گزارش یک نشست؛
حج و سبک زندگی در پیچ و خم یک تعریف واحد
خبرگزاری رسا ـ نشست علمی حج و سبک زندگی در حالی از سوی پژوهشکده حج و زیارت در قم برگزار شد که با ارائه تعاریف متعدد از سبک زندگی، موضوع نشست در پیچ و خم یک تعریف واحد باقی ماند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سبک‌های زندگی مجموعه‌ای از طرز تلقی‌ها، ارزش‌ها، شیوه‌های رفتار، حالت‌ها و سلیقه‌ها در هر چیزی را در بر می‌گیرد و زمانی که سبک زندگی از منظر و نگاه اسلامی را مورد توجه قرار دهیم، به ارزش و اهمیت واقعی و حقیقی آن پی خواهیم برد؛ چرا که دین مقدس اسلام آیین زندگی است که خداوند متعال آن را برای نظام بخشیدن به زندگی فردی و اجتماعی ابلاغ کرده است.
این مسأله همچنین در سخنان رهبر معظم انقلاب در سفر اخیر خود در جمع هزاران نفر از دانشجویان، دانش آموزان و دیگر جوانان خراسان شمالی مطرح شد و ایشان با بیان مصادیقی به این مهم اشاره داشته و با دعوت از نخبگان، حوزویان و دانشگاهیان به منظور تلاش جدی برای آسیب شناسی سبک و شیوه فعلی، خواستار ارائه چاره و جستجوی راه‌های علاج شدند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، «سبک زندگی» را بخش اساسی و حقیقی پیشرفت و تمدن سازی نوین اسلامی خواندند و تأکید کردند: «پیشرفت در علم و صنعت و اقتصاد و سیاست که بُعد ابزاری تمدن اسلامی را شکل می‌دهند، وسیله‌ای است برای دستیابی به سبک و فرهنگ صحیح زندگی و رسیدن به آرامش، امنیت، تعالی و پیشرفت حقیقی.»
بر این اساس، گروه اخلاق و اسرار حج پژوهشکده حج و زیارت، نشست تخصصی حج و سبک زندگی را پیش از ظهر پنجشنبه 17 بهمن‌ماه با حضور حجج اسلام رحیم کارگر و محمدحسین شریفی‌نیا برگزار کرد تا پاسخی باشد به تأکید مقام معظم رهبری که درباره سبک زندگی اسلامی از حوزویان و دانشگاهیان خواستند این موضوع را محور اندیشه و عمل خود قرار دهند.
ضرورت کاربردی کردن اسرار و معارف حج
حجت‌الاسلام رحیم کارگر که عضو هیأت علمی و مدیر گروه آینده‌پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است، کاربردی کردن اسرار حج را از دغدغه‌های خود عنوان کرد و با تبیین موضوع سبک زندگی در حج، سبک زندگی با حج و سبک زندگی به وسیله حج را از اصول کاربردی کردن حج برشمرد.
وی در ابتدای سخنان خود به ارائه تعریفی از سبک زندگی اسلامی پرداخت و با بیان اینکه سبک زندگی چیزی خارج از آموزه‌های اسلامی نیست، گفت: بخشی از معارف و موضوع‌های دینی به طور خاص هم تأیید کننده معارف گران‌بهای دینی است و هم اینکه معارف اختصاصی را تولید می‌کند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: ظرفیت‌هایی که در حج وجود دارند، می‌توانند تولید کننده نوع و نگاه خاصی به زندگی، آخرت و هدف باشند. حج به مثابه یک خانواده و یک زندگی جدید است که می‌تواند فرهنگ‌ساز باشد و نگاه نویی را به زندگی ارائه دهد.
چالش عدم فهم صحیح از سبک زندگی دینی
وی تصریح کرد: اگر چه بحث سبک زندگی دارای برکات و آثار خاصی است، اما متأسفانه مانند همه پیام‌ها و بیانات مقام معظم رهبری دچار تضعیف شده است! عدم فهم صحیح از سبک زندگی دینی سبب می‌شود که هر چه به اسم اخلاق، آداب، رسوم، ارزش‌ها و سیره پیامبر اکرم(ص) است را سبک زندگی بنامیم.
وی سبک زندگی را به یک سری قواعد و قالب‌های ذهنی، فکری و ارزشی حاکم بر رفتار و کنش‌های انسان تعریف کرد و گفت: سبک زندگی آن نیست که غربی‌ها در دوران جدید تولید کرده‌اند، بلکه سیره پیامبر اکرم(ص) است؛ اما متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم زندگی آن حضرت را تئوریزه کرده و در قالب جدیدی ارائه دهیم.
حجت‌الاسلام کارگر با بیان اینکه سبک زندگی دارای نرم‌افزار و سخت‌افزار، بُعد ذهنی و رفتاری است، دسته‌بندی تعاریف سبک زندگی را مورد توجه قرار داد و گفت: بخشی از تعاریف سبک زندگی مربوط به حالت‌های ذهنی است، اما در برخی دیگر از تعاریف، جنبه فرهنگی سبک زندگی مد نظر قرار می‌گیرد.
