زمان قدیم، طلاب نوکری استادشان را می‌کردند
به گزارش خبرگزاری رسا، کتاب«نسیم هدایت، رهنمودهای بزرگان به طلاب جوان» تدوین شده از سوی علی وافی، دربردارنده چهل پرسش و پاسخ درباره آداب و رموز طلبگی و صد‌ها نکته آموزنده درباره شیوه طلبگی است.
با توجه به اهمیت طرح این مباحث برای طلاب به ویژه طلاب جوان و تازه‌وارد به حوزه‌های علمیه، خبرگزاری رسا اقدام به انتشار بخشی از محتوای این کتاب کرده است.
در فصل دهم این کتاب، در بخش پیوست‌ها می‌خوانیم:
قال الصادق(ع): ... و تواضعوا لمن طلبتم منه العلم، و لا تکونوا علماء جبارین فیذهب باطلکم بحقکم.
و در برابر آن‌که از او علم و دانش فرا می‌گیرید، تواضع و فروتنی کنید و علما و دانشمندانی سرکش و متکبر نباشید که رفتار و باطل‌تان حق شما را ضابع کند.
در حدیثی طولانی از امام سجاد(ع) درباره حقوق آمده است:
و حق کسی که دانایی تو را تدبیر می‌کند این است که او را بزرگ بشماری، محضر او را گرامی بداری و به خوبی به او گوش فرادهی و متوجه او باشی و صدایت را از صدای او بلندتر نکنی و اگر کسی از او چیزی پرسید، تو پاسخ ندهی تا او پاسخگو باشد. در محضر او با کسی سخن مگو و در نزد او از کسی بدگویی نکن و هرگاه در نزد تو سخن ناروایی در حق او گفته شد، آن را از او دفع کن، عیب‌های او را بپوش و فضیلت‌های وی را آشکار ساز و با دشمن و بدخواه او همنشین نشو و با دوست او دشمنی نکن. هرگاه چنین رفتاری کنی فرشتگان خدای بزرگ گواهی خواهند داد که تو برای خدای متعال و نه مردم در پی آن دانشمند بوده‌ای و دانش او را فراگرفته‌ای.
نوکر استاد
رهبر معظم انقلاب:
...طلبه قدیمی، بین ده نفر استاد، یک استاد را انتخاب می‌کرد و بعد نوکر آن استاد می‌شد. ماها، نوکر استادمان بودیم. حاضر بودیم واقعا نوکری استادمان را بکنیم. دستشان را می‌بوسیدیم، احترامشان می‌کردیم و از ته دل، به آن‌ها محبت می‌ورزیدیم. طلبه، این طوری بود. زمان‌های قبل از ما هم، همین‌طور بود. آن وقت «آداب المتعلمین» به ما می‌گفت که در تاریکی یک شانه از استادتان جلوتر بروید، تا اگر چاه است، شما بیوفتید و استادتان نیوفتد.
طلبه در مقابل استاد، با ادب بود، نه این‌که احساس صمیمیت نباشد. خیر، استاد خیلی هم صمیمی و مانند پدر بود؛ اما این پسر در مقابل استادش با کمال ادب رفتار می‌کرد.
احترام به استاد و تعامل علمی با او
آیت‌الله رضا استادی:
هر شاگردی که به درس استاد توجه کامل و لازم را داشته باشد و او را مانند پدر یا برادر خود احترام کند، حق او را تا اندازه‌ای ادا کرده است. اما برای فراگیری بهتر باید با استاد تعامل علمی یعنی سؤال و جواب داشته باشد. با پرسش‌های مناسب خود، او را به وجد و نشاط و مطالعه بیشتر بکشاند. در ضمن با احترامی که به او می‌گذارد، عواطفش را به خود جلب کند. اگر استاد را در تدریس خود موفق دید، از برخی نقاط ضعف احتمالی او اغماض نماید. همواره خوبی‌ها و نقاط قوت او در نظرش باشد و در صورت لزوم، با رعایت ادب و احترام، آن را برای دیگران بازگو کند و نیز اگر احساس کرد استاد در مواردی به کمک او نیاز دارد، از یاری و اعانت او دریغ نکند.
رمز موفقیت
آیت‌الله مجتهدی:
یکی از رمزهای موفقیت من این است که اساتید را دعا می‌کنم، شما هم اساتید خود را دعا کنید، حتی استاد صرف و نحو خود را. در نزد استادی درس بخوانید که اهل تقوا باشد و اگر بعدها هم منبری شدید، سعی کنید نام اهل‌بیت(ع) را با عظمت ببرید، زیرا آن بزرگواران در اصل اساتید ما هستند و همه علوم به آن‌ها ختم می‌شود لذا با احترام نام ببرید. مثلا بگویید: امیرمؤمنان علی بن ابی طالب(ع) یا فاطمه زهرا(س) ولی بعضی هستند، خصوصا از اهل منبر، می‌گویند: علی به فاطمه گفت. این‌گونه منبرها نور ندارد، و من از این اشخاص بدم می‌آید چرا که اگر همان خطیب که به مولای متقیان علی(ع) می‌گوید علی، اگر او را به هنگام صدا کردن اسم کوچکش را بگویی ناراحت می‌شود. شخصی شوخی می‌کرد و می‌گفت: اگر نمی‌گویید امیرمؤنان علی(ع) لااقل حاج علی بگویید، چون امام به حج رفته است. متأسفانه هنوز هم شنیده می‌شود بعضی‌ها در منابر می‌گویند، زینب بیچاره، یا حسین به زینب گفت، فاطمه به علی چنین گفت و امثال این‌ها.
