نقش تربیتی انذار و تبشیر در قرآن

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «نقش تربیتی انذار و تبشیر در قرآن» پژوهشی از «طیبه شربتی» به بررسی نقش انذار و تبشیر در رشد و تربیت انسان اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:

چکیده:

این تحقیق نقش تربیتی انذار و تبشیر را در قرآن مورد بررسی قرار داده است. قرآن کریم این دو رکن را به عنوان ارکان اساسی در رشد و تربیت نفوس معرفی کرده است. با توجه به اهمیت تربیت و تأثیر آن در رفتار انسان‌ها این تحقیق به این موضوع پرداخته تا نقش انذار و تبشیر در حیات اخروی را روشن نموده و عوامل دست‌یابی به این دو را مورد بررسی قرار دهد. قرآن به عنوان یکی از عوامل دست‌یابی به انذار و تبشیر معرفی شده است.

در واقع قرآن به عنوان کتاب هدایت و تذکر برنامه کلی برای افراد بشر ارائه داده است که در سایه عمل به دستورات آن انسان می‌تواند به سعادت ابدی برسد و پیامبر که یکی دیگر از عوامل آن معرفی شده به عنوان فرستاده خداوند منان در تبلیغ اسلام بیشتر بر بشارت و امید تکیه داشتند تا بر ترس و تهدید؛ لذا مراحل اصلی دعوت و شیوه‌های تربیتی ایشان مورد بررسی قرار گرفته و هم چنین در این بررسی به شیوه برخی از انبیاء پیشین چون حضرت نوح، هود، لوط، موسی و هارون(ع) پرداخته شده و چنین به دست آمده که گرچه ایشان بیم دهنده و بشارت دهنده‌اند، بُعد رأفت و نوید بخشی در حرکتشان ظهور و بروز بیشتری دارد.

اهمیت و ضرورت تحقیق:

با توجه به نیاز بشر به این که برای هدایت او و رسیدن به سعادت واقعی که همان قرب الهی است همواره نیازمند ارشاد و راهنمایی است، کسی که از هر جهت نسبت به همه امور آگاه باشد. خداوند سبحان که خود اولین منذر و مبشر عالم هستی است، در آیات شریفه، هدف از ارسال رسولان را انذار و تبشیر بیان می‌نماید؛ زیرا این دو اهرم تربیتی در کنار هم و به همراه یکدیگر موجب حفظ و هدایت و سرعت و شتاب مؤمنین در مسیر الی الله می‌گردند. پس این نیاز احساس می‌شود که انسان با کنکاش و تعمق بیشتری به این موضوع در قرآن و به نسبت در سیره انبیاء بپردازد، علی‌الخصوص در سیره رسول گرامی اسلام(ص) که با تأکید قرآن اسوه‌ای حسنه برای بشریت معرفی شده که تمسک و توسل و الگو قرار گرفتن رفتار و سیره ایشان ما را به سوی سعادت ابدی نایل می‌کند، که هدفی بس بزرگ است.

انذار:

انذار به معنای خبری است که ترس و بیم در آن باشد چنان که تبشیر اخباری است که در آن سرور و شادی نهفته است.

تبشیر:

تبشیر مفرد تباشر است به معنی مژده دادن و پیام شادی آفرین برای کسی آوردن است.

موارد تبشیر در قرآن:

1ـ ایمان آورندگان:

در آیه زیر خداوند ایمان آورندگان را مورد خطاب قرار داده است. «یَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ یَسْعى‏ نُورُهُمْ بَیْنَ أَیْدیهِمْ وَ بِأَیْمانِهِمْ بُشْراکُمُ الْیَوْم» (الحدید/12)

2ـ منافقین:

از آنجایی که بشارت به معنی خبری است که در بشره (پوست چهره) اثر می‌گذارد، خواه مسرت بخش باشد یا حزن انگیز و این که در قرآن کریم به خبر حزن انگیز نیز اطلاق شده مانند: «فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلیم» «بَشِّرِ الْمُنافِقینَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذاباً أَلیما» (نساء/138) در تفسیر راهنما هم به این مطلب اشاره شده که منظور از بشارت به منافقین به عنوان استهزاء از آنان است.

