پژوهشگر حوزه علمیه قم مطرح کرد؛
رویارویی با غیر آمریکا عرصه رقابت حق و باطل را محدود می‌کند
خبرگزاری رسا ـ حجت الاسلام رهدار با بیان این که پیام شعار «مرگ بر آمریکا» در انقلاب اسلامی، این است که آمریکا نماینده و نقطه ثقل استکبار است، گفت: انقلاب اسلامی که با او مصاف می کند، نقطه ثقل جریان ایمان در دنیا خواهد بود از این رو و با توجه به اصل لزوم همتایی هماورد در میدان نبرد، مبارزه با غیر آمریکا که از آن ضعیف تر است، ثقل بودن انقلاب را زیر سؤال می برد.
به گزارش خبرنگار خبرگزای رسا در مشهد، حجت الاسلام احمد رهدار، استاد حوزه و دانشگاه، شب گذشته در نشست بررسی «جایگاه غرب شناسی در تمدن سازی اسلامی» که به همت جبهه فرهنگی انقلاب در قرارگاه ولی امر برگزار شد، رویکرد کنونی در مواجهه با غرب را حاصل یک جریان روشنفکری برگرفته از غرب دانست و گفت: این رویکرد، نوعی خودشیفتگی و خطرناک است.
وی با بیان این که نباید جریان غرب اجتماعی سکولار را ساده تصور کرد، افزود: برخی روشنفکران می خواهند با نگاه روشنفکری سکولار، که فردگرا و کپی برداری از نسخه غرب است، تمدن اسلامی بسازند که چنین امری ممکن نیست.
غرب پیش ازآن که از نظر تکنولوژیک ما را تسخیر کند، در حوزه نظری دارد ذهن و روان ما را تصرف می کند
حجت الاسلام رهدار تصریح کرد: این اثر منفی غرب در تمدن سازی اسلامی است که بخواهیم فراتر از اجزاء و سطح، در عمق هم ابزارهای غرب را استفاده کنیم چرا که در این صورت اصولا عالم ما عالم غربی می شود و آن گاه قطعا امکان ساخت تمدن اسلامی وجود نخواهد داشت حتی اگر اهل نماز و قرآن و احکام اسلام باشیم؛ چنان که این اتفاق تاکنون حداقل برای درصدی از مسلمانان افتاده است.
مدیر موسسه آموزشی فتوح با اشاره به اقدامات دولت یازدهم گفت: دولت یازدهم در پی آن است که مشکلات جامعه را با فرمول غربی حل کند.
وی ادامه داد: غرب پیش ازآن که از نظر تکنولوژیک ما را تسخیر کند، در حوزه تئوری و نظری دارد ذهن و روان ما را تصرف می کند.
دو رویکرد تاریخ اسلام در مواجهه با غرب
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان این که برای رصد اثرات منفی تمدن غرب بر تمدن اسلامی نیاز نیست بحث انتزاعی داشته باشیم و همه چیز مشهود است، افزود: در مشروطه دو تیپ عالِم وجود داشتند که هر دو اهل دین و تقوا و خدمت به مردم بودند اما در مواجهه با غرب دو رویکرد متفاوت داشتند؛ یک جریان که نماینده آن شیخ فضل الله نوری است اصرار داشت بر این که اگر اولین سنگ را نادرست(و به شکل تعامل با غرب) گذاشتیم تا پایان ساختمان حکومت اسلام کج خواهد رفت و هیچ گاه نخواهیم توانست غرب را تصرف کنیم و جریان دیگر به نمایندگی آخوند خراسانی قائل به تعامل با غرب به منظور تصرف بود حتی با وجود هزینه .
حجت الاسلام رهدار اضافه کرد: از این رو می توان گفت در مشروطه، مصداقا حق با شیخ ففضل الله بود ولی منطقا حق با آخوند خراسانی است چرا که تصرف و تعامل با تفکر شیخ فضل الله امکان ندارد چنان که شاهد بودیم گردنه های خطرناک جهان اسلام از مشروطه تاکنون همواره با منطق آخوند خراسانی طی شده است.
نویسنده و پژوهشگر حوزوی گفت: به عنوان نمونه، در زمان حضرت آیت الله بروجردی که اسرائیل اعلام موجودیت کرد، عقلانیتی در جهان اسلام اعم از تشیع و تسنن ایجاد شد که طبق آن زعمای شیعه و اهل سنت، بحث تقریب مذاهب را مطرح کردند هر چند در مقابل، گروهی همچون برخی علمای مشهد، با منطق شیخ فضل الله با این امر مخالف بودند و در مقابل، آیت الله بروجردی با تأکید بر تحفّظ شیعه قائل به تعامل برای تصرف بود.
وی افزود: تصرف غرب از طریق تحفظ بر مُرّ تشیع به معنای دیوار کشیدن دور اسلام و حفاظت آن و تصرف به معنای برداشتن دیوار و مستقر شدن در عمق غرب ولو با هزینه دو رویکرد مهم در مواجهه با غرب تاکنون بوده و انتخاب میان این دو از جدی ترین مسائلی که نیروهای ارزشی و انقلابی در اتخاذ موضع نسبت به غرب باید برای خود حل کنند.