احترام به استاد
آیت‌الله مجتهدی:
اگر می‌خواهی علمت برکت داشته باشد استاد را تعظیم کن و به او احترام بگذار. اگر خدای نکرده غیبت استاد را بکنی، یا آن‌طور که اسلام فرموده است او را احترام و اکرام نکنی، دیگر به درد طلبگی هم نمی‌خوری و علمت برکت نخواهد داشت. سعی کن در موقع درس نزدیک استاد بنشینی، در این صورت بیشتر استفاده می‌کنی...
...تجربه نیم قرن من ثابت کرده است که اگر اساتید از تو ناراضی باشند، به جایی نخواهی رسید، اگر چه در این راه استقامت داشته باشی ولی با این وجود خدمات شایانی نخواهی داشت و آثار باقیات الصالحات از خود به یادگار نخواهی گذاشت...
...نکته مهم این است که تعظیم استاد، فقط تعظیم ظاهر نیست، بلکه باید در باطن استاد را تعظیم نمائی و کوچیک‌ترین سوء ظن به استاد نداشته باشی و کارهای استاد را به بهترین صورت توجیه کنی. سر توفیق طلاب، نداشتن سوءظن به علما و احترام اساتید است.
کتاب منیةالمرید نوشته شهید ثانی(ره) را حتما بگیرید و بخوانید و عمل کنید. در این کتاب آداب اساتید و شاگردان به طور مفصل نوشته شده است.
در محضر استاد
شهید ثانی:
...بر دانش‌پژوه است که در مقابل استاد همراه با ادب، آرامش، فروتنی و افتاده حالی، بنشیند و بهتر است که در حالت نشستن زانوان خود را بر زمین نهد، یا در حالت دو زانو بنشیند، به پوشش پاهایش و پایین انداختن جامه‌اش، ملتزم باشد، در حضور استاد به دیوار یا پشتی یا از این قبیل، تکیه ندهد، دست خود را بر روی استاد قرار ندهد، پشت یا پهلوی خود را به سمت او نگرداند، در حضور او بر دستش «در پس یا پشت یا کنارش» تکیه نکند، دست خود را به بدن یا جامه خود نزند و پا یا دست یا جایی از بدن یا جامه‌اش را بر جامه یا پشتی یا زیرانداز استاد قرار ندهد.
...همچنین در محضر استاد در گوشی سخن نگویید، با چشم به کسی اشاره نکنید، بی دلیل سخن نگویید، سخن خنده‌آور یا مبتذل و هر آنچه را حاوی بی ادبی یا گفتمان ناروا است، بر زبان نیاورید، تا اجازه نگرفته است، لب به سخن نگشایید، بی دلیل و بدون آن‌که استاد بخندد نخندید، اگر نتوانست جلوی خنده خود را بگیرد به تبسم آن هم بدون هر نوع صدایی بسنده کند. او باید بداند که فروتنی در برابر استاد مایه عزت‌مندی افتخار و بلندمرتبگی است و بزرگداشت حرمت وی به پاداش الهی می‌انجامد و اهتمام به خدمت او شرافت آمیز است.
...در سخن گفتن و پاسخ دادن و بود و نبود استاد او را گرامی بدارد و با خطاب مفرد با او سخن نگوید، او را از دور نخواند، خطاب به او عباراتی را نظیر «سرورم» و «استاد» به کار ببرد. برای تکریم او از صیغه جمع بهره گرفته او را مخاطب بسازد: «در این مورد چه می‌فرمایید» «خدا از شما بپذیرد» «رحمت خدا بر شما باد» و در غیاب نام او را با عظمت ببرد، مثلا بگوید «استاد یا بزرگ ما، یا شیخ الاسلام فرموده است».
...اگر استادش تندی کرد، او در عذر خواستن و اظهار پشیمانی و درخواست بخشش، پیش دستی کند و خود را مسبب این رفتار دانسته، سرزنش را نیز متوجه خود بداند، که این کار محبت استاد و توجه قلبی او را بیشتر و بهتر، حفظ خواهد کرد و برای دنیا و آخرت دانش‌پژوه، سودمندتر خواهد بود.
...بکوشد تا در حضور یافتن در مجلس استاد، پیشی بگیرد و خود را بر این کار مجبور سازد و اگر می‌تواند، بهتر آن است که کنار در خانه او در انتظار او بماند تا از خانه به در آید و با او تا محل درس همراه شود و هرگز دیرتر از استاد، در درس، حاضر نشود و استاد را در انتظار خود باقی نگذارد. اگر کسی بدون دلیل ضروری، جز این رفتار کند، خود را در معرض نکوهش و خشم قرار داده است.
...اگر به صورت اتفاقی، استاد کلمه‌ای را به اشتباه به گونه‌ای تلفظ کرد که معنای ناپسندی یافت، هرگز نخندد و آن را به ریشخند نگیرد و تکرار نکند و با گوشه چشم خود دیگران را متوجه نسازد؛ بلکه به آنچه از او صادر شده است نیندیشد و آن را به دل خود راه ندهد و گوش خود را برای شنیدن آن تیز نکند و آن را برای هیچ کسی نقل نکند.
شایان ذکر است، علاقه‌مندان به تهیه این کتاب می‌توانند به انتشارات شفق به نشانی قم ـ خیابان شهدا ـ کوچه 22 مراجعه کنند یا با شماره 7741028 پیش شماره 0251 تماس بگیرند./997/پ201/ن