مدیر گروه تاریخ جامعه المصطفی در گفت و گو با رسا:
پیامبر(ص) الگوی وحدت اسلامی است/ مسلمانان تمدن نوین اسلامی را پایه گذاری کنند
حبرگزاری رسا _ پیامبر(ص) حتی یهودیان مدینه را کنار مسلمانان و قبایل دیگر عرب که مسلمان شده بودند قرار داد؛ پیامبر(ص) یک پیمان نامه عمومی در مدینه بستند که مسلمان و غیر مسلمان همه مؤظف بودند در برابر دشمن مشترک از مدینه دفاع کنند.
به گزارش خبرگزاری رسا، مسأله وحدت شیعه و سنی از دیرباز مورد تأکید علمای آگاه بوده و این چیزی است که از سلوک سیاسی امامان شیعه نیز استنباط می شود. در گفت و گو با پژوهشگر تاریخ اسلام و تشیع حجت الاسلام محمد قاسم احمدی صاحب اثر شایسته "روابط خارجی در حکومت نبوی" در خصوص وحدت فرق اسلامی به بحث نشسته ایم که در ایام میلاد یگانه عالم، پیامبر مهربانی تقدیم خوانندگان عزیز می نماییم.
رسا - نظرتان در خصوص هفته وحدت چیست؟
ماه ربیع الأول که ولادت پیامبر(ص) واقع گشته، مورد اتفاق شیعه و سنی است. به نقل مشهور اهل سنت 12 ربیع است و به نقل شیعه هم 17 ربیع الاول روز میلاد می باشد. این مناسبت هفته وحدت نام گرفته است که به جا و ارزشمند است. فرصتی برای تحکیم وحدت بین شیعه و سنی، دو فرقه مهم اسلامی است که باید غنیمت بشماریم.
اختلاف این دو حتما به ضرر است؛ به ضرر اسلام هم است و اتحاد این دو، به نفع جهان اسلام نخواهد بود؛ به این خاطر باید هم ولادت حضرت محمد(ص) و هم هفته وحدت را گرامی بداریم. برای وحدت و همدلی بیشتر استفاده کنیم تا انشاءالله جهان اسلام به سوی وحدت و همدلی سوق پیدا کند و دشمنان اسلام برای تسلط و تفرقه افکنی در جهان اسلام فرصت پیدا نکنند.
رسا - برداشت های مختلفی از مفهوم وحدت صورت می گیرد؛ نظر شما درباره معنای صحیح آن چیست؟
معنای صحیحی که وحدت دارد این است که بیش از موارد افتراق، به مشترکاتی که وجود دارند تأکید شود. شاید بیش از نود درصد مسائلی که در دین اسلام مطرح است، مشترک اند. مسلمانان مقابل دشمن مشترک، برای حفظ اصل اسلام در کنار هم باشند. با تکیه بر اصول مهم اسلام که هر دو آن را قبول دارند یک نیرویی برای همراهی و مقابله با ترفندهای دشمن مشترک پیدا کنند.
معنای وحدت این نیست که هر دو سنی شوند یا بالعکس؛ هر کدام از شیعه و سنی، اعتقادات و استدلال هایی دارند؛ این اختلافات در مراکز دینی و در بین عالمان دین مورد بحث قرار گیرد و به نتیجه ای که آن ها می رسند عمل شود؛ نه این که کسی که سنی است با کسی که شیعه است درگیر شوند و اختلاف پیش بیاید که مطمئنا به صلاح هیچ کس نیست. به وجه مشترک توجه داشته باشیم و روی آن ها تأکید کنیم. دشمن مشترک را بشناسیم و در مقابلش و برای حفظ آن اصولی که مشترک است کنار هم باشیم. در جاهایی که با همدیگر افتراق و اختلاف داریم، بحث های علمی، عاقلانه، به دور از جنجال و کینه ورزی انجام دهیم. وحدت یعنی دوری از مسائلی که به نفع هیچ کدام از دو طرف نیست، نه یکی شدن.