3ـ بشارت به انسان‌ها:

گاهی خداوند وزیدن بادهای تند از هر سو را وسیله بشارت و مژده به انسان‌ها قرار داده است. «وَ هُوَ الَّذی أَرْسَلَ الرِّیاحَ بُشْراً بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ وَ أَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً طَهُورا» (الفرقان/48). کلمه بشارت گاهی در مورد مژده دادن فرزند هم به کار برده شده مانند آیه زیر که به همین مطلب اشاره دارد: «وَ امْرَأَتُهُ قائِمَةٌ فَضَحِکَتْ فَبَشَّرْناها بِإِسْحاقَ وَ مِنْ وَراءِ إِسْحاقَ یَعْقُوب» (هود/71)

موارد انذار در قرآن:

1ـ مترفین:

«وَ کَذلِکَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ فی‏ قَرْیَةٍ مِنْ نَذیرٍ إِلاَّ قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى‏ أُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلى‏ آثارِهِمْ مُقْتَدُون» (الزخرف/23)

2ـ کافرین:

«إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا سَواءٌ عَلَیْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا یُؤْمِنُون» (البقره/6)

3ـ فاجرین:

«إِنَّکَ إِنْ تَذَرْهُمْ یُضِلُّوا عِبادَکَ وَ لا یَلِدُوا إِلاَّ فاجِراً کَفَّاراً» (نوح/27)

4ـ طاغین:

«وَ ما کانَ لَنا عَلَیْکُمْ مِنْ سُلْطانٍ بَلْ کُنْتُمْ قَوْماً طاغین» (صافات/30)

نقش انذار و تبشیر در تربیت انسان:

انسان موجودی نیست که فقط بتوان با تشویق او را به مسیر رشد کشاند و هم چنین موجودی نیست که تنها با تهدید بتوان او را به سر منزل مقصود رساند. در واقع قرآن بر هردو بعد تأکید دارد تربیت امری است اختیاری که بر اساس آگاهی دادن استوار، و بر هدایت و ارشاد مبتنی است و به هیچ وجه با اجبار و تحمیل و فشار و شدت عمل سازگار نیست. البته همیشه و در همه حال ترغیب و تشویق کار ساز نیست. قوام زندگی اجتماعی و تأمین امنیت و حفظ و حراست از جان و مال، ناموس، دین و فرهنگ مردم و فراهم آوردن زمینه مناسب برای تلاش همگانی در امر خودسازی و تربیت و حرکت در مسیر تکامل، مستلزم راه کارهایی است که انذار و وعید و تنبیه از آن جمله است.

نتیجه گیری:

انذار و تبشیر، شیوه‌های آگاهی دادن به مردم در مورد پاداش و کیفر الهی رفتارهای آنان است. در واقع قرآن کسانی را که می‌کوشند تا در مسیر رشد قرار گیرند تشویق و تأکید می‌کند و به آن‌ها وعده بهشت و حیات طیبه می‌دهد و کسانی را که در جهت پستی‌ها و رذایل گام برمی دارند با انذار و ترساندن از عذاب هشدار می‌دهد. در واقع مکتبی می‌تواند در جهت انسان سازی گام بردارد که از روش تشویق و انذار استفاده کند بدون آن که یکی را پذیرفته و دیگری را نفی کند. باید به انسانی که می‌خواهد در مسیر رشد قرار گیرد بشارت داد که اگر در جهت هدف اعلای حیات گام بردارد و اطاعت اوامر الهی را کند از حیات طیبه دنیوی و حیات جاوید اخروی برخوردار خواهد بود و اگر به رشد و کمال خود بی تفاوت شود و حیات را به بازی بگیرد و از فرامین خداوندی سرباز زند اگر هم از حیات ظاهری دنیوی بتواند بهره ببرد به یقین از حیات اخروی بدی برخوردار خواهد بود.                  

شایان ذکر است، پایان‌نامه «نقش تربیتی انذار و تبشیر در قرآن» پژوهش پایانی «طیبه شربتی»، برای اخذ مدرک سطح 2 حوزه علمیه نورالزهرا(س) تهران است که در پاییز 1389 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «خانم سجادی فر» و استاد داور آن «خانم نیکو روش» است. /9193/پ202/ی