شیوه‌های تبلیغی معصومین

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «شیوه‌های تبلیغی معصومین (ع)» پژوهشی از «آقای عبدالله غلامی» به بررسی و شناسایی شیوه‌های تبلیغی معصومین (ع) و عمل به آن‌ها در معرفی دین اسلام اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:

چکیده :

اصل ضرورت تبلیغ دین به عنوان هدف و علت غایی از ارسال رسل و آمدن انبیاء الهی و اوصیاء آنان جای هیچ‌گونه بحث یا تردید ندارد اما آنچه مهم است شیوه‌های آنان در تبلیغ خود می‌باشد چیزی که کمتر مورد بحث قرار گرفته و اهمیت آن نیز در عصر حاضر آشکار است رساله حاضر به این نکته مهم پرداخته و در واقع شرحی بر آیه (ادع الی ربک بالحکمه و الموعظه ... ) است. در این رساله پس از مباحث مقدماتی مربوط به اهمیت بحث و اهداف آن و پس از بیان برخی کلیات چون واژه شناسی کلمات کلیدی مانند معصومین به بیان شیوه‌های معصومین (ع) پرداخته شده است. در شیوه گفتاری در شیوه گفتاری آنان بحث از حکمت و موعظه و جدل مورد بررسی قرار گرفته و جایگاه هر کدام با تبیین مفهومی و مصداقی هر یک بیان شده است. روش تشبیه معقول به محسوس، روش برخورد با مخالفان، روش‌های عملی و روش‌های متفاوت آنان در مواجهه با گروه‌های مختلف سنی چون جوانان و کودکان و افراد مسن و روش برخورد با مخالفان سیاسی یا اعتقادی یا نظامی با بیان نمونه‌های تاریخی، مورد مطالعه قرار گرفته و در مواردی که دیدگاه‌های مختلف وجود داشته یا شبهات و اشکالاتی وجود داشته به نقد و بررسی گذاشته شده است.

فواید بحث :

 اولاً: شیوه های گوناگون تبلیغی معصومین (ع) را شناسایی نموده تا جامعه با به کارگیری آن‌ها بتواند به رشد و تعالی مادی و معنوی مورد لزوم خود برسد.

ثانیاً: شناخت این شیوه‌ها و در دستور کار قرار دادن و عمل به آن‌ها در معرفی اسلام در جهان و تسریع آن ما را یاری خواهد کرد.

شیوه‌های تبلیغی :

1- شیوه مناظره و گفتگو : (گفتگوهای دوستانه): الف) شیوه تبلیغ فردی (روبه رو) : که در آن مبلغ اسلامی با تک تک افراد ارتباط بر قرار نموده و آنان را به آیین اسلام دعوت می‌کند. ب) شیوه تبلیغ جمعی : که در این روش مبلغ در جمع افراد قرار می‌گیرد و با آنان به گفتگو و مناظره می‌پردازد و به راهنمایی و ارشاد آنان همت می‌گمارد.

2- شیوه موعظه حسنه : این شیوه برگرفته از آیه شریفه قرآن است که می‌فرماید : (ادع الی سبیل ربک بالحکمه و الموعظه...) (با فرزانگی و پند دادن نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با مخالفان به طریقی که نیکوتر است مجادله کن)؛ موعظه از مقوله احساسات است و واعظ باید عواطف مردم را برانگیزد و با عبارات پند آمیز احساسات را به غلیان در آورد.

3- شیوه احتجاج : احتجاج بیشتر متوجه خواص یعنی دانشمندان است همان‌طور که عموم مردم مسائل را بیشتر از راه موعظه و خطابه می‌فهمند. در این شیوه که روش برهانی است مطالب عمیق بیشتر به شنوده منتقل می‌شود و مسائلی چون ولایت معصومین (ع) که بیشتر مبتلا به مردم بوده است لذا از همان صدر اسلام پیامبر اکرم (ص) به این مسأله توجه خاصی داشته‌اند. یکی از همین نوع احتجاجات، احتجاج پیامبر اکرم (ص) با یک نفر یهودی که شیخ صدوق در کتاب امالی خود مجلس التاسع و الثلاثون از معمر بن راشد نقل کرده است.

4- شیوه جدال بالتی هی احسن : یکی از شیوه‌های تبلیغی معصومین (ع) جدال به نحو احسن است. علامه طباطبایی در تعریف مجادله احسن می‌گوید: مجادله زمانی احسن است که با تندی و طعنه زدن و اهانتی همراه نباشد و از محسنات آن مقرون بودن با مدارا و نرمی در گفتار است که خصم ناراحت نشود بلکه شخص مجادله کننده به طرف مقابل نزدیک شود تا به مرحله توافق برسند.

5- روش تبلیغی معصومین (ع) در استفاده از تاریخ و داستان در بیان دین : در این داستان‌های تاریخی به مسائل اعتقادی سیاسی و اجتماعی و ... اشاره شده است، لکن آنچه مهم است عبرت گرفتن مردم از تاریخ گذشتگان، شیوه زندگی آنان و سرانجام کارشان می‌باشد. این روش، روش تجسم مسائل تحقق یافته در گذشته است.