رسا - بزرگان ما با اهل سنت چگونه تعامل می کردند؟
سیره علمای اسلام هم از ابتدا در مواقع مهم و حساس همین طور بوده است؛ در قرون اخیر نیز مرحوم آیت الله بروجردی با الأزهر مصر و شیخ شلتوت رفت و آمدهایی داشتند، جلسات و مذاکراتی داشتند که منجر به تأسیس دارالتحقیق بین المذاهب شد. نتیجه ای هم که گرفتند این بود که شیخ شلتوت مفتی اعظم مصر و رئیس الازهر فتوا داد که فقه جعفری یکی از پنج فقه رسمی جهان اسلام است و هر مسلمانی به این فقه عمل کند مجزی است. در واقع مفتی اعظم مصر مذهب شیعه را به رسمیت شناخته است. این یک قدم بزرگی است ما اگر به آن سمت برویم، حتما نتیجه می گیریم. در عصر حاضر هم امام(ره) کارهایی را در این زمینه انجام داد که بسیار ارزشمند است.
بزرگان، موقعیت شناس و دشمن شناس بودند و ما باید با اقتدا به ایشان این وحدت را تقویت کنیم. این به نفع جهان اسلام هم هست؛ چون تفرقه زهر کشنده برای مسلمانان است.
رسا - برای ایجاد وحدت چه مسائلی باید مد نظر قرار گیرد؟
دشمن شناسی و موقعیت شناسی در این جا بسیار حساس است. در چه موقعیتی هستیم؟ دشمن کیست؟ دشمن اصلی کیست؟ حاشیه هایی را اصل قرار ندهیم و اصل در حاشیه قرار نگیرد و بپردازیم به مسائل جزئی که فعلا سودی برای ما ندارد و سراپا ضرر هم هست. این اهم و مهم کردن، اصل و فرع را درست در جای خود قرار دادن، دشمن اصلی را شناختن، مسائل زمان و مکان، بحث هایی است که ما باید به آن ها توجه داشته باشیم. اینکه نقشه دشمن چیست؟ مثلا به طور مشخص و آشکار، نقشه دشمن این است که می خواهد در جهان اسلام تفرقه ایجاد کند و تلاش خود را می کند. ما باید آن کاری را که آن ها می کنند، خنثی کنیم. آن ها می گویند تفرقه، ما بگوییم وحدت و همدلی.
رسا - از سیره پیامبر(ص) چه درسی می توان گرفت؟
در صدر اسلام تمام مردم دور وجود پیامبر(ص) جمع بودند؛ با تمام اختلافات فرقه ها و قبایلی که قبل از بعثت پیامبر اکرم(ص) بود و قبیله ها متفرق بودند، هر قبیله ای در پی قبیله دیگر بود. اوس و خزرج، مکه و مدینه یا قبایل دیگر با یکدیگر درگیر بودند؛ پیامبر اکرم(ص) همه این ها را کنار هم قرار داد. حتی یهودیان مدینه را کنار مسلمانان و قبایل دیگر عرب که مسلمان شده بودند قرار داد؛ پیامبر(ص) یک پیمان نامه عمومی در مدینه بستند که به امضای همه مسلمان ها و قبایل مسلمان یا حتی یهودیانی که در آن جا بودند رسید؛ همه در کنار هم برای دفاع از مدینه.
مسلمان و غیر مسلمان همه موظف بودند در برابر دشمنی که می خواهد متعرض مدینه شود دفاع کنند. با این وجود، قطعا ما موظف هستیم شیعه و سنی در کنار هم قرار بگیریم و از اسلام و کشورهای اسلامی که در سراسر جهان هست، دفاع کنیم.
رسا - امامان شیعه در برخورد با مخالفان چه روشی داشتند؟
بعد از پیامبر اکرم(ص)، حضرت علی(ع) اولین کسی است که این گونه عمل کرد. حق شان غصب شد؛ ولی خود حضرت برای حفظ اسلام پذیرفت در کنار کسانی که به اعتقاد ما حقش را غصب کردند، سکوت کند. مشورت می داد، در کنار آن ها قرار می گرفت، سکوت می کرد تا اسلام حفظ شود.
