میتریه در متون مقدس و فرهنگ بودایی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان‌نامه «میتریه در متون مقدس و فرهنگ بودایی» پژوهشی از «ابوالقاسم جعفری» به بررسی موعود آیین بودا، در متون مقدس و فرهنگ بودایی اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان‌نامه می‌خوانیم:  

چکیده:

در آیین بودا شخصیتی به نام میتریه مطرح است که او را بودای آینده و بودای موعود محسوب می‌کنند. میتریه بوداسفی است که از نخستین متون مقدس بودایی به نام کانون پالی تا متون مقدس سنت مهایانه شرق و مهایانه تبتی (آیین بودای شمالی) به نام او و مأموریتی که در پایان عصر کنونی جهت احیای آموزه‌های بودا دارد، اشاره‌کرده‌اند. نام این بوداسف نخستین بار در کانون پالی در مجموعه دیگه نیکایه (سخنان بلند بودا) آمده است و در متون بعدی بر جزئیات داستان اصلی مطالبی به نظم و نثر افزوده شده است. متون مهایانی که امکان بودا و بوداسف ها را در قلمروهایی فرازمینی ترسیم می‌کند، میتریه را نیز در کنار بوداسف های بزرگ از ملازمان بودا می‌شمارد و برخی از این متون او را جامع کمالات همه بوداسف های دیگر دانسته‌اند.

فرهنگ و سنت بودایی نیز اعتقاد به میتریه را پرورش داد چنان که تصویر او در سکه‌های دوره کوشانی و نخستین مجسمه‌های ساخته‌شده در مکتب هنری گندهاره و دکن، ساخته شد. میتریه پرستی از قرن دوم تا هشتم به ویژه در چین رونق داشت و در قرن پنجم به اوج خود در این کشور رسید. آیین بودا هنگامی از چین به کره رسید که میتریه گرایی به شدت رواج داشت، از این رو در کره و به تبع آن ژاپن نیز اعتقاد به میتریه شدید بود و معابد بسیاری به نام او ساخته شد. تبت در قرن هفتم با آیین بودا آشنا شد و میتریه جزء نخستین مفاهیمی بود که به این کشور انتقال یافت. اعتقاد به میتریه در آخرت‌گرایی بوداییان نیز نقش مهمی ایفا کرد و در زندگی زاهدانه آنان نیز مؤثر بود. امید به تولد در بهشت میتریه انگیزه‌ای قدرتمند در کسب دانش و فعالیت‌های دینی بود. در عصر حاضر متفکران بودایی از جمله دالایی لاما مصمم‌اند تا اندیشه بودای آینده را احیا کرده و او را به عنوان نماد صلح جهانی معرفی کنند. به این منظور بزرگ‌ترین مجسمه جهان از این موعود در حال ساخته‌شدن است.

ضرورت پژوهش:

میتریه با وجود این که برای دنیای غرب و مجامع علمی دنیا، چهره‌ای شناخته شده است و به ویژه نقش آن در تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی برخی از کشورهای شرق و جنوب شرقی آسیا مورد توجه محققان بوده است، در مجامع علمی فارسی‌زبان شناخته‌شده نیست. بررسی میتریه در منابع بودایی علاوه بر آن که به لحاظ موعودشناسی اهمیت دارد و جای خالی آن احساس می‌شود، بحثی زنده و مطرح است و ما امروزه ده‌ها نفر را در سراسر دنیا مشاهده می‌کنیم که ادعا می‌کنند تجلی زمینی میتریه هستند. حتی تلاش می‌شود او را با رهبران کشورهای قدرتمند جهان مانند اوباما تطبیق دهند. اعتبار سلطنت در تایلند، به خاطر این است که شاه را تجلی میتریه می‌دانند. اساس آیین بودای تبت به دو سلسله است که در رأس و اصل یکی از آن‌ها میتریه قرار دارد و مکتب مهمی مانند گلوک از این راه خود را معتبر می‌داند که میتریه در سلسله سند اساتید آن است. دالایی لامای چهاردهم رهبر مشهور بوداییان تبت که مورد احترام تمام بوداییان جهان نیز هست، بر ضرورت توجه به میتریه و تبلیغ جنبه نجات بخشی آن تأکید کرده است.

