نقش حوزه در شکل گیری مبانی، ارزش ها و مقاصد تمدن اسلامی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد،  نشست بررسی «نقش حوزه های علمیه و علوم اسلامی در شکل گیری تمدن اسلامی»  عصر سه شنبه در محل مدرسه علمیه عباسقلی خان مشهد برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، رییس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با اشاره به این که قوام و حقیقت حوزه به علوم اسلامی است، گفت: دغدغه طلاب در زمینه تمدن سازی از برکات انقلاب است؛ این یک ارزش است که متاسفانه در تعامل با جوانان دیگر کشور های اسلامی مشاهده نمی شود.

وی افزود: باید دانست که تمدن به معنای توسعه ارضی نیست؛ بلکه به معنای وسعت تفکر و اندیشه است. اگر گفته شود فرهنگ یا تمدن، مجموعه دستاورد های تمدنی بشر است دچار تعارض شده ایم چرا که تمدن از فرهنگ بر می خیزد؛ البته گاهی تمدن و فرهنگ عام و خاص هستند. این یک تعریف دیگر است که همه دستاوردهای بشر را تمدن دانسته و فرهنگ را بخشی از آن عنوان می کند اما در اینجا منظور ما، فرهنگ به معنای عام است.

این استاد حوزه ودانشگاه با بیان این که هر تمدنی علم، تکنولوژی، حکومت، سیاست، اخلاق و معنویت دارد، افزود: حکومت از مولفه های تمدن است و به فرموده ‌حضرت امام خمینی(ره)، حکومت مانع انحطاط جوامع اسلامی می شود.

عوامل تمدن سازی و تمدن سوزی چیست ؟

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه، رویکرد دانش محوری حکام و دولت ها را از عوامل تمدن سازی عنوان و تصریح کرد: وقتی دولتی به دارالحکمه ها و مراکز علمی توجه می کند باعث رشد می شود؛ مانند این که چون دولت آل بویه یا سامانیان به کتابخانه بها می دادند، وزرای آن ها عالم بودند و تأسیس بیت الحکمه و دار العلم در این دوره ها رواج داشت.

وی، مدارای اجتماعی ـ سیاسی  و عدم فشار به ملل تابعه را از دیگر عوامل در این زمینه برشمرد و افزود: مدارا در مقابل تساهل و خشونت و بین این دو قرار دارد؛ یعنی آزادی ها باید مشروع باشد. بهره گیری از تمدن های دیگر هم همین طور است برای نمونه، غربی ها با الگو گیری از دارالعلم های اسلامی، آکسفورد را تاسیس کردند.

این محقق و پژوهشگر حوزوی، ادعای آغاز تمدن سازی از صفر و بدون توجه به داشته های دیگران را غیرممکن دانست و در خصوص نقش دین و تفکر دینی در تمدن سازی یا تمدن سوزی گفت: به عنوان نمونه، دین مسیحیت، نمی گذاشت تمدن سازی شود و جلوی تفکر نو را می گرفت اما پروتستان ها اجازه تفکر جدید می دادند.

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه اضافه کرد: در اسلام نیز همین بوده و هست؛ یک نوع نگاه باعث رشد می شود و نوع دیگر نه. اسلام صوفیانه و سلفی گری با عقل مخالف و هر دو تمدن سوز هستند. حوزه های علمیه نیز می توانند هم تمدن ساز باشند و هم تمدن سوز.

نقش حوزه در شکل گیری مبانی، ارزش ها و مقاصد تمدن اسلامی

وی در خصوص نقش حوزه در شکل گیری مبانی اسلامی، اظهار کرد: مطابق نظر امانیست ها، انسان خدا را قبول دارد ولی نه از روی میل و رغبت و این نظر، امروز در غرب منجر به رشد اندیشه های پسامدرن و دوری انسان از خدا شده است اما علمای اصیل اسلامی، علمشان با خدا شناسی یکی است؛ طبیعت شناسی بوعلی سینا با خدا شناسی اش یکی است و جدایی ندارد.