در سیره ائمه بعدی هم همین وحدت و همراهی است. از امام صادق(ع) هم روایاتی نقل شده است که شیعیان را به شدت توصیه کردند به همراهی، شرکت در نماز جماعت اهل سنت، رفتن به نماز جمعه و به عیادت و تشییع جنازه آن ها. به هر حال این ها توصیه هایی است که از ائمه اطهار(ع) رسیده است. برای حفظ اسلام کنار هم باشیم؛ البته با حفظ اعتقاداتی که داریم.
خود حضرت علی(ع) انتقاد داشت که خطبه شقشقیه گواه بر همین است؛ ولی سکوت کرد. آن ها را تضعیف نمی کرد تا ارکان اسلام تضعیف نشود. کنار آن ها قرار می گرفت تا جهان اسلام تضعیف نشود؛ به خاطر دشمن مشترک و وجود کسانی که از دین برگشته بودند و اسلام را تهدید می کردند در کنار آن ها قرار گرفت. نسبت به آن زمان که حساسیت کمتر نیست؛ بلکه بیشتر هم شده است و خیلی آشکار است که دشمن می خواهد بین مسلمان ها تفرقه ایجاد بکند. گروهای تکفیری هم برای این کار تقویت می شوند. باید با همدیگر اتحاد داشته باشیم تا جهان اسلام به جان هم نیفتد و مسلمان ها همدیگر را تضعیف و دشمن را تقویت نکنند.
رسا - آیا ایشان از حق خود کوتاه می آمدند؟ بالأخره برای ابراز حقایق چگونه عمل می کردند؟
ائمه(ع) بحث علمی می کردند. ما درباره احتجاج مأمون و امام رضا(ع) یا ائمه دیگر روایاتی داریم که بحث علمی صورت می گرفته است. در مباحثی که اختلاف داشتند بحث علمی می کردند؛ این مناظرات علمی در کتاب بحارالأنوار نقل شده است. باید دید که ائمه ما چطور با این ها مناظره، بحث و گفتگو می کردند. از یک طرف بحث علمی بسیار متین و از آن طرف تشویق می کردند که با هم باشید. هیچ وقت کاری نمی کردند که دشمن از این اختلاف دو فرقه اسلامی، بهره برداری کند.
امام مجتبی(ع) وقتی می بیند که نمی تواند معاویه را که بر جهان اسلام مسلط شده است، کنار بگذارد، سکوت می کند تا جهان اسلام از هم نپاشد، مسلمانان همدیگر را نکشند تا اصل اسلام حفظ شود. به هر حال حق باقی می ماند، سنت ائمه باقی می ماند، سنت اهل درک و فهم گم نمی شود. وقتی زمان این طور اقتضا می کند که باید سکوت کند، سکوت می کند و از جنگ و درگیری و اختلاف افکنی پرهیز می کند.
رسا - اکنون در چه شرایطی قرار داریم؟ چه رفتارهایی ممکن است خطرآفرین باشند؟
اکنون نیز چنین زمانی است؛ این تکفیری ها می خواهند مسلمانان را به جان هم بیندازند؛ باید مقابل آن ها بایستیم. کسانی که به این اختلاف دامن می زنند آگاهانه یا نا آگاهانه عمله آمریکا و صهیونیسم هستند که می خواهند در بین مسلمان ها اختلاف ایجاد شود و تضعیف شوند. اوضاع جهان اسلام را به هم می ریزند و کیان اسلام را به خطر می اندازند.