تصرف غرب در گرو دیالوگ است اما در سطح اشتراکات و اجزاء
حجت الاسلام رهدار با بیان این که امروز هم این دوگانگی در مواجهه با غرب وجود دارد، گفت: باید غرب را مطابق رویکرد آخوند خراسانی، بستری برای تصرف ببینیم و با این دید برنامه ریزی کنیم، در غیر این صورت مانند طالبان که به عنوان الگوی تحفظ بر مرّ اسلام، در پی حذف صورت مسأله ای به نام غرب هستند، هیچ گاه موفق نخواهیم شد زیرا تصرف، قدرت ایجاب می خواهد در حالی که طالبان اسلحه و برای نابودی غرب، بمب و اسلحه به دست گرفته است.
وی با تأکید بر این که تصرف غرب در گرو دیالوگ است و حداقل آن استفاده ابزاری از ابزارهایی است که غرب تولید کرده است، یادآور شد: ما در مقام تخاطب، نیازمند تفاهم هستیم بنابراین راهی جز استفاده از ابزارهای مشترک وجود ندارد. بنابراین باید به روش ها و تکنیک های غرب ولو این که غلط باشد باید مسلط باشیم.
استاد سطح عالی حوزه علمیه قم ادامه داد: گاهی باید به ظرفیت امکان حضور فکر کرد چرا که همیشه شرایط، شرایط توسعه نیست گاهی باید برای بقا تلاش کرد مانند این که حضرت علی(ع) برای بقا و امام حسین(ع) برای توسعه تلاش کردند.
منطق اهل بیت، منطق تصرفی است؛ مراجع شیعه در تداوم این راه، برنامه های جهانی داشته باشند
وی تأکید کرد: منطق اهل بیت، منطق تصرفی است؛ سنی غیریت پیرامونی جامعه شیعی است و امام شیعه برای تصرف این غیریت، برنامه ریخته تا آن جا که طی پروسه ای از دل سنی ها، شیعه هایی مانند محمد فرزند ابوبکر به وجود آمده است.
حجت الاسلام رهدار یادآور شد: این بدان جهت است که امام، امام به صورت تکوینی و ثبوتی، امام کل عالم است اعم از مسلمان، یهودی و مسیحی و غیره، بنابراین مراجع هم به عنوان جانشینان امام، تنها متعلق به شیعه نیستند و باید در طول افق این عالم برنامه ریزی کرده و طرح داشته باشند.
عالم غرب؛ بستری برای آزمون الگوهای تمدن اسلام
وی افزود: با این نگاه به غرب، خیلی کمک ها می تواند به تمدن اسلامی داشته باشد؛ نخست آن که بستر آزمایش تمدن اسلام است زیرا تمدن اسلامی بدون آزمون و خطا شکل نمی گیرد و آزمون نیز زمانی پاسخ دقیق خواهد داد که برای غیرمسلمانان و غیرخودمان آزمایش شود این در حالی است که تاکنون همیشه غرب، جهان اسلام را آزمایشگاه خود دانسته است.
وی افزود: به عنوان نمونه، امام حسین(ع) در اسلام، نماد رنج متعالی است و ما در دل عالم مدرن با یاد ایشان بر آلام خود مرهم می گذاریم، حال باید ببنیم آیا می توانیم مواجهه اسلام با کربلا را به یک الگوی قابل تعمیم در همه ادیان آسمانی تبدیل کنیم و بگوییم در مسیحیت هم مسیح و در یهود، ایوب می تواند نماد این رنج متعالی باشد؟
این استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: باید دید می شود یهود با تزریق این الگو از سوی اسلام، برای التیام خود به جای رفتن به سراغ هلوکاست که نتیجه ای جز خون آشامی و کینه اندوزی ندارد به یهود پناه ببرد تا از دل این رنج متعالی، به جای بدبختی، سازندگی بیرون بیاید؟.
حجت الاسلام رهدار گفت: با توجه به این که متناسب با شرایط گذار از یک جایگاه تاریخی به جایگاه دیگر، می توان از فرهنگ ها و تمدن های دیگر مواردی را اخذ کرد، می توان از عالم غرب نیز این اخذ را داشت اما شیوه این اخذ، مهم است؛ هم اخذ و هم طرد مطلق غلط است.
استخدام و تصرف؛ الگوهایی معقول برای عبور از شرایط گذار
وی ابراز کرد: الگوی استخدام، الگویی معقول برای این گونه شرایط است که در آن اجزائی را از غرب با همان تعریف و کارکرد غربی در اختیار می گیریم. در این جا سؤالی که مطرح می شود این است که با این که بسیاری مفاهیم حکومت ما غربی است ولی چرا غرب با این وجود ذوق زده و خوشحال نیست؟ پاسخ این است که چون اخذ ما، مطلق نیست بلکه استخدام و گاهی تصرف است.