6- بیان دین از راه تشبیه معقول به محسوس : معمولاً مردم جهان مسائل مربوط به زندگی خود را از راه حواس ظاهری به دست آورده و تجزیه و تحلیل می‌نمایند اما امور عقلی که حس و تجربه اصلاً در آن راهی ندارد را درک نمی‌کنند و چون در مسائل دینی و تربیتی لازم است جامعه انسانی به امور عقلی بپردازد تا مسائلی مانند معاد و تجسم اعمال برایش روشن شود لذا بر مبلغ اسلامی لازم است که این امور و مسائل عقلی را به نحوی با امور محسوس مرتبط سازد.

7- روش معصومین (ع) در زندگی خانوادگی و تربیت همسر و فرزندان: آنچه در مدیریت خانه در زندگی انسان لازم است خلق و خوی نیکو است و در پناه این خلق و خوی نیکو می‌توان به حقوق همسران فرزندان و دیگر نزدیکان پرداخت. معصومین (ع) با در نظر گرفتن این معنی به دیگر مسائل روزمره می‌پرداختند. یعنی کیفیت برخورد آن‌ها در جامعه کوچک خانه و خانواده، درس بزرگی بود برای دیگران در برخوردهایشان در محیط بزرگ‌تر جامعه.

8- استفاده از شیوه‌های عاطفی در بیان اعتقادات و احکام دین: یکی از شیوه‌های موثر در بیان معارف اسلامی استفاده از عواطف انسانی است اینکه مبلغ اسلامی مخاطب خود را شناخته و با در نظر گرفتن شرایط و استعدادهای درونی شخص، او را به سوی پایبندی به عقاید و احکام دین سوق دهد خود یکی از متون مهم روان‌شناختی در افراد و استفاده بهینه از مسائل روانی موجود در جامعه است. معصومین (ع) در مواردی از این عواطف انسانی مردم استفاده نموده و به بیان معارف اسلامی پرداخته‌اند. از جمله این موارد : تکریم شخصیت افراد، عیادت از آنان، احسان آنان، مشورت با آنان و ... است.

9- شیوه تبلیغ دین از راه عمل: این شیوه تبلیغی مهم‌ترین شیوه کاربردی در تبلیغ دین است چه آنکه مبلغ اسلامی با این شیوه می‌تواند همانند یک دستگاه پیشرفته تبلیغاتی عمل نموده و مانند یک فیلم سینمایی به گفتارهای خود جامه عمل بپوشاند و آنچه را برای مردم به ارمغان آورده است در یک قالب گفتاری – کرداری در اذهان عمومی مجسم سازد.

10- شیوه تبلیغی تشکیلاتی و نوشتاری : الف) شیوه نصب وکلاء (تشکیلاتی) : از جمله شیوه‌های تبلیغ معصومین (ع) منصوب نمودن بعضی از یاران مورد اعتماد خود است در بین شیعیان، که آنان به عنوان سفیر و فرستاده خاص معصومین (ع) در جامعه اسلامی ایفای نقش نمایند. ب) روش نوشتاری : منظور از این روش نوشتن سوال و معارف و یادداشت پاسخ و گفتار معصومین (ع) است.

11- شیوه رفتاری معصومین (ع) با اهل کتاب و سایر ادیان: روش تبلیغی معصومین (ع) نسبت به اهل کتاب و سایر ادیان بر مبنای رفتار کریمانه و محبت آمیز است. این شیوه تا جایی اعمال می‌شد که آنان در مقام مبارزه علیه اسلام نبودند.

12- رفتار معصومین (ع) با اهل سنت : در جلساتی که در آن سنی (مخالف شیعه) وجود داشت اگر در صدد ضربه زدن به امام و شیعیان نبود ائمه هدی به بیان معارف الهی می‌پرداختند و معاشرت با آنان، معاشرتی دوستانه و بر اساس عطوفت و مهربانی بود.

13- روش‌های معصومین (ع) در برابر کفار (غیر اهل کتاب) : از نظر معصومین (ع) جهاد با کفار و دفع دشمن به وسیله توسل به نیروی قهریه بعد از نومیدی از دفع آنان به وسیله موعظه و نصیحت و مسائل مسالمت آمیز به عنوان آخرین مرحله است.

14- شیوه تبلیغی معصومین (ع) در برابر مخالفان فکری و عقیدتی : انبیاء و اوصیاء الهی در برخورد با مخالفان فکری و عقیدتی به سه روش مهم تبلیغی اهتمام می‌ورزند:الف) روش ارشادی و روشنگری ب)مبارزه منفی ج) حذف فیزیکی.

15- بر خورد معصومین (ع) با مخالفان از اهل کتاب : الف) برخورد معصومین (ع) با مسیحیان ب) روش تبلیغی معصومان (ع) با یهودیان مخالف اسلام.

16- شیوه معصومین (ع) در برخورد با مخالفان نظامی (متجاوزان و بغات):

17- روش تبلیغی معصومین (ع) در برخورد با مخالفان سیاسی: پیامبر و معصومین (ع) در برابر مخالفان سیاسی خود دست به چند روش مختلف می‌زدند : الف) روش روشنگری ب) روش مدارای با مخالفان سیاسی ج) روش مبارزه منفی د) روش مبارزه مستقیم و حذف فیزیکی.

شایان ذکر است، پایان‌نامه «شیوه‌های تبلیغی معصومین (ع)» پژوهش پایانی «حسنعلی آقا زاده»، برای اخذ مدرک سطح 4 رشته تخصصی تبلیغ حوزه علمیه قم است که در سال 1383 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «حجت الاسلام احمد عابدی» است. /9193/پ201/ن