بعضی ها حرکاتی انجام می دهند که بسیار به ضرر جهان اسلام و ضرر شیعه بیش از اهل سنت است؛ چون شیعه را بد نام می کند، چون با این کار شیعه را تضعیف می کنند. این به ضرر جهان اسلام به ویژه جهان تشیع است. ائمه ما چکار می کردند؟ وقتی ما می گوییم شیعه ائمه(ع) هستیم، باید مانند ائمه(ع) رفتار کنیم و پا جای پای آنها بگذاریم و به ایشان اقتدا کنیم؛ چون الگوی ما هستند و از رفتارهای سخیف و شنیع و بی ثمر دوری می کردند و هیچ وقت هم راضی به این حرکات و اعمال نیستند.
رسا - به نظر شما علت این گونه رفتار چیست؟
به فرموده امام علی(ع) افراط و تفریط نشانه جهل است؛ می فرماید: من جاهلی را ندیدم مگر این که یا افراط گر است یا تفریط گر. اینها نشانه جهل و نادانی و موقعیت نشناسی و نشانه این است که نمی داند در چه موقعیتی چه حرکتی انجام دهد. موقعیت شناسی بسیار مهم است؛ باید حرکت بسیار سنجیده و حساب شده باشد؛ کاری را که ائمه(ع) به هیچ وجه انجام نداده اند ما نباید انجام دهیم. بعضی از حرکات هست که قطعا مورد رضایت ائمه(ع) نیست، هیچ وقت آن را انجام ندادند، تشویق نکردند و راضی به انجام آن هم نبودند.
به هر حال ما باید موقعیت را بشناسیم که در این زمان چه کاری باید کرد؟ گاهی ممکن است کاری در یک موقعی جایز باشد و در موقعیتی حرام. گاهی کاری در یک زمانی پیامد سوئی ندارد و در زمان ما پیامد سوء دارد و برخی مراجع فتوا به حرمت می دهند؛ برای این که در این زمان شیعه مورد سوء استفاده دشمن قرار می گیرد این بسیار حساس است.
رسا - محور وحدت بین فرق اسلامی چیست؟
اکنون که ولادت حضرت محمد(ص) و مورد اتفاق شیعه و سنی نیز هست، ایشان هم بزرگترین مخلوق جهان اسلام و گل سر سبد عالم امکان است، حضرت محمد(ص) بهترین محور وحدت و بعد از آن قرآن است که مورد اتفاق شیعه و سنی است و همه قبول دارند که که از جانب خدا بر پیامبر نازل شده است. اهل بیت پیامبر(ص) هم مورد احترام شیعه و سنی است و اهل سنت هم اهل بیت پیامبر را احترام و تکریم می کنند. بنابراین این ها مهم ترین محور وحدت بین شیعه و سنی است. به اینها چنگ بزنیم و محور و ملاک رفتار و اعمال خودمان قرار بدهیم.
دشمن قرآن و پیغمبر(ص) در دنیا فراوان داریم؛ این همه اهانت و بی حرمتی به قرآن و پیامبر(ص) به چه غرض و هدفی انجام می گیرد؟ شیعه و سنی برای حفظ قرآن و پیغمبر اکرم(ص) در کنار هم قرار بگیریم. این همه قرآن سوزی ها و توهین ها و بی حرمتی ها، همه و همه از سوی مخالفین ما هست، که می خواهند قرآن و سنت نباشد؛ به قرآن و سنت چنگ بزنیم.
رسا - از این سیاست دشمنان چه نتیجه ای باید بگیریم؟
این ها هشدار برای ما مسلمان هاست که مراقب باشیم. کسانی در دنیا هستند که می خواهند این قرآن را از بین ببرند و از ما بگیرند. پیغمبر اکرم(ص) را می خواهند از ما بگیرند، از چشم ما بیندازند، توهین می کنند، این همه کارهای سیاسی برای ضربه زدن به قرآن و پیامبر(ص) برای ما هشدار است.
