بخوانند».
فصل اول: تربیت
در فصل اول این کتاب به بحث تربیت پرداخته شده است. تربیت چیست، اهمیت و ارزش تربیت، نقش تربیت در عبودیت، هدف تربیت دینی، قلمرو تربیت، نقش نظام‌های تربیتی، علم مقدم است یا تربیت، نقش تربیت در صلاح و فساد جامعه، آثار تربیت، عوارض فقدان تربیت، اصلاح و تربیت وظیفه کیست و تربیت الهی از عناوین اصلی فصل اول این کتاب است.
هدف تربیت دینی
در بخشی از این فصل با عنوان هدف تربیت دینی می‌خوانیم:
«تربیت دینی نه تنها انسان را در این دنیا به فضائل معنوی و اخلاقی می‌آراید و او را به صورت فردی کمال‌جو، دانش‌‌دوست، با تقوا، ایثارگر و عدالت خواه در می‌آورد، بلکه با ارتباط دادن فرد به مبدأ هستی و سوق دادن او به سوی این مبدأ، سعادت دائمی او را تأمین می‌کند.
انسان خدا‌پرست پیوسته در مسیر تکامل و در حرکت است و هر چه به مبدأ کمال نزدیک‌تر شود، خود درجاتی از کمال را که نشانه سعادت واقعی انسان است کسب می‌کند.
هدف اساسی تربیت مکتب اسلام، پرستش خدای یگانه است. زیرا انسان عابد با ارتباط پروردگار به سوی نور و حقیقت پیش می‌رود. آنکه به خدا می‌پیوندد، از پلیدی‌ها، بی‌دادگری‌ها، هوا و هوس یا تمایلات بی‌ارزش و از خودخواهی‌ها خود را می‌رهاند. او تسلیم خدا می‌شود و خود را از شر طاغوت‌ها و از نفوذ قدرت‌های اهریمنی رها می‌سازد.
انسان بریده از خدا احساس پوچی، بی‌هدفی و بی‌پناهی می‌کند و گاهی سر از یأس و نومیدی و خودکشی در می‌آورد و گاهی متوسل به مفاسد، هرزگی و لذت‌های زودگذر دنیوی می‌شود».
فصل دوم: تربیت نبوی
در فصل دوم کتاب به هدف رسالت، کانون تربیت نبوی، ارکان و الگوهای تربیت نبوی و آثار عزت نفس پرداخته شده است.
هدف رسالت
در مقدمه این فصل آمده است:
«تربیت انسان و پرورش او بر اساس اخلاق اسلامی برای نیل به کمال، اصلی‌ترین هدف و اساس رسالت پیامبران الهی بوده است. قرآن کریم در آیات متعددی تربیت و رشد انسان‌ها را به عنوان وظیفه پیامبران و هدف بلند ایشان می‌شمارد و تزکیه به معنای رهاسازی از عناصر بازدارنده برای دستیابی به مواد و منابع نمو و رشد را از اصول دعوت و وظیفه تمام انبیا به حساب می‌آورد .
خداوند در این کتاب مقدس هدف از آموزه‌های وحیانی و ارسال پیامبران و انزال کتب را تزکیه، تعلیم و تربیت می‌داند.»
فصل سوم: نتیجه تربیت نبوی
سرآغاز تحول، تجلی تربیت نبوی در حبشه، تربیت جامع، حاکم شدن ارزش‌ها، اصلاح عقاید و باور‌ها، فرهنگ ایثار، عبودیت، شخصیت انسانی، سعادت انسان و رشد اجتماعی و سیاسی عناوین اصلی فصل سوم کتاب «عاشورا بعثتی دوباره» است.
رشد اجتماعی و سیاسی
با تربیت نبوی، مردمی که گرفتار رقابت‌های زشت قبیله‌ای راهزنی و کشتار همدیگر بودند، وارد مسائل اجتماعی و سیاسی جهان آن روز شدند. دین اسلام ظرفیت روحی و فکری آنان را افزایش داد و پیامبر چشم‌انداز وسیعی برای آنان تعریف کرد و زندگی با عزت و شرافتمندانه‌ای برای آنان فراهم نمود.