رییس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با تأکید بر این که بدون فلسفه و کلام نمی شود تمدن ساخت، گفت: نگاه ما به انسان، علوم انسانی را می سازد حال سوال این است که چه کسی باید نگاه درست به انسان را تبیین کند؟ این کار حوزه های علمیه است. حوزه ها حتما به فلسفه، کلام و تفسیر نیاز دارد؛ فلسفه ای که تمدن سازی کند. باید فکر و متن مورد نیاز این فلسفه را تأمین کرد. به عنوان نمونه، اگر می خواهیم هنر اسلامی داشته باشیم نمی شود بدون فلسفه هنر این کار را بدان دست یافت.

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه تبیین و تقویت ارزش های تمدن اسلامی را دومین نقش حوزه در شکل گیری تمدن اسلامی برشمرد و افزود: تمدن اسلامی بایدها و نبایدهایی دارد که حوزه باید این بایدها و نبایدها را تبیین کنند. هرفقهی به درد ما نمی خورد؛ فقه تمدن ساز مورد نیاز ما است. علوم موجود باید تغییر و تکامل داشته باشند. ما اصول فقه الاجتماع نیاز داریم. اکنون ما به یک شیخ انصاری نیاز داریم که بیاید و فقه السیاسة، فقه التربیة و ... بنویسد.

وی با تأکید بر ضرورت کشف فتاوا برای مسائل جدید تمدنی، ادامه داد: ما اکنون احکام فقهی داریم اما نظام فقهی نداریم؛ نظام ابعاد دیگری هم نیاز دارد که باید تکمیل شود. ما فقه نظام سیاسی نیاز داریم نه فقط فقه احکام سیاسی.

وی، تعیین مقاصد تمدن نوین اسلامی را سومین عرصه نقش آفرینی حوزه در تمدن اسلامی عنوان و خاطرنشان کرد: ما باید استقلال، آزادی، پیشرفت و عدالت را که از مقاصد مهم تمدن نوین اسلامی است، داشته باشیم اما علوم انسانی موجود در دانشگاه ها و علوم اسلامی موجود در حوزه ها برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی کافی نیستند.

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه ادامه داد: باید پا را فراتر بگذاریم و دست به تکمیل علوم موجود بزنیم و این با خوب خواندن همین علوم موجود ممکن می شود. باید به میراث گرانقدر حوزه ها تکیه زد. نباید زحمات افرادی همچون شیخ انصاری را نادیده گرفت؛ حضرت امام(ره) و رهبر معظم انقلاب بسیار تلاش کردند تا به سمت تمدن نوین اسلامی پیش برویم و این نیازمند تلاش و پشتکار ما است.

جریان سنتی نواندیش، میراث گذشته را برای پاسخ به نیازهای روز تکامل می دهد

این استاد حوزه و دانشگاه خطاب به طلاب شرکت کننده در نشست که از دانش آموختگان دانشگاه در مقاطع کارشناسی و بالاتر بودند، گفت: مسؤولیت شما که هم حوزه و هم دانشگاه را تجربه کرده اید، بیش از سایرین است؛ شما جزو جریان سنتی نواندیش هستید.

وی با اشاره به جریان های فکری در حوزه، خاطرنشان کرد: جریان سنتی حوزه، کاری به دنیای جدید ندارد و جریان نواندیش حوزه نیز حداکثری دین را کنار گذارده و فقط در پی مدرنیته است اما جریان سنتی نواندیش، میراث گذشته را تکامل می دهد برای پاسخ به نیازهای روز با اتکا به مبانی اسلامی.

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه گفت: تغییرات در متون و روش ها باید به گونه ای باشد که طلبه پس از گذشته هفت سال، انتخاب رشته کند.

وی خطاب به طلاب یادآور شد: تحت برنامه کنونی پیش بروید اما سعی کنید نقایص را جبران کنید؛ تعطیلات را کم کنید و به جای یک سوم، دو سوم سال درس بخوانید./930/پ201/ب