قرآن در نهج البلاغه

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «قرآن در نهج البلاغه» پژوهشی از «بنت الهدی حاجی بابایی» به بررسی و شناخت قرآن از دیدگاه امام علی(ع) در نهج البلاغه اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:

چکیده:

قرآن مجید برترین و آخرین پیام خداوند سرچشمه جوشان معارف است. نخستین گام ورود به دریای بیکران قرآن و استفاده از معارفش، شناخت دقیق آن است. ضرورت انکارناپذیر شناخت قرآن از آن روست که فهم، تفسیر، تدبر و تمسک و ساختن فرد و جامعه‌ای آرمانی بر اساس آموزه‌های قرآن مستلزم شناخت ویژگی‌های آن است. از بیانات قرآن و عترت از این معجزه جاوید با اوصافی چون کتاب هدایت، حکمت، نور و سرچشمه دانش و ... روشن می‌شود که سخن گفتن پیرامون آن بسی دشوار است؛ لذا در این تحقیق بر آن شدیم که قرآن صامت را از منظر قرآن ناطق بررسی کنیم.

 چرا که طبق حدیث شریف ثقلین قرآن و عترت با هم پیوندی جدانشدنی دارند و از آن جا که حضرت علی(ع) همواره همراه پیامبر عزیز اسلام(ص) بودند و به عنوان وصی آن حضرت معرفی گردیدند، بهترین فرد برای معرفی قرآن می‌باشند. در این تحقیق با مراجعه به کتب لغت روایی، تفسیر قرآن، ترجمه و شروح نهج البلاغه و علوم قرآنی در سه فصل کلام حضرت پیرامون قرآن در نهج البلاغه را بیان کردیم. حاصل آن که حضرت با وصف ویژگی‌های قرآن برای ما از جمله کلام خدا، سند نبوت، هدایت، حکمت، جاودانگی، جامعیت، هماهنگی، داور بودن و همراهی با عترت از ما می‌خواهند تا آن را در زندگی خود ملاک قرار داده و علم آن را از اهل بیت(ع) یاد بگیریم.

حضرت پایه گذار علوم قرآنی هستند و در نهج البلاغه فهرست‌وار یک دوره علوم قرآنی را اشاره می‌کنند و به مقتضای زمان در بعضی سرفصل‌ها گفتاری دارند و در پایان هشدار می‌دهند که همواره به قرآن عمل کنید و مبادا روزی برسد که دیگران در عمل آن بر شما سبقت بگیرند در حالی که قرآن میان شما محجور است.

اوصاف و ویژگی‌های قرآن:

1ـ کلام خدا و جلوه گاه او:

حضرت علی(ع) در خطبه‌ای می‌فرمایند:و شهادت می‌دهم که محمد(ص) بنده خدا و فرستاده اوست. خداوند او را با دینی آشکار و نشانه‌های پایدار و قرآنی نوشته شده و استوار و نوری درخشان و چراغی تابان و فرمانی آشکار کننده فرستاد. (خطبه 2)

2ـ سند نبوت:

امام علی(ع) هنگام سخن گفتن از بعثت پیامبر(ص) به نزول قرآن اشاره می‌کند (خطبه 169) یعنی به تحقیق که خدا برانگیخته است بر بندگان رسولی که راهنمای ایشان است با کتابی که گویا است به احکام خدا که قرآن باشد. حضرت در جایی دیگر می‌فرمایند:خداوند پیامبرش را با نوری درخشان و برهانی آشکار و راهی روشن و کتابی هدایت گر برانگیخت. (خطبه 161) مراد از نور روشنی بخش، نور نبوت است و مقصود از برهان آشکار معجزات و آیاتی است که روشنگر حجت پیامبری اوست.