فصل چهارم: انحراف از تربیت نبوی
در فصل چهارم این کتاب به بحث انحراف از تربیت نبوی پرداخته شده است. در این فصل مباحثی همچون تغییر مربی، جلوگیری از نشر احادیث پیامبر، جعل احادیث، دست‌اندازی حکومت بنی‌امیه به حکومت اسلامی به عنوان مصادیق این انحراف برشمرده شده است.
فصل پنجم: جلوه‌های تربیت نبوی و اموی در عاشورا
در این فصل به مباحثی همچون زمینه‌های تربیتی دو چهره بزرگ عاشورا، فضای معنوی خانواده امام حسین(ع)، نقش پدر و مادر در تربیت امام حسین(ع)، تربیت اموی، اخلاق و تربیت یزید، هم‌نشینان یزید، شخصیت یزید از دیدگاه حضرت زینب(س) و امام خمینی(ره) پرداخته شده است.
فصل ششم: عاشورا تجدید حیات آیین محمدی
در فصل ششم به مباحثی همچون روانشناختی مردم کوفه، وضعیت حاکمان جامعه، ضرورت جلوگیری از فساد در جامعه، پیوند بعثت و عاشورا، احیاء حق و محو بدعت‌ها، احیاء روحیه عدالت‌خواهی، احیاء ولایت و سنت پیامبر(ص) پرداخته شده است.
فصل هفتم: آثار و پیامدهای عاشورا
در این فصل تحول فکری، جنبش‌های اجتماعی، قیام توابین، قیام مدینه، قیام مختار، احیاء دین و اسلام محمدی، احیاء شخصیت و کرامت انسانی، مصلح سازی و محو بنی‌امیه به عنوان مهم‌ترین آثار و پیامدهای عاشورا معرفی شده است.
بخش دوم: جلوه‌های تربیتی عاشورا
در مقدمه این بخش می‌خوانیم: «عاشورا یک مکتب غنی الهی و سرشار از درس‌های تربیتی، اخلاقی و عرفانی است. در کانون تربیتی عاشورا، همه شاخص‌های مهم تربیت اسلامی، الگوهای اخلاقی و فضائل انسانی به هم آمیخته است. عقل و عشق، بصیرت و حریت، حکمت و عدالت، عزت و استقامت، شجاعت و اطاعت، کرامت و عبادت در این نهضت انسان‌ساز و شرف آفرین یک‌جا وجود دارد. شاگردان مکتب عاشورا معنویت و اخلاق، حماسه و غیرت، خلوص و ایثار را تا مرز شهادت با هم می‌آموزند. فرهنگ عاشورا و نظام تربیتی این نهضت مقدس، جامع همه برنامه‌های تربیتی و اخلاقی و نظام سیاسی و اجتماعی و عبادی اسلام است».
فصل هشتم: ارتباط با خدا
در این فصل به عبودیت و جلوه‌های عاشورایی آن و نماز، قرآن و دعا پرداخته شده است.
در بخشی از این فصل می‌خوانیم: «رهبر قیام عاشورا چنان به عبادت و راز و نیاز با پروردگار دلبسته بود و عاشق مناجات و نماز که این رفتار همه اطرافیان خانواده و فرزندان را به شدت تحت تأثیر قرار داده بود. تربیت عملی امام حسین(ع) ارزش عبادت را به فرزندان عزیز آن حضرت منتقل می‌نمود تا جایی که امام چهارم به علت کثرت عبادت و نیایش و سجده‌های طولانی به سجاد ملقب شد».
فصل نهم: معرفت
در فصل نهم کتاب «عاشورا بعثتی دوباره، تحلیل تربیتی و اخلاقی عاشورا» به بحث بصیرت، عرفان، توبه، توکل، یاد مرگ و صبر پرداخته شده است.