تأثیر تدوین قانون در شکل‌گیری سبک زندگی
وی قانون‌های تدوین شده در جامعه را به تنهایی در شکل‌گیری سبک زندگی مؤثر ندانست و تصریح کرد: سبک زندگی ما سبک زندگی غربی است، با سبک زندگی اسلامی آشنا نیستیم، هنوز سبک زندگی دینی مدون نشده است که اگر هم مدون شود، با واقعیت‌های جاری و آینده همخوان نیست.
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه برخی ظرفیت‌های حج را ناظر به زندگی فعلی و ناظر به آینده بشریت دانست و با بیان اینکه شکل‌گیری هویت جدید، سبک زندگی دینی را با خطر مواجه کرده است، نقش حج را در بهسازی سبک زندگی اسلامی بسیار مؤثر دانست.
پس از سخنان ابتدایی حجت‌الاسلام کارگر، مجری این نشست با طرح این سؤال که در طول یک ماه حج و ایام برگزاری عمره مفرده و زیارت عتبات عالیات، روحانیان متولیان امر برگزاری حج و عمره و زیارت باید چه روشی پیش بگیرند و چه نوع داده‌هایی را در نظر بگیرند و به حجاج منتقل کنند که زندگی آینده زائر را تحت تأثیر آموخته‌های یک ماهه قرار دهد، از کارشناسان مدعو خواست که به تبیین نقش حج در بهسازی سبک زندگی بپردازند.
در ادامه این نشست، اما وقتی نوبت به محمدحسین شریفی‌نیا، عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و ارائه دهنده نظریه روان درمانی یکپارچه توحیدی رسید که به سؤال مجری این نشست که پرسیده بود نقش حج در بهسازی سبک زندگی چیست، پاسخ دهد، وی خواست که اجازه داده شود طبق آنچه فکر می‌کند مفید است سخن بگوید.
سبک زندگی شیوه‌های پایدار برای رفع نیازها
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به عنوان سبک زندگی که در دو سال اخیر در فضای علمی فرهنگی کشور مطرح شده است، اظهار کرد: سبک زندگی یک مفهوم علمی روانشناسی است که برای اولین بار فردی به نام آلفرد آدلر این مفهوم را در دهه 1920 در تبیین نظریه شخصیت مطرح کرد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه سبک زندگی اشاره به این دارد که هر انسانی برای برآوردن نیازها و رسیدن به اهداف خود یک روشی را در پیش می‌گیرد، گفت: سبک زندگی شیوه‌های پایداری است که هر انسانی در زندگی خود برمی‌گزیند که از طریق آن نیازهای خود را برطرف کند.
وی سبک زندگی را در دو موضوع انسان و سبک تبیین کرد و افزود: انسان از پیچیده‌ترین موجودات عالم آفرینش و در یک نگاه کلی دارای چهار بعد مشخص است. در ابتدا نیازهای فیزیولوژیک مطرح می‌شود؛ یعنی تا بُعد زیستی انسان، مانند تغذیه و نیازهای جنسی تأمین نشود، به سایر ابعاد نمی‌رسیم.
حجت‌الاسلام شریفی‌نیا از امنیت عاطفی و اجتماعی، امنیت روانی و امنیت شناختی به عنوان ابعاد دیگری نام برد که وقتی در انسانی شکل می‌گیرد، تمام ساختار شناختی و هیجانی را در کنترل می‌گیرد، تصریح کرد: سبک زندگی به انسان کمک می‌کند تا به نیازهای چهارگانه خود پاسخ دهد.
رسیدن به زندگی سالم مطلوب سبک زندگی دینی
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه سبک به صفات ملکه شده و رفتارهای عادت شده اشاره دارد، مطلوب سبک زندگی دینی را داشتن یک زندگی سالم که عموم مردم بتوانند انجام دهند، دانست و از عوامل زیستی، روانی، اجتماعی و اجتماعی به عنوان مواردی که بر سبک‌ها مؤثر هستند، نام برد.
ارائه دهنده نظریه روان درمانی یکپارچه توحیدی در ادامه، نوع شغل را نشان‌دهنده سبک زندگی هر انسانی معرفی و اظهار کرد: سبک زندگی انسانی که دنبال آرمان‌هایش است، با سبک زندگی انسانی که دنبال خوش‌گذرانی و تأمین نیازهای فوری و غرایض فردی است، تفاوت می‌کند.
وی گفت: سه عامل کلان سخت ساختارها، مانند عوامل ارثی، ویژگی‌های بدنی، فرهنگ، خانواده، حکومت، عامل موقعیتی مانند میزان تحصیلات، درآمد، تجهیزات و امکانات و عامل ویژگی‌های فردی مانند صفات ارثی زندگی سبک‌ساز است و ما در فرآیند زندگی، تنها توان ایجاد تغییرات ناچیز را داریم.