رسا - وحدت و همدلی مسلمین چه سرنوشتی را برای جهان اسلام رقم می زند؟
این بیداری اسلامی که در جریان است. دشمن خیلی سعی می کند آن را مهار کند. اندیشه و آگاهی مردم بیداری را حفظ خواهد کرد. با وجود حرکات دشمن این بیداری نوید خوبی است. برای مسلمان ها و جهان اسلام یک بیداری پیدا شده است و تحرکاتی انجام می گیرد، مسلمان ها کم کم به آن هویت اصلی خود بر می گردند، این راه مایه امید بسیار است که باید غنیمت دانست. یک خود باوری، خود آگاهی و بیداری ایجاد شده است که انشاالله روز به روز بیشتر می شود. مسلمان ها از این فرصت استفاده کنند و بار دیگر آن تمدن پویا و نوین اسلامی را پایه گذاری بکنند.
رسا - وحدت چه تأثیری در پایه گذاری تمدن اسلامی دارد؟
قرن سه، چهار و پنج هجری مسلمان ها در اوج عظمت بودند. تمدن، عظمت، قدرت هم از نظر اقتصادی هم فرهنگی، علمی و اجتماعی حرف اول را در جهان می زد. بزرگترین قدرت نظامی و فرهنگی و اقتصادی از آن جهان اسلام بود. بهترین معماری برای جهان اسلام بود. غرب در آن زمان نمی توانست با جهان اسلام رقابت کند؛ جهان اسلام یک قدرت یگانه جهان بود، با قدرت و عظمت در حال پیشرفت بود. تا این حد تمدن به دنیا سرازیر شد که اگر کسی می خواست علم بیاموزد، می آمد در شهرهای اسلامی ساکن می شد.
از جمله این علوم می توان فلسفه، عرفان، فقه، علوم اسلامی و انسانی و دیگر علوم طبیعی را نام برد. در قدرت اقتصادی هم که ابریشم از مرز چین می آمد، در اختیار جهان اسلام بود. این پیشرفت بزرگی بود؛ تجارت جهانی از مرز کشور اسلامی عبور می کرد و در دست مسلمان ها بود. بهترین معماری ها و آثار تمدنی از آن جهان اسلام بود. یک تمدن قدرتمند، پیشرفته، دارای دانشمندان زیاد و مراکز علمی بسیار بود. تمدن پیشتازی داشت، کم کم با متفرق شدن و تکه تکه شدن جهان اسلام کشورهایی در حاشیه خلیج فارس پدید آمدند، چند کشور در شمال آفریقا و چند کشور در جاهای دیگر که جهان اسلام را جدا جدا کرد، باعث شد اختلاف و درگیری به وجود بیاید و جهان اسلام تضعیف شود. آن قدرت و تمدن پیشرو تبدیل به ضعف شد و دشمن به جهان اسلام مسلط شد. امروز مسلمان ها دوباره برمی گردند که آن قدرت و مجد و عظمت را باز یابند و بر دشمن مسلط شوند و دشمن را از خانه شان بیرون کنند تا جهان اسلام در دست مسلمان ها باشد؛ نه این که دیگران برای مسلمان ها تصمیم گیرنده باشند؛ همان طوری که امروزه در بسیاری از کشورهای اسلامی هست.
رسا - چه افرادی در این باره نقش آفرین هستند؟
علما و فرهیختگان جامعه نقش اساسی بر عهده دارند؛ مردم از این ها حرف شنوی دارند؛ تأثیر گذار هستند. اهل بیان، قلم، علم، فکر و اندیشه هستند که در جامعه تأثیر گذارند. به فرموده امام(ره) اگر علما، آگاه و زمان شناس باشند، مسلمان ها هم به این سمت سوق پیدا می کنند و اگر خدای نکرده علما فاسد باشند، مردم و در نتیجه جامعه فاسد می شود. باید هم علمای شیعه و هم سنی حرکات شان حساب شده و در جهت وحدت و بازگشت به آن ارزش های اسلامی و در کنار هم قرار گرفتن مسلمان ها باشد. حتما مردم نیز از این ها پیروی می کنند و مسلمین به هم نزدیک می شود و آن عظمت به یاری خداوند بر خواهد گشت و آن زمان، خیلی دور نیست.
976/402الف/ر
ارسال نظرات