3ـ کتاب هدایت:

حضرت علی(ع) وضعیت جهان را قبل از بعثت پیامبر خاتم(ص) در نهج البلاغه را بدین گونه به تصویر می‌کشند:زمانی خداوند تبارک و تعالی محمد(ص) را فرستاد که بین او و پیامبران قبل، فاصله افتاده بود و مردم در خوابی سنگین و طولانی بودند... دنیا از نور معنوی تهی و از فریبکاری پر شده بود. در آن عصر نشانه‌های نیک بختی دیده نمی‌شد ولی علایم گمراهی هویدا بود. (خطبه 89) در چنین شرایطی خداوند پیامبر رحمت خود را با کتاب هدایت و رحمت برای همه جهانیان برانگیخت. از نظر امام علی(ع) نوشداروی همه دردها و مایه رهایی از نفاق و سرگردانی، قرآن است. (خطبه 110)

4ـ حکمت جاوید:

حضرت علی(ع) می‌فرمایند: بر شما باد عمل به قرآن که ریسمان محکم الهی و نور آشکار است. گرایش به باطل ندارد و گوش از شنیدن آن خسته نمی‌شود. (خطبه 156) حضرت در جایی دیگر می‌فرمایند:همانا قرآن دارای ظاهری زیبا و باطنی ژرف و ناپیدا است. مطالب شگفت آور آن تمام نمی‌شود و اسرار نهفته آن پایان نمی‌پذیرد و تاریکی‌ها بدون قرآن برطرف نخواهد شد. (خطبه 18) لذا این نشان می‌دهد که قرآن برای همه عصرها و زمان‌ها آمده که خواندن آن برای بارها ملامت به بار نمی‌آورد.

5ـ مراتب معارف قرآن:

این نکته که قرآن دارای ابعاد و مراتب مختلف در عرصه تبیین و هدایت گری است از آیات قرآن نیز استفاده می‌شود که گاه خود را مایه هدایت مردم و گاه مایه هدایت پرهیزگاران می‌خواند. حضرت علی(ع) می‌فرمایند:سپس قرآنی را بر او نازل فرمود. قرآن نوری است که خاموشی ندارد، دریایی است که ژرفای آن درک نشود. چشمه‌های دانش و دریاهای معلوم است. (خطبه 198)

6ـ جامعیت:

یکی از ویژگی‌های قرآن در سخنان علی(ع) جامع و کامل بودن آن است. حضرت می‌فرمایند:و کتابی بر شما نازل کرد که روشن گر همه چیز است و با زبان پیامبرش کارهای خوشایند و ناخوشایند، بایدها و نبایدها را ابلاغ کرد و اوامر و نواهی را آموزش داد و راه عذر را بر شما بست و محبت را تمام کرد. (خطبه 86)

7ـ داوری:

یکی دیگر از ویژگی‌های قرآن در سخن امام علی(ع) حاکمیت علمی آن است. یعنی در تمام اختلافات و دعاوی قرآن حاکم و داور است. امام سفارش می‌کنند که انسان در امور شبهه ناک از قرآن کمک بگیرد. امام ثمره پیروی از قرآن و گردن نهادن به داوری آن را اتحاد امت اسلامی و جلوگیری از تفرقه می‌دانند. (خطبه 127)

8ـ هماهنگی و سازگاری درونی:

یکی از آموزه‌های امام علی(ع) سازگاری و هماهنگی کامل آیات قرآنی و نفی هرگونه اختلاف و ناسازگاری درونی در متن قرآن حکیم است. ایشان می‌فرمایند:این قرآن است که با آن می‌توانید راه حق را بنگرید و با آن سخن بگویید. آیاتش در شناساندن خدا اختلافی نداشته و هرکسی را که همراهش شد از خدا جدا نمی‌سازد. (خطبه 133)

شایان ذکر است، پایان‌نامه «قرآن در نهج البلاغه» پژوهش پایانی «بنت الهدی حاجی بابایی»، برای اخذ مدرک سطح 2 حوزه علمیه بانو امین تهران است که در تابستان 1389 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «فاطمه احمدی» و استاد داور آن «دکتر طوبی شاکری» است./9193/پ202/ی