حجت‌الاسلام شریفی‌نیا با بیان اینکه هرگز نباید تأثیر عوامل متعدد و مؤثر بر مفهوم سبک زندگی را نادیده بگیریم، گفت: اگر بخواهیم پادگانی بی‌اندیشیم، می‌توانیم یک فرد را دو سال به سربازی ببریم و در تمام این مدت هم هر چه بخواهیم به او آموزش دهیم؛ اما وقتی از سربازی برگردد، همان آدم قبلی است.
تدوین چشم‌انداز فرهنگی سبک زندگی
وی که مدعی بود نباید با هر موضوعی که مطرح می‌شود شعاری برخورد کرد، در صدد بود به تبیین ارتباط حج و سبک زندگی بپردازد که حجت‌الاسلام کارگر اجازه سخن خواست و با نفی تعاریف سبک زندگی از سوی حجت‌الاسلام شریفی‌نیا، گفت: ما هیچ وقت سبک‌های زندگی متعدد در ایران نداریم؛ سبک زندگی یا غربی است و یا اسلامی.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: برای سبک زندگی ابتدا باید چشم‌انداز فرهنگی، بعد از آن مهندسی مناسب فرهنگی و در ادامه مهندسی فرهنگی، مدیریت خوب فرهنگی را ترسیم کنیم که مدیریت خوب فرهنگی در محصولات فرهنگی خلاصه می‌شود و محصولات فرهنگی در سبک زندگی دخیل و مؤثر است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بر ارائه پیوست فرهنگی به موضوعات مرتبط با سبک زندگی تأکید کرد و افزود: در حج یک مدیریت فرهنگی نداریم که بتوانیم محصولات مناسبی را ارائه دهیم که ارائه کار فرهنگی مناسب، نیازمند نیروی فرهنگی خبره است.
وی با بیان اینکه قابلیت اثرگذاری حج برای سال‌های طولانی است، از این قابلیت‌ها به عنوان یک سرمایه معنوی یاد کرد و گفت: حج می‌تواند با اصلاح برخی دیدگاه‌های انسان بهترین تأثیرگذاری را داشته باشد.
حج تمرین رفتارهای مؤثر بر سبک زندگی
حجت‌الاسلام شریفی‌نیا در بخش دیگری از سخنان خود به بررسی نقش حج در سبک زندگی پرداخت و از آثار در دست تدوین خود همچون روانشناسی در خدمت کارگزاران حج، روانشناسی در خدمت روحانیان حج، روانشناسی در خدمت مجریان حج و روانشناسی در خدمت زائران خبر داد.
وی با بیان اینکه نقطه عزیمت هر تغییر و تحولی در هر انسانی خودشناسی است و تا خود را نشناسیم هیچ تغییری امکان‌پذیر نیست، تأثیرات حج بر سبک زندگی را مورد تبیین قرار داد و گفت: تمامی اعمال حج آمیخته به اخلاق و معنویت است؛ چرا که در همه این اعمال نیت و نوع‌دوستی لازم است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه دانشگاه افزود: حج عبادتی است که با زندگی جمعی عجین شده و دارای اسرار فراوانی است که اگر بتوانیم به لحاظ شناختی و هیجانی، سمبل‌ها و نشانه‌های آن را به درستی تبیین و رمزگذاری کنیم، می‌توانیم به زندگی انسان‌ها جهت دهیم.
وی با بیان اینکه حج به ما امکان تمرین رفتارهای مؤثر بر سبک زندگی را می‌دهد، کنار نهادن تشخص‌ها، تمرین صبر در شرایط دشوار، توجه به محیط زیست، ایجاد فضای امن، تمرین نظم فردی و انضباط اجتماعی را از جمله این رفتارها عنوان کرد و گفت: نشانه‌های رفتاری باید تبدیل به سبک زندگی شود.
ترسیم چشم‌انداز بیست ساله حج
حجت‌الاسلام کارگر در پایان سخنان خود، از مسؤلان سازمان حج و زیارت خواست که چشم‌انداز بیست ساله حج را ترسیم کنند و با اشاره به ظرفیت‌های عظیم حج، سبک زندگی برای حج را در فهم زبان حج، فهم منطق حج، فهم اثرگذاری حج و تبیین ویژگی‌های سبک زندگی در حج عنوان کرد.
وی همچنین اصلاح سبک تغذیه، سبک پوشش، سبک گفتار، سبک رفتار و تعامل با دیگران و سبک فراقت در ایام حج را از دیگر ویژگی‌های سبک زندگی در حج نامید و با اشاره به رعایت مواردی که از آن به عنوان سبک زندگی پس از حج یاد کرد، ارائه پیوست فرهنگی به موضوعات مرتبط با حج را ضروری دانست.
نشست علمی حج و سبک زندگی در حالی پیش از ظهر پنجشنبه 17 بهمن‌ماه از سوی گروه اخلاق و اسرار پژوهشکده حج و زیارت در قم برگزار شد که با ارائه تعاریف متعدد از سبک زندگی، موضوع نشست در پیچ و خم یک تعریف واحد باقی ماند و پژوهشگران حوزوی به نقطه نظر مشترکی در این‌باره نرسیدند./920/502/ر
ارسال نظرات