مدیر موسسه آموزشی فتوح اظهار کرد: تصرف، بالاتر از استخدام و حالتی است که موارد اخذ شده از غرب را با کارویژه ای جدید به کار گیریم. جمهوری اسلامی گاهی استخدام داشته است مانند جامعه مدنی با آسیب های آن و گاهی تصرف مانند تفکیک قوا که در غرب از جنس تجزیه و در حکومت ولایت فقیه، از جنس تقسیم است.
حجت الاسلام رهدار خاطرنشان کرد: فراموش نشود که اجزاء رئیسه و اصلی تمدن اسلام باید از خودمان باشد اما در شرایط گذار در سطح اجزا می توان از عالم غرب بهره گرفت.
چرا امروز غرب برای ما مسأله است؟
وی در پاسخ این پرسش که چرا امروز غرب برای ما مسأله است و در هر زمینه ای به دنبال مقایسه با غرب هستیم، گفت: غرب از دوقرن پیش تاکنون امروز، غیریت هویت ما است(در هر دوره از تاریخ، اسلام غیریتی داشته است به عنوان مثال در زمان صفویه، غیریت اسلام، عثمانی اهل سنت بوده و گاهی نیز یونان، مغول و اهل کتاب) بنابراین چه بخواهیم چه نخواهیم باید آن را مطرح کنیم و ناظر بر آن سخن بگوییم چنان که خداوند متعال نیز در قرآن از غیریت خود(شرک) سخن گفته است.
این پژوهشگر حوزوی با بیان این که تمدن اسلامی بر پایه وجوه امتیاز اسلام نسبت به غرب شکل می گیرد، افزود: نمی شود روی مشترکات با غرب(مانند ازدواج، خوردن، نفس کشیدن و...)، تمدن اسلامی ساخت و زمانی می توان امتیاز را نشان داد که حد خود و غیریت خود را به طور شفاف مشخص کنیم.
وی افزود: در عین حال ما برای اثبات خود نیازی به پرداختن به غیر غرب نداریم تا نسبت مؤلفه های هویت بخش خود را با آن ها بسنجیم؛ امروز امتیازات اسلام تنها در مواجهه با غرب نمایان می شود چرا که هر دو ادعای جهانی بودن دارند.
شعار مرگ بر روسیه، دون شأن هویت و تمدن اسلامی است
حجت الاسلام رهدار یادآور شد: اگر به این نکته توجه نکنیم، دیگر در دام شعارهایی چون «مرگ بر روسیه» نخواهیم افتاد زیرا درست است که روسیه غیر، محسوب می شود ولی غیریت هویت ما نیست. هویت ما بسیار بزرگ تر از آن است که با هویت هایی چون روسیه مقایسه و مواجه شود، به عبارتی این شعار، دون شأن هویت و تمدن اسلامی است.
وی ادامه داد: پیام شعار «مرگ بر آمریکا» در انقلاب اسلامی، این است که آمریکا نماینده و نقطه ثقل استکبار است بنابراین طبعا انقلاب اسلامی که با او مصاف می کند، نقطه ثقل جریان ایمان در دنیا خواهد بود از این رو و با توجه به اصل لزوم همتایی هماورد در میدان نبرد، مبارزه با غیر امریکا که از آن ضعیف تر هستند، ثقل بودن انقلاب را زیر سؤال می برد.
باید غیریت هویت خود را به طور کامل و جامع بشناسیم/ برای رسیدن به تمدن اسلامی باید انضمامی به عالم غرب وارد شد
استاد سطح عالی حوزه علمیه قم با تأکید بر ضرورت شناخت غیریت هویت خود، خاطرنشان کرد: تمدن اسلامی وقتی عقلانیت قابل دفاع خواهد داشت که از طریق فرآیند خودآگاهی رقم خورده باشد و این نیاز به شناخت غرب، به ما هو غرب و در کلیّت آن دارد اعم از غرب علمی، جغرافیایی، تکنیکی، فرهنگی و غیره. طرح تمدن اسلامی باید در تقابل با این کلیت قرار گیرد در غیر این صورت هنوز شکل نگرفته حذف خواهد شد.
حجت الاسلام رهدار افزود: باید ببنیم غرب در چه حوزه هایی و با چه رویکردهایی حرف برای گفتن دارد و ما نیز در همان حوزه ها قوی عمل کنیم؛ می شود به غرب گفت ما به مواردی فکر کرده ایم که شما نکرده اید اما نمی شود گفت به چیزهایی که شما فکر کرده اید فکر نمی کنیم، چرا که بشر امروز به دنبال این است که چه کسی پاسخ دقیق تری به سؤالات او می دهد.
وی با بیان این که نمی شود صرفا در حوزه انتزاع، ادعای برتری داشت، اظهار کرد: بنابر این مهم‌ترین کمک غرب به تمدن اسلامی این است که یک پایلوت تاریخی برای آن است و ما را از تفکر انتزاعی صرف راحت می کند.
وی تأکید کرد: برای رسیدن به تمدن اسلامی باید انضمامی به عالم غرب وارد شد نه انتزاعی و نقدها را باید به میان جامعه آورد و عینیت داد./930/پ201/س
ارسال نظرات