در بخشی از این فصل با عنوان توکل می‌خوانیم: «یکی از مهم‌ترین درس‌های عاشورا توکل بر خدا است. توکل در فرهنگ قرآن و اسلام جایگاه والایی دارد. توکل در فرهنگ اسلامی به معنی اعتماد و تکیه و واگذار نمودن کار خویش به قادر علی الاطلاق و اطمینان به تدبیر او است». «امام حسین(ع) در اولین اقدامات خود در نهضت عاشورا با توکل بر خدای خویش حرکت کرد و در خطبه‌ها و نامه‌های خود مرتب از اعتماد و توکل بر پروردگار سخن می‌گفت».
فصل دهم: مسائل اجتماعی
در فصل دهم به مباحثی همچون هجرت، حق طلبی و عدالت خواهی، مساوات و برادری، ولایت مداری، جدال احسن، امر به معروف و نهی از منکر، وفاداری، ادب، تواضع، موعظه و اندرز، قدرشناسی، کمک به محرومین، بخشندگی، تکریم خانواده، احترام به والدین و نشاط و شادابی پرداخته شده است.
فصل یازدهم: خصلت‌های نیک انسانی
در فصل یازدهم این کتاب به مباحثی همچون عزت آفرینی عاشورا، شجاعت، تأثیر لقمه حلال بر شخصیت و تربیت، حجاب و عفاف، محبت، حیا، آزادگی پرداخته شده است. همچنین در این فصل بحث عاشورا کشتی نجات، زنان عاشورایی، صداقت، شفافیت و صداقت تا شهادت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
فصل دوازدهم: فلسفه عزاداری
فصل دوازدهم کتاب به فلسفه عزاداری می‌‌پردازد. در این بخش به مباحثی همچون «مجالس عزاداری؛ کانون تربیت اسلامی»، «کل یوم عاشورا یعنی چه» و «رسالت عزاداری از نگاه رهبری» پرداخته شده است.
در بخشی از این فصل با عنوان «رسالت عزاداری از نگاه رهبری» می‌خوانیم: «آیت‌الله خامنه‌ای بر نقش آموزشی و تربیتی مجالس عزاداری امام حسین(ع) تأکید داشته و می‌فرمایند: ما باید همت کنیم تا به برکت همین مجالس، درس حسین بن علی(ع) را با همه قوت و قدرت، بر افکار عمومی جامعه‌مان عرضه کنیم.
ایشان مهم‌ترین کار هیأت‌ها و مجالس عزاداری را چنین بر می‌شمرند: اول این که منبرها و سخنرانی‌های جلسات شما سازنده باشد، دوم این که روضه و نوحه و سینه زنی هم باید فضا را از مسائل زنده حسینی معرفت و آگاهی، پر کند.
هیأت نماد تجمع عاطفی و فکری بر محور شخصیت حسین بن علی(ع) است. اگر کسی مثلاً سه سال در هیأت شما رفت و آمد می‌کند، بعد از این مدت عوام از جلسه بیرون نرود؛ فهمیده، آگاه و با معلومات خارج شود.
در فرهنگ ما، در مذهب ما، در تاریخ ما، تشیع، عزیزترین گوهرهایی که بشریت آفریده است، حیات‌بخش‌ترین عنصری که به تاریخ، حیات، تپش و تکان می‌دهد و خدایی‌ترین درس‌هایی که به انسان می‌آموزد، نهفته است... . ما وارث عزیزترین امانت‌هایی هستیم که با جهاد و شهادت و با ارزش‌های بزرگ انسانی، در تاریخ اسلام، فراهم آمده است. ما وارث این همه هستیم. ما مسؤول آن هستیم که امتی بسازیم از خویش تا برای بشریت نمونه باشیم...؛ ما مسؤول این هستیم که با این میراث عزیز شهدا و مجاهدانمان و امامان و راهبرانمان و ایمانمان و کتابمان امتی نمونه بسازیم... .»
شایان ذکر است، کتاب «عاشورا بعثتی دوباره، تحلیل تربیتی و اخلاقی عاشورا» نوشته «حجت‌الاسلام شکرالله دانش» برای سومین بار در شمارگان 2500 نسخه از سوی انتشارات واژه نو منتشر شده است و چاپ چهارم آن در راه بازار نشر است.
/919/703/ر