آیین بودا:

آیین بودا، حدود 2500 سال پیش، بر اساس تعالیم شاهزاده‌ای متعلق به هند شمالی (نپال امروزی) به نام سیدارته گُتَمه شکل گرفت. سیدارته در جوانی در جستجوی حقیقت زندگی قصر پدر را ترک گفت و به گروهی مرتاض پیوست. چند سال گذشت و گُتَمه که از ریاضت شدید همراه با مرتاضان طرفی نبسته بود، خود به مراقبه نشست و سرانجام راهی به رهایی از چرخه تناسخ (سنساره) یافت. راه او متعادل تر از ریاضت شدید بود. سیدارته همزمان با کشف این راه به بیداری درون روشن‌شدگی و نیروانه رسید و از این رو ملقب به «بودا» شد. بودا به معنای کسی است که به «بیداری» رسیده است. در زمان بودا دغدغه اصلی فلسفه هندو، گرفتاری موجودات در چرخه هستی یا سنساره (تناسخ) بود که به معنای زاد و مرگ‌های مکرر موجودات در درون این چرخه بی‌پایان است. پس بودا این گرفتاری را رنج نامید و در پی یافتن راهی به رهایی از رنج تلاش کرد. او پاسخ را در چهار حقیقت که هسته اصلی تعالیم او را تشکیل می‌دهد توضیح داد و وصول به مرحله‌ای عرفانی به نام نیروانه را پایان سنساره دانست. طبق نظر بودا زندگی پاینده نیست. بی ذات است و رنج ویژگی جدایی‌ناپذیر آن است. ادراک این سه ویژگی هستی آغاز راه بودایی است. ویژگی رنج آمیز هستی مشروط به آز و نادانی است و تنها با خروج از سنساره می‌توان از آن دو رهایی یافت.

میتریه در متون مقدس آیین بودای تیره واده:

1- میتریه در کانون پالی:

نام میتریه برای نخستین بار در کانون پالی، در بخش سخنان بلند بودا و در سوته چکه وتی از سخنان بلند بودا آمده است. چکه وته به معنای شاه جهان است. این سوته با موعظه بودا خطاب به شاگردان و رهروان آغاز می‌شود و بودا آنان را سفارش می‌کند تا یار و پناه خود باشند و غیر از خود و دمّه پناه و تکیه‌گاه دیگری مجویند. سپس بودا پیش‌بینی می‌کند که زمانی خواهد آمد که طول عمر فرزندان این مردم فقط 10 سال خواهد شد. در میان چنین مردمی رذایل اخلاقی فضیلت شمرده خواهد شد. روابط جنسی‌شان مانند حیوانات بدون قید و بند شده و جنگ‌های نظامی با استفاده از سلاح‌های قدرتمند، هفت روز در جهان شعله‌ور خواهد شد تا این که شخصی در میان این مردم به فکر چاره می‌افتد و پیشنهاد می‌کند که دست از کشتن یکدیگر و نابودی مزارع بردارند و به جای غذاهای پلید مدتی از میوه‌ها و ریشه‌های گیاهان تغذیه نمایند. بدین ترتیب به مرور زمان انسان‌ها با کم کردن رذایل اخلاقی و رسیدگی به طبیعت طول عمر هشتاد هزارساله خود را بازیافته و ظاهر طبیعتشان نیز بهتر می‌شود.

2- میتریه در کتاب «گفتار وقایع آینده»:

کتاب (اناگتومسه دسنا) که به معنای گفتار وقایع آینده است مفصل‌ترین گزارش را آینده دینی آیین بودا، ظهور میتریه و آینده جهان مطابق با فرجام شناسی این دین، ارائه می‌کند. به نظر می‌رسد که این متن شرحی بر محتوای سوتره شاه جهان، با مطالبی افزون بر آن باشد.

3- میتریه در کتاب سینهالاتو پومسه:

این کتاب متعلق به سنت نیرواده، به زبان سینهالی است. این کتاب را راهب معروف سری لانکا، پراکرمه پندینه در قرن سیزده میلادی نوشته است و از نظر اهمیت در زمره کتاب‌های ومسه قرار دارد.  

شایان‌ذکر است، پایان‌نامه «میتریه در متون مقدس و فرهنگ بودایی» پژوهش پایانی «ابوالقاسم جعفری»، برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد دانشگاه ادیان و مذاهب قم است که در سال 1389دفاع شده است و استاد راهنمای آن «دکتر علی موحدیان عطار» و استاد مشاور آن «استاد خلیل قنبری» است. /9193/